Nhiều nước châu Á đã có khung pháp lý cho cây trồng chỉnh sửa gen

Viện nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory Hoa Kỳ, Hội Khoa học Gặp gỡ Việt Nam (Rencontres du Vietnam), Viện Công nghệ Sinh học (Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cùng Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục Liên ngành (ICISE) vừa phối hợp tổ chức hội nghị “Thành tựu trong Công nghệ Sinh học thực vật – Từ chỉnh sửa gen cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững” tại Quy Nhơn, Bình Định.

Đây được xem là hội nghị khoa học quốc tế về chỉnh sửa gen trên cây trồng có quy mô lớn nhất từ trước đến nay được tổ chức tại Việt Nam. Hội nghị đã quy tụ nhiều học giả, chuyên gia, nhà nghiên cứu hàng đầu trên thế giới trong lĩnh vực lai tạo giống cây trồng ứng dụng công nghệ sinh học.

Phát biểu khai mạc hội nghị, Giáo sư David Jackson, thuộc Viện nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory Hoa Kỳ, cho biết: “Mục tiêu của hội nghị lần này nhằm tạo ra một diễn đàn để chia sẻ những tiến bộ khoa học mới nhất trong lĩnh vực chỉnh sửa gen trên cây trồng, từ những phát triển công nghệ đột phá đến các giải pháp bền vững nhằm nâng cao năng suất nông nghiệp, đảm bảo an ninh lương thực và môi trường bền vững. Hội nghị cũng là cơ hội chia sẻ thông tin và kết nối các nhà nghiên cứu, chuyên gia, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý trong lĩnh vực chỉnh sửa gen nói riêng và công nghệ sinh học nông nghiệp nói chung”.

Tiến sỹ Đỗ Tiến Phát, Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ), chia sẻ: “Tổ chức tại Việt Nam lần này, chúng tôi kỳ vọng hội nghị không chỉ là cơ hội trao đổi thông tin cho các nhà khoa học trong nước với các chuyên gia đầu ngành quốc tế mà còn tạo điều kiện để các đơn vị liên quan trong ngành cùng trao đổi phương thức tiếp cận và quản lý phù hợp cho việc ứng dụng giải pháp cây trồng này tại nước ta”.

Hội nghị bao gồm gần 20 bài trình bày được chia thành 4 phiên với các diễn giả đến từ nhiều quốc gia như như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc, Ấn Độ, Philippines… và Việt Nam. Các bài trình bày đã giải thích cụ thể hơn về bản chất khoa học cũng như cơ chế chỉnh sửa gen trên thực vật cùng những nghiên cứu mới nhất trên những cây trồng quan trọng như lúa gạo, đậu tương, cà chua, mía đường…

Các diễn giả cũng đặc biệt nhấn mạnh những tính trạng nổi bật mà công nghệ chỉnh sửa gen có thể tạo ra cho cây trồng, đó là cải thiện chất lượng và nâng cao khả năng chống chịu với điều kiện thời tiết bất thuận. Chẳng hạn, tại Việt Nam, các nhà khoa học đang nghiên cứu và bước đầu thành công trong việc tạo ra lúa gạo có khả năng chịu hạn và kích thích tăng trưởng.

Bên cạnh những thông tin khoa học, hội nghị cũng có một phiên riêng để cập nhật về quy định pháp lý và cách thức tiếp cận trong việc quản lý cây trồng chỉnh sửa gen trên thế giới. Đến nay, đã có rất nhiều quốc gia trên thế giới hoàn thiện hướng dẫn pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gen. Trong đó, các quốc gia châu Mỹ, Úc là những nước đi đầu.

Châu Á được xem là khu vực đi sau nhưng lại là nơi có tốc độ nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gen tăng trưởng vượt bậc trong những năm trở lại đây. Bằng chứng là số lượng các nghiên cứu của châu Á, nhất là tại Trung Quốc, đang dẫn đầu thế giới. Rất nhiều nước châu Á đã hoàn thiện khung pháp lý cho các loại cây trồng này.

Xu hướng chung trong những hướng dẫn pháp lý của các quốc gia thuộc châu Mỹ và châu Á là cởi mở và có tính dự báo để thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ mới; đồng thời cần dựa trên đánh giá khoa học để đảm bảo an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường.

Các quốc gia này đều đưa ra những khái niệm và phân loại cụ thể đối với các loại cây trồng chỉnh sửa gen. Theo đó, nếu cây trồng chỉnh sửa gen cuối không chứa DNA ngoại lai thì sẽ được xem xét đánh giá và quản lý như cây trồng truyền thống.

Mặc dù không phải châu lục có các chính sách ban đầu cởi mở với cây trồng chỉnh sửa gen, tuy nhiên Ủy ban châu Âu hiện đang đề xuất thay đổi chính sách quản lý theo xu hướng chung. Một số quốc gia tại châu Phi cũng đã hoàn thiện hướng dẫn pháp lý hoặc đang đệ trình đề xuất quản lý pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gen.

Theo Giáo sư Phạm Văn Toản, Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, Việt Nam hiện đã hoàn tất các định hướng và cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng cây trồng công nghệ sinh học, coi đây là một giải pháp quan trọng trong phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững. Tuy vậy cho tới nay Việt Nam vẫn chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể cho việc đánh giá và quản lý cây trồng chỉnh sửa gen.