Pù Luông thuộc địa phận hai huyện Bá Thước và Quan Hóa, nằm ở phía tây bắc Thanh Hóa. Nơi đây có khí hậu nhiệt đới, độ ẩm cao, nhưng cũng rất mát mẻ, trong lành ở những thời điểm thích hợp. Pù Luông là nơi sinh sống của cộng đồng người dân tộc Thái, Mường. Cách Hà Nội khoảng 4 tiếng di chuyển đường bộ, để đến được Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, có hai cung đường để đi, theo trục Đại lộ Thăng Long - Hòa Lạc - Cao tốc Hòa Bình - huyện Tân Lạc rồi tới Pù Luông khoảng 145km. Cung đường thứ hai khoảng 180km cũng theo trục Đại lộ Thăng Long - Xuân Mai - đường mòn Hồ Chí Minh - chạy xuyên qua Hòa Bình, Ninh Bình đến huyện Cẩm Thủy thì rẽ vào Pù Luông.

Để khám phá, trải nghiệm vùng đất, cảnh vật, con người nơi đây, du khách nên chọn đúng thời điểm thích hợp. Mùa xuân bắt đầu từ tháng 1 đến đầu tháng 4 thời tiết rất ẩm ướt, có mưa rải rác, có những nơi sương mù bao phủ dày đặc dài ngày, thời điểm này đầu năm là mùa nước đổ với hình ảnh người dân hối hả làm việc trên những thửa ruộng bậc thang chuẩn bị cho mùa vụ mới. Mùa hè bắt đầu từ cuối tháng 4, thời điểm này bắt đầu cho mùa lúa chín đầu tiên của năm, lúa ngả vàng khắp các thửa ruộng bậc thang, tuy nhiên thời tiết khá nóng. Mùa thu bắt đầu từ cuối tháng 8 đến hết tháng 10. Thời điểm này nhiệt độ đã bắt đầu giảm, có phần mát mẻ nhưng đi kèm với nó là những cơn mưa dài và có thể có lũ. Đây cũng là thời điểm thứ hai trong năm bạn có thể ngắm lúa chín vàng tuyệt đẹp. Pù Luông vào mùa đông rất lạnh, nhiệt độ có thể xuống 7-8 độ C, tuy nhiên ban ngày nhiệt độ ở khoảng 20 đến 23 độ C khá dễ chịu với áo khoác mỏng. Thời điểm này phù hợp cho việc săn mây và cắm trại trên đỉnh núi.

Mùa lúa chín ở Pù Luông thường muộn và kéo dài hơn những nơi khác ở miền Bắc. Với tiết trời mát mẻ, nắng vàng như mật, thu hút rất đông du khách. Những bản làng ở Pù Luông vào mùa vàng, không khí rộn ràng, nông dân tấp nập thu hoạch, hít hà hương thơm ngào ngạt của lúa mới và đừng quên trải nghiệm những hoạt động văn hóa đặc sắc của dân tộc Thái, Mường.

Ở Pù Luông, đi đến đâu du khách cũng bắt gặp một màu vàng óng qua những bản Đôn, bản Hiêu, bản Ươi, bản Eo Kén, bản Pốn, bản Cao Hoong, bản Quắn,... với những ruộng bậc thang ở Chiềng Lau hay trong thung lũng Kho Mường ẩn hiện mộc mạc bên rừng cọ hay núi đá vôi xanh thăm thẳm.

Bản Đôn trở thành điểm đến hấp dẫn nhất trong vùng Pù Luông với lợi thế nằm sát tuyến QL15C, hàng loạt homestay nghỉ dưỡng đều được xây dựng theo phong cách dân dã, gần gũi, hòa mình vào thiên nhiên nép bên những ruộng bậc thang tuyệt đẹp mang lại sự bình yên, dễ chịu cho du khách.

Đến với vùng đất Pù Luông gắn kết con người, du khách sẽ được trải nghiệm, tận hưởng những giây phút thư giãn, hòa mình vào không gian tĩnh lặng và cảm nhận sự chân thật, mến khách của người dân địa phương. Tháng 10, trên các thửa ruộng bậc thang tại các xã Thành Lâm, xã Thành Sơn (Bá Thước) đâu đâu cũng bắt gặp bà con dân tộc Thái ở Pù Luông đang khẩn trương thu hoạch lúa chín.

Bên những thửa ruộng bậc thang được mùa ở Pù Luông. Ngày mùa, không khó để bắt gặp những hình ảnh cộng đồng người dân tộc Thái phấn khởi cười nói, gùi lúa về nhà.

Từ trên cao nhìn xuống, Pù Luông không khác gì một biển vàng đang trào dâng sức sống. Trên những triền núi Pù Luông như được bao phủ những tấm thảm vàng rực rỡ. 

Đêm tháng 10 ở Pù Luông hơi se lạnh, nếu không nghỉ ở bản Đôn, du khách có thể di chuyển khoảng 17km lên Son Bá Mười - tên gọi của 3 bản làng Son, Bá và Mười nằm ở nơi cao nhất của xã Lũng Cao, huyện Bá Thước, Thanh Hóa. Các bản này nằm trên đỉnh của các dãy Pha Chiến, Pòng Mứu, Pòng Pa Có,... chạy song song với dãy núi Pù Luông và tọa lạc ở độ cao gần 1.200m so với mực nước biển. Đây là nơi sinh sống chủ yếu của đồng bào dân tộc Thái Đen, cuộc sống yên bình, tách biệt với bên ngoài.

Nằm tít trong vùng lõi của khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, đến với Son Bá Mười - một nơi đầy sức cuốn hút, khung cảnh bình yên và nên thơ, cuộc sống con người mộc mạc. Đường đi tới Son Bá Mười tuy chưa được đẹp nhưng bù lại Son Bá Mười được ví như một nơi 'bị bỏ quên, chưa được đánh thức'. Du khách có thể 'may mắn' săn được mây vào buổi sáng khi băng qua những con đèo dốc, bên cảnh sắc hoang sơ, hùng vĩ.

Đến với Pù Luông (Bá Thước) du khách không nên bỏ lỡ những ẩm thực đặc sắc mang đậm hương vị địa phương. Vịt Cổ Lũng là món ăn đặc sản đặc biệt nổi tiếng không thể bỏ qua, giống vịt này được nuôi thả tự nhiên, thịt chắc, ngọt, ít mỡ, thơm được chế biến tạo nên thương hiệu riêng khi hấp, luộc hay quay đều thơm ngon, bên cạnh những gia vị đặc trưng đậm hương vị vùng miền.

Người dân địa phương nơi đây cũng chế biến ra các món ăn đậm đà dư vị như gà nướng, lợn bản, ốc đá, xôi ngũ sắc, cá suối, rau măng rừng, rượu cần... củ quả gần như được trồng hữu cơ phục vụ cho chính những homestay nghỉ dưỡng.

Pù Luông được coi là 'Thiên đường giữa đại ngàn'. Chị Quỳnh Chi đến với Pù Luông cho biết: 'May mắn đến đúng mùa lúa chín, những thửa ruộng bậc thang vàng óng, rất bình dị, an yên và như được trở về nhà'.

Pù Luông được coi là một biểu tượng vùng văn hóa độc đáo của người bản xứ. Bước chân đi dạo trên những cánh đồng lúa rộng lớn đều mang đến cảm giác thư thái, hòa mình vào thiên nhiên. Bất kỳ nơi nào trong vùng đất này cũng là nơi lý tưởng để đong đầy cảm xúc.

Nhật Quang