Môn sinh võ phái Đông Đô Việt võ quyền đang tập bài đối luyện liên quan đến xà quyền. Ảnh: Việt Trần.
Nghiên cứu võ thuật cổ truyền nhiều năm, võ sư Trần Việt – Chánh văn phóng Liên đoàn võ cổ truyền Việt Nam, Trưởng võ phái Đông Đô Việt võ quyền cho rằng, xà hình quyền phản ánh đậm nét hành vi của loài rắn. Do thiếu tay chân, loài rắn phải vặn bẻ ngoằn ngoèo toàn thân khi cử động.
Để tạo hiệu năng chiến đấu, loài rắn phải san lấp nhược điểm thiếu chân của mình bằng một số động tác, chẳng hạn như: Có thể cuộn mình và vươn thẳng đứng, như giống rắn hổ thường làm. Từ thế cuốn khúc này, với sự chính xác và một tốc độ khủng khiếp, nó phóng thẳng về phía con mồi. Chính sự xung kích và cử động bẻ vặn thân mình, rắn đã đạt tới một uy lực và sức mạnh cực lớn.
Nhiều môn phái võ cổ truyền Việt Nam có bài xà quyền, theo nguyên tắc: Chủ động tấn công đối thủ yếu và phòng thủ phản công đối thủ mạnh. Xà quyền sử dụng cả 2 tay làm 2 đầu rắn để mổ, xỉa, chém, đâm, móc, gạt, tóm lôi, cuốn, quấn. Người sử dụng xà quyền đòi hỏi phải có trình độ võ học, vững vàng về bộ pháp, thân pháp và thủ pháp. Ở góc nhìn khác, các đòn thế của xà quyền đặc biệt hợp với thể hình và thể trạng người Việt Nam, đòi hỏi sự linh hoạt, nhanh nhẹn thay vì dùng sức mạnh dựa trên thể hình to lớn. Để khi cận chiến, những đòn thế của xà quyền sẽ phát huy hết tác dụng.
Xà hình quyền gồm nhiều lối đánh bằng đầu ngón tay, trong đó có một đòn tạo thành hình lưỡi rắn bằng cách chĩa ngón trỏ và ngón giữa về phía trước trong khi bẻ gập các ngón khác lại. Đòn này thường nhắm vào các điểm nhược của cơ thể như mắt, yết hầu, nách... chẳng hạn.
Võ sư Trần Việt – Chánh văn phóng Liên đoàn võ cổ truyền Việt Nam, Trưởng võ phái Đông Đô Việt võ quyền cho biết thêm: “ Xà hình quyền có nhiều lối đánh bằng ngón tay như “Xà vương xuất động” trong đó ngón trỏ và ngón giữa thành hình lưỡi rắn chĩa ra phía trước, các ngón tay kia khép lại; đòn này thường nhắm vào các điểm nhược của cơ thể đối phương như mắt, cổ họng. Hay đòn “Thanh xà tọa thủ”, trong đó xếp các ngón tay lại như đầu một con rắn đang uốn khúc vươn lên, cùi chỏ uốn cong cho cánh tay vươn thẳng ra phía trước như một con rắn sẵn sàng lao tới. Hoặc thế “Thủy xà thượng điêu” với việc kích 5 đầu ngón tay vào cổ họng, nách đối phương...”.
Người tập xà quyền không chỉ luyện phần tay như lối người xưa vẫn luyện như lấy ngón tay đâm vào bao cát, thân chuối... mà còn phải luyện bộ pháp cực kỹ để khi phát lực trong mỗi đòn đánh để huy động được toàn bộ lực của cả cơ thể.
Theo võ sư Trần Mạnh Hà, môn phái Nhất Nam, bài xà quyền của môn phái đặc biệt chú trọng đến điều này. Cho nên không dễ để luyện đến “tinh” bài võ này. Cũng phải kể thêm, Nhất Nam cũng là môn phải đưa cả hình con rắn vào logo môn phái. Và xà quyền cũng là một trong những “đặc sản” của môn phái.
Hiện tại, khi võ thuật cũng được áp dụng mạnh mẽ vào việc chăm sóc sức khỏe, nhiều người cũng đưa các kỹ thuật của xà quyền vào việc hồi phục sức khỏe cho người khác.
Vấn đề giờ vẫn là lưu giữ, phát triển các bài xà quyền cũng như các bài võ cổ truyền khác. Nghe tưởng đơn giản nhưng vẫn cần có một đầu mối rõ ràng, cụ thể và đòi hỏi công sức. Theo Liên đoàn võ cổ truyền Việt Nam, trong nhiều năm qua Liên đoàn vẫn đang cố gắng thu thập, lưu giữ các bài võ cổ truyền độc đáo của võ cổ truyền Việt Nam, trong đó có xà quyền. Tất cả cũng nhằm góp phần để thế hệ sau biết và cùng lưu giữ nét độc đáo của võ cổ truyền Việt Nam.
Nhân Tết Ất Tỵ, xin gửi tới bạn đọc một số thế võ rắn do môn sinh võ phái Đông Đô Việt võ quyền thực hiện:
Ứng dụng tay không chống binh khí của đòn tay xà quyền.
Ứng dụng thế Bạch xà lan lộ.
Ứng dụng chiêu Bạch xà thổ tín.
Ứng dụng chiêu Thanh xà vọng nguyệt.
Ứng dụng chiêu Hoàng xà xuất động.
Ứng dụng chiêu Xà vĩ cước.
