Có một câu nói mà tôi rất tâm đắc: “Ai trồng cây, người ấy sẽ có bóng mát”. Anh chị em khuyến nông chính là những người trồng cây, là những người âm thầm gieo hạt trên khắp vùng quê Việt Nam. Nhưng hạt giống ấy không chỉ là giống lúa, con cá, cây trồng, vật nuôi, mà còn là tri thức, tư duy và khát vọng đổi đời của bà con nông dân.
Chúng ta không chỉ hướng dẫn nông dân cách trồng một loại cây, nuôi một loại con mà còn giúp bà con thay đổi tư duy sản xuất từ manh mún sang liên kết chuỗi, từ cảm tính sang khoa học, từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, từ thu nhập đơn giá trị sang đa tầng giá trị. Hạnh phúc của người làm khuyến nông không chỉ là một mùa vụ bội thu, mà là khi một nông dân dám mạnh dạn thay đổi cách làm; một hợp tác xã hoạt động theo tư duy của một doanh nghiệp, đa dịch vụ, tạo giá trị gia tăng cao, chủ động tìm được thị trường bền vững; một doanh nghiệp nông nghiệp có vùng nguyên liệu đạt chuẩn, tự tin, tự hào đưa nông sản vươn xa ra thế giới.
Một nhà văn từng nói: “Đừng chỉ đánh giá mỗi ngày bằng những gì bạn thu hoạch, mà hãy đánh giá bằng những hạt giống bạn đã gieo trồng”. Hãy tiếp tục gieo trồng! Khuyến nông không chỉ là người “cho cần câu” mà còn giúp bà con nông dân biết “tự đan lưới”, biết tìm đúng bến cá và biết ra khơi đúng thời điểm. Khuyến nông giúp bà con có niềm tin rằng mình nhất định làm được, thay đổi được, “có thể” thay vì “không thể”.
Chúng ta từng trăn trở khi hệ thống khuyến nông ở nhiều địa phương gặp khó khăn, khi có lúc tưởng chừng như đứt gãy. Nhưng như Ernest Hemingway từng nói: “Con người có thể bị hủy diệt, nhưng không thể bị đánh bại”.
Bằng sự kiên trì và tâm huyết, chúng ta đã tìm cách để các địa phương quan tâm hơn, để khuyến nông được hồi sinh. Không những khuyến nông được hồi sinh mà còn khởi tạo không gian mới cho khuyến nông cộng đồng. Tôi đã gặp nhiều doanh nghiệp và nghe họ nói rằng rất biết ơn khuyến nông cộng đồng, vì chính đội ngũ đó đã giúp doanh nghiệp xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn, tạo liên kết bền vững với nông dân. Nhưng đây không phải là điểm đến, mà chỉ là cột mốc trên hành trình dài phía trước. Chúng ta cần suy nghĩ làm sao để nâng cao năng lực và đời sống cho lực lượng khuyến nông cộng đồng.
Nông nghiệp bước vào một thời kỳ mới – thời kỳ của chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, kinh tế tri thức. Không thể giữ cách làm cũ để mong có kết quả mới.
Có một câu nói tôi muốn gửi gắm: “Muốn có những điều chưa từng có, hãy làm những điều chưa từng làm”. Khuyến nông không thể chỉ làm theo lối mòn cũ. Chúng ta phải không ngừng học hỏi, không ngừng cập nhật tri thức. Học hỏi không bao giờ là đủ và cũng chưa bao giờ là muộn. Không chỉ đọc sách mà chúng ta còn tham gia vào chương trình “Sách hóa nông thôn” để giúp bà con tiếp cận tri thức dễ dàng hơn. Không chỉ phổ biến kiến thức khoa học kỹ thuật và công nghệ mà còn giúp bà con hiểu về thị trường, về chuỗi giá trị.
Có một câu nói của Alvin Toffler rất đúng với thời đại này: “Những người mù chữ trong thế kỷ 21 không phải là những người không biết đọc, biết viết, mà là những người không biết học, không biết bỏ đi những điều cũ và không biết học lại những điều mới”. Chúng ta muốn nông dân tri thức hóa thì trước hết chính mình cũng phải tự tri thức hóa, phải tự đổi mới từng ngày. Hãy biến công việc thành niềm vui và tìm niềm vui trong công việc. Không những vậy, nếu chỉ xem khuyến nông như một công việc có thể chúng ta làm vừa đủ, nhưng nếu xem đó là một sứ mệnh, chúng ta sẽ làm bằng tất cả trái tim. Chúng ta không chỉ “cố hết sức” mà còn phải “dốc hết sức”.
Tôi mong rằng, mỗi cán bộ khuyến nông không chỉ là một “công chức” mà là những người “thực chiến”, biết kết hợp giữa lý thuyết với thực tiễn đời sống nông thôn. Khuyến nông phải là một người bạn thực sự của nông dân – cùng bà con chia sẻ niềm vui khi mùa màng bội thu, cùng bà con trăn trở khi thị trường biến động, cùng bà con tìm cách để làm giàu ngay trên quê hương mình.
Và tôi cũng mong rằng, trong hành trình sắp tới, dù tôi không còn trực tiếp gắn bó với Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, nhưng tôi vẫn sẽ luôn là một người bạn đồng hành với lực lượng khuyến nông cả nước. “Nếu bạn muốn đi nhanh, hãy đi một mình. Nếu bạn muốn đi xa, hãy đi cùng nhau”. Chúng ta đã, đang và sẽ luôn đi cùng nhau, bên nhau – trên hành trình xây dựng một không gian nông thôn phát triển hài hòa, một cộng đồng nông dân tri thức, một nền sản xuất nông nghiệp bền vững, thích ứng với thời đại mới. Tôi xin gửi tặng những người làm khuyến nông câu chuyện ngụ ngôn “Người gieo hạt và mảnh đất”. Ngày xưa, có một người nông dân đi gieo hạt giống trên cánh đồng. Những hạt giống rơi xuống các mảnh đất khác nhau. Một số rơi vào vệ đường, bị chim trời đến ăn mất. Một số rơi trên đất đá sỏi, nảy mầm nhưng không có rễ sâu nên nhanh chóng héo úa. Một số rơi vào bụi gai, mọc lên nhưng bị gai góc bóp nghẹt, không thể phát triển. Còn một số rơi vào đất tốt, bén rễ sâu, lớn lên và cho vụ mùa bội thu.
Bài học ở đây là: Người làm khuyến nông cũng giống như người gieo hạt tri thức. Không phải hạt giống nào cũng nảy mầm ngay lập tức. Có những người nông dân chưa sẵn sàng thay đổi, có những nơi còn nhiều khó khăn, nhưng nếu kiên trì, chúng ta sẽ tìm thấy những mảnh đất màu mỡ – nơi tri thức được tiếp nhận, phát triển và lan tỏa.
Khuyến nông không chỉ là chuyển giao kỹ thuật mà còn là thay đổi tư duy, giúp nông dân nhìn xa hơn, thấy được giá trị của tri thức, dám thử nghiệm cái mới, dám ước mơ một tương lai tốt đẹp hơn. “Muốn có một vụ mùa bội thu, trước hết phải kiên nhẫn gieo trồng”. Có người cho rằng thành công của mỗi con người không phải ở chỉ số thông mình (IQ) mà là chỉ số cảm xúc (EQ), và còn hơn thế nữa là chỉ số yêu thương và lòng trắc ẩn (LQ). Khi làm bằng tất cả tình yêu với nông nghiệp, nông dân, nông thôn và xem đó là sứ mạng của mình, chúng ta sẽ làm bằng cả trái tim. Cho đi rồi sẽ nhận lại, cho đi hạnh phúc sẽ nhận lại hạnh phúc!
Hạnh phúc của người làm khuyến nông là khi mỗi bước chân đến một vùng đất nông thôn, nới ấy lại có hoa nở - không chỉ là hoa màu, cây trái, mà là những bông hoa tri thức, của hy vọng, của niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn.
Hãy tiếp tục gieo hạt, bởi một ngày nào đó, hạt giống tri thức sẽ đơm hoa kết trái, mang lại mùa màng tươi tốt cho nền nông nghiệp và cuộc sống của bà con nông dân. Một hạt giống nhỏ bé hôm nay mai này trở thành cây đại thụ tạo bóng râm cho đời.
