Còn nhiều tiềm năng, dư địa
Tại cuộc làm việc với lĩnh vực lâm nghiệp sáng 6/3, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy nhìn nhận, đây là một trong ba trụ cột của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn. Cùng với chăn nuôi, thủy sản, Bộ trưởng cho rằng, lâm nghiệp còn nhiều dư địa để phát triển.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy phát biểu chỉ đạo tại buổi làm việc với lĩnh vực lâm nghiệp. Ảnh: Khương Trung.
“Rừng không chỉ là nguồn gỗ, mà còn là tài nguyên thiên nhiên quý giá với nhiều giá trị khác nhau như bảo vệ môi trường, duy trì sinh thái và chống biến đổi khí hậu, cũng là yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển bền vững của đất nước”, Bộ trưởng nói và định hướng, lâm nghiệp nên phát triển theo hướng đa giá trị, đa mục tiêu, đóng góp nhiều hơn nữa trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo môi trường sống cho thế hệ tương lai.
Người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh giá, các thế hệ lãnh đạo ngành lâm nghiệp đã thực hiện nhiều nhiệm vụ to lớn, như xây dựng hệ thống pháp luật hoàn thiện, chi tiết đến nhiều lĩnh vực; tổ chức sản xuất có những bước tiến rõ rệt, từng bước phát triển lâm nghiệp thành một ngành kinh tế; xuất siêu lớn, chiếm khoảng 60% thặng dư thương mại của cả nền kinh tế.
Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra một số tồn tại, hạn chế như ngành lâm nghiệp chưa phát triển tương xứng với tiềm năng; thể chế, chính sách chưa đồng bộ, chưa đủ mạnh để thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành; việc đầu tư vào ngành lâm nghiệp, từ Trung ương đến địa phương, chưa thỏa đáng; việc ứng dụng khoa học công nghệ còn chậm, chưa đáp ứng được nhu cầu quản lý, bảo vệ rừng, cũng như ứng phó với biến đổi khí hậu, thiên tai, thời tiết cực đoan; nhận thức của một bộ phận chủ rừng chưa thật đầy đủ.
Tình trạng chồng lấn chủ rừng, vốn có yếu tố lịch sử, chưa được giải quyết dứt điểm; hạ tầng giao thông phục vụ quản lý, bảo vệ rừng còn yếu kém; mâu thuẫn giữa việc chuyển đổi đất rừng để phát triển kinh tế với bảo đảm độ che phủ; cạnh tranh thương mại ngày một gia tăng.
Báo cáo với Bộ trưởng, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Trị thừa nhận, nhiều dự án bảo vệ rừng, phát triển rừng trồng, nâng cao chất lượng rừng tự nhiên, bảo tồn thiên nhiên, nghiên cứu khoa học về rừng…chưa được quan tâm đầu tư đầy đủ. Nguồn vốn cho phát triển rừng thiếu bền vững, do chu kỳ sản xuất kinh doanh của cây lâm nghiệp thường dài ngày, nhiều rủi ro. Việc bảo vệ và phục hồi rừng tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học tốn chi phí nhưng lợi ích kinh tế mang lại không thể thu hồi trong ngắn hạn.
Thứ trưởng Nguyễn Quốc Trị: 'Quy hoạch lâm nghiệp thường bị điều chỉnh. Ảnh: Khương Trung.
Bên cạnh vấn đề thiếu nhân lực có trình độ chuyên môn cao, thiếu chính sách đãi ngộ thỏa đáng với lực lượng lao động lâm nghiệp và bảo vệ rừng chuyên trách, Thứ trưởng Nguyễn Quốc Trị còn nhấn mạnh tới yếu tố phân tán trong công tác quản lý. Theo đó, cả nước có gần 1,2 triệu chủ rừng, trong đó khoảng 2.000 chủ rừng (chủ yếu là công ty nhà nước) chiếm tới 50% tổng diện tích rừng. Có nơi chủ rừng là hộ cá nhân lại sống xen kẽ với chủ rừng nhà nước, khiến việc thay đổi tập quán canh tác của 20 triệu người dân sinh sống tại vùng đệm các khu rừng gặp rào cản.
“Quy hoạch lâm nghiệp thường bị điều chỉnh bởi các quy hoạch khác, liên quan đến phát triển giao thông, hạ tầng, kinh tế. Ngoài ra, những người làm lâm nghiệp còn trăn trở vì Nhà nước có nhiều chương trình hỗ trợ, đầu tư cho quản lý, bảo vệ rừng, nhưng mỗi chương trình lại có 1 chính sách riêng, dễ chồng chéo”, Thứ trưởng bày tỏ.
Ngành lâm nghiệp đã và đang đẩy mạnh phân cấp phân quyền cho địa phương. Trong năm 2024, Bộ đã tham mưu Chính phủ ban hành nhiều Nghị định để tháo gỡ khó khăn cho địa phương, nhất là vấn đề chuyển mục đích sử dụng rừng. Bên cạnh đó, việc cấp mã số vùng trồng rừng được triển khai thí điểm ở 10 tỉnh, bước đầu thu được tín hiệu tích cực, tạo cơ sở để Bộ tiến tới xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về rừng trồng và truy xuất nguồn gốc gỗ trên cả nước.
Phát triển bền vững, đa mục tiêu
Thống kê của Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, diện tích đất quy hoạch lâm nghiệp cả nước là 15,8 triệu ha, trong đó có 14,8 triệu ha có rừng (chiếm hơn 93%), với gần 8 triệu ha là đất rừng sản xuất. Với giá trị sản xuất tăng bình quân 4,7%/năm thời gian qua, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy tin tưởng vài ba năm nữa, đóng góp của ngành lâm nghiệp sẽ ngày một tăng.
“Phát triển lâm nghiệp thành ngành kinh tế bền vững, đa mục tiêu là điều phải hướng tới. Lâm nghiệp không chỉ đơn thuần là phát triển kinh tế mà còn gắn liền với bảo vệ môi trường, bảo tồn sinh thái và phát triển bền vững”, Bộ trưởng nhắn nhủ. Ông cũng lưu ý tới tín chỉ carbon (một nguồn tài nguyên quý giá của Việt Nam) và dự báo đây sẽ sớm là một công cụ mạnh mẽ trong các cuộc đàm phán quốc tế.
Đồng tình với ý kiến của Thứ trưởng Nguyễn Quốc Trị, người đứng đầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhận xét, mức khoán bảo vệ rừng cho mỗi hộ gia đình còn khá thấp, khó đảm bảo cuộc sống, cũng như yên tâm thực hiện công tác với ngành. Đây cũng là nguyên do khiến việc xây dựng nông thôn mới ở khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, các khu bảo tồn thiên nhiên gặp rào cản.
Bộ trưởng Đỗ Đức Duy trồng cây tại khu rừng ngập mặn thuộc tỉnh Thái Bình đầu năm 2025. Ảnh: Khương Trung.
Bộ trưởng đề ra một số nhóm nhiệm vụ để lĩnh vực lâm nghiệp cùng nghiên cứu. Đầu tiên, là tiếp tục rà soát và hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật, thể chế chính sách, trong đó ưu tiên xử lý các mâu thuẫn, chồng chéo giữa các lĩnh vực như đất đai, bảo tồn thiên nhiên, đa dạng sinh học với quản lý, phát triển rừng.
Tiếp tục cơ cấu lại ngành, không chỉ là thay đổi phương thức sản xuất mà còn là thay đổi lực lượng sản xuất, nâng cao chất lượng rừng, đổi mới quy trình tổ chức sản xuất. Đồng thời, thay đổi nhận thức và phương thức quản lý rừng, thông qua việc tuyên truyền, tập huấn cho cộng đồng dân cư về vai trò của rừng. Ngoài khai thác gỗ, người dân cần biết nhiều hơn tới những mô hình phát triển kinh tế dưới tán rừng, du lịch sinh thái, du lịch bảo tồn.
Bộ trưởng cũng chỉ đạo đơn giản hóa hơn nữa các thủ tục hành chính và tăng cường phối hợp các ngành, địa phương trong việc xây dựng các cơ chế hỗ trợ để người dân yên tâm sống cạnh rừng. Cùng với đó, nghiên cứu các chính sách khuyến khích bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, đặc biệt là phát triển thị trường tín chỉ carbon và phát triển nguồn nhân lực
Nhắc lại lần nữa về định hướng “bền vững”, “đa mục tiêu” cho lĩnh vực lâm nghiệp, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy hy vọng trong thời gian tới, thông qua thay đổi phương thức quản lý, ngành lâm nghiệp sẽ tăng hơn nữa hàm lượng, công nghệ chế biến, bước khỏi vùng “tăng trưởng an toàn” 5% và sớm bứt phá, đạt mức tăng trưởng 2 con số.
Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm Trần Quang Bảo cho biết, tiền thu dịch vụ môi trường rừng (khoảng 3.000 tỷ đồng/năm) hiện chưa được thống kê vào giá trị sản xuất của ngành lâm nghiệp. Ông kiến nghị, cơ quan thống kê xem xét bổ sung nội dung này, đảm bảo tính toàn diện, đầy đủ cho những đóng góp của rừng với việc phát triển kinh tế - xã hội.
