Chủ động đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ngành nông nghiệp

Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực được Đảng và Nhà nước xác định là một trong ba khâu đột phá chiến lược để phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Nông nghiệp được xác định là lợi thế, nền tảng bền vững của quốc gia, nông thôn là địa bàn phát triển kinh tế quan trọng, do đó, công tác đào tạo nguồn nhân lực cho nông nghiệp, nông thôn là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của ngành nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Nhiều năm qua, hệ thống cơ sở đào tạo bồi dưỡng thuộc Bộ NN-PTNT tiếp tục được kiện toàn về tổ chức bộ máy hoạt động theo hướng không ngừng đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo. Công tác tuyển sinh, đào tạo được quan tâm đầu tư nhiều hơn, hàng năm tuyển sinh đào tạo trên 76.000 học sinh, sinh viên, bước đầu đã gắn kết với thực tiễn sản xuất và các doanh nghiệp trong huy động nguồn lực và định hướng đầu ra cho học sinh, sinh viên.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng công chức, viên chức ngành nông nghiệp cũng được quan tâm chỉ đạo. Bộ đã giao nhiệm vụ cho các cơ sở đào tạo, nghiên cứu có đủ điều kiện tham gia tổ chức bồi dưỡng theo chức danh nghề nghiệp viên chức và bồi dưỡng theo vị trí việc làm.

Trong 2 năm 2020-2021, Bộ đã tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng cho trên 29.000 lượt công chức, viên chức thuộc Bộ để nâng cao năng lực thực thi nhiệm vụ và hoàn thiện tiêu chuẩn ngạch, chức danh nghề nghiệp theo vị trí việc làm.

Đội ngũ cán bộ giảng viên cũng được quan tâm đào tạo theo hướng nâng cao trình độ, kinh nghiệm, gắn kết nghiên cứu khoa học với đào tạo nghề nghiệp; từng bước hình thành đội ngũ chuyên gia đầu ngành của ngành nông nghiệp.

Công tác nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế cũng được các viện, trường thuộc Bộ quan tâm đầu tư nghiên cứu, chuyển giao. Các trường đã chủ động phân công giảng viên, nghiên cứu viên tham gia nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng công nghệ tiên tiến; như Đại học Thủy lợi đã thành lập 5 viện hoạt động nghiên cứu khoa học, đầu tư phát triển một số lĩnh vực khoa học công nghệ chuyên sâu trong dự báo, thiết kế, ứng dụng công nghệ vật liệu mới.

Nhiều nhiệm vụ, đề tài, dự án của các trường tham gia chương trình nghiên cứu khoa học cấp Bộ, cấp nhà nước. Một số trường đã chủ động cử giáo viên, cán bộ quản lý đi đào tạo, bồi dưỡng ở nước ngoài theo chuẩn quốc tế, đồng thời chủ động triển khai mô hình đào tạo tiên tiến trên cơ sở chuyển giao chương trình chất lượng quốc tế, góp phần đưa chất lượng đào tạo tiếp cận với chuẩn quốc tế.

Đến cuối năm 2021, các cơ sở đào tạo đại học của Bộ có 38 ngành đào tạo trình độ tiến sỹ, 39 ngành đào tạo trình bộ thạc sỹ và 96 ngành đào tạo trình độ đại học. Trong đó, có các chương trình tiên tiến, hợp tác với các trường nước ngoài có chất lượng, giảng dạy bằng tiếng Anh.

Công tác tuyển sinh khối đào tạo nghề cũng đã có nhiều bước đổi mới, nâng cao chất lượng. Trước sức ép cạnh tranh ngày càng gay gắt trong đào tạo nghề, các trường đã có nhiều nỗ lực và áp dụng nhiều giải pháp sáng tạo, linh hoạt để thu hút học sinh, sinh viên.

Nhiều trường đã chủ động tiếp cận thực tế và làm việc với các địa phương, các doanh nghiệp để tìm hiểu nhu cầu lao động nông nghiệp, ký kết hợp tác đào tạo. Một số trường như trường Cao đẳng Cơ điện Hà Nội, Cao đẳng Cơ điện và xây dựng Bắc Ninh đã chủ động ký kết hợp đồng với các doanh nghiệp nước ngoài để đưa sinh viên đi thực tập, cam kết đào tạo nguồn lao động cho doanh nghiệp.

Ước tính giai đoạn 2020-2022, mặc dù còn gặp rất nhiều khó khăn trong công tác tuyển sinh, nhưng các trường cao đẳng nghề trực thuộc Bộ đã tuyển sinh trên 163.000 học sinh, sinh viên, tăng 1,05% so với chỉ tiêu kế hoạch.

Trước yêu cầu của đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực theo tinh thần Nghị quyết 13 của Đảng, Nghị quyết 19 Hội nghị Trung ương 5 của Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã xác định: “Cần tạo đột phá trong nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, đào tạo nhân lực trong nông nghiệp, nông thôn” và đưa ra mục tiêu đến năm 2030 phải đạt tỷ lệ 70% lao động nông nghiệp qua đào tạo, mỗi năm đào tạo nghề cho khoảng 1,5 triệu lao động nông thôn.

Đây là nhiệm vụ, trọng trách của các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương và đặc biệt là đối với ngành NN-PTNT, đang đặt ra nhiều cơ hội và thách thức trong công tác đào tạo nguồn nhân lực.

Bên cạnh đó, xu thế hội nhập kinh tế quốc tế đang tạo ra nhiều cơ hội và thách thức để các cở sở nghiên cứu đào tạo của ngành nông nghiệp chủ động, tích cực trong hợp tác quốc tế, liên kết với các cơ sở nghiên cứu đào tạo ở nước ngoài để từng bước tiếp cận ngang bằng công tác nghiên cứu khoa học và đào tạo với các nước trong khu vực và các nước tiên tiến trên thế giới.

Hiện nay, nền nông nghiệp Việt Nam đang hướng đến một nền nông nghiệp hàng đầu thế giới, việc tiếp cận những tiến bộ khoa học công nghệ hiện đại, thông minh để tự động hóa, tối ưu hóa sản xuất nông nghiệp nhằm tăng năng suất, chất lượng, hạ giá thành sản phẩm gắn với tăng trưởng xanh, phát triển bền vững là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành nông nghiệp.

Công tác nghiên cứu khoa học và đào tạo không chỉ dừng lại ở ứng dụng chuyển giao công nghệ thông minh trong sản xuất nông nghiệp, mà còn mở đường cho những ngành nghề mới phát triển trong lĩnh vực nông ghiệp, nông thôn, như kinh tế tuần hoàn, kinh tế số trong nông nghiệp, nhất là sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực chế biến các phụ phẩm nông nghiệp là nguồn tài nguyên tái tạo.

Nông nghiệp 4.0 sẽ đưa đến hình thành ngành sản xuất năng lượng tái tạo chủ lực là năng lượng sinh khối. Như vậy, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và ứng dụng công nghệ số trong sản xuất nông nghiệp đang đặt ra cho công tác nghiên cứu khoa học và đào tạo ngành nông nghiệp những cơ hội và thách thức mới.

Cùng với đó, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ ở các địa phương trên cả nước cũng đang đặt ra nhiều yêu cầu cho công tác đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp chất lượng cao, góp phần thúc đẩy tăng năng suất lao động, tăng trưởng xanh, tạo ra các sản phẩm nông nghiệp có chất lượng, hiệu quả và phát triển bền vững.

Để tận dụng những thời cơ và vượt qua các thách thức trên, các cơ sở nghiên cứu, đào tạo và các cơ quan quản lý của ngành nông nghiệp cần chủ động đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học có trọng tâm, trọng điểm gắn với chuyển giao công nghệ mới, tiên tiến và chuyển đổi số trong nông nghiệp, xem đây là khâu đột phá chiến lược, là nhiệm vụ thường xuyên của ngành.

Tăng cường năng lực quản lý của các cơ sở đào tạo và cơ quan quản lý trong tổ chức nghiên cứu và chuyển giao khoa học công nghệ công lập, ưu tiên đầu tư đồng bộ về cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ và phát triển nguồn nhân lực.

Tham mưu đề xuất cơ chế, chính sách phù hợp để xã hội hóa, khuyến khích các doanh nghiệp và huy động nguồn lực hợp pháp đầu tư vào khoa học công nghệ trong nông nghiệp. Đẩy nhanh tiến trình hội nhập, tiếp cận chuẩn khu vực và quốc tế về chương trình đào tạo, nâng cao năng lực và trình độ của đội ngũ giảng viên.

Có cơ chế khuyến khích các nghiên cứu viên, giảng viên thực hiện các công trình khoa học có chất lượng được công bố, đăng tải ở nước ngoài và nâng tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sỹ, học hàm giáo sư, phó giáo sư trong các cơ sở nghiên cứu, đào tạo trực thuộc Bộ, đảm bảo sự cân đối giữa các lĩnh vực đào tạo và xây dựng đội ngũ chuyên gia đầu ngành có uy tín trong nước và quốc tế.

Tiếp tục đổi mới hình thức tổ chức và nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho nông dân và lao động ở nông thôn về trình độ, tri thức nông nghiệp, các kỹ năng mới đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và thực hiện chuyển đổi số, kinh tế số trong sản xuất, kinh doanh sản phẩm nông nghiệp. Đẩy mạnh xã hội hóa trong công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Chuyển mạnh phương thức đào tạo theo nhu cầu của doanh nghiệp và thị trường để nâng cao chất lượng đào tạo, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp gắn với giải quyết việc làm. Tổ chức các hội thảo, diễn đàn, ngày hội việc làm nông nghiệp để giới thiệu quảng bá các chương trình nghiên cứu và đào tạo để ký kết, mời gọi các doanh nghiệp cùng tham gia.

Tổ chức sơ kết mô hình đào tạo trung học phổ thông trong một số trường đại học ngành nông nghiệp để đúc kết kinh nghiệm nhân rộng mô hình ở một số trường cao đẳng nghề có đủ điều kiện, nhất là đảm bảo nguồn đầu ra cho học sinh, sinh viên.

Cần nghiên cứu ban hành cơ chế giao nhiệm vụ đặt hàng đào tạo một số ngành nông nghiệp truyền thống đang có nhu cầu phát triển của ngành nông nghiệp nhưng khó tuyển sinh, nhất là những ngành khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản nhằm tạo tiền đề xây dựng ngành khai thác kinh tế thủy sản bền vững.

Xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các cơ sở nghiên cứu, đào tạo và công tác khuyến nông trong xây dựng các chuỗi giá trị ngành hàng, chuyển giao khoa học công nghệ vào sản xuất và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của ngành nông nghiệp để nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn nghiệp vụ, năng lực quản lý nhà nước. Chú trọng công tác tuyển dụng quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và luân chuyển cán bộ, khắc phục tình trạng thiếu hụt trong chuyển giao các thế hệ lãnh đạo, quản lý, chuyên môn nghiệp vụ mang tầm chiến lược.

Đồng thời, thường xuyên tổ chức bồi dưỡng nâng cao các kỹ năng bổ trợ cho công tác nghiên cứu, đào tạo, quản lý như kiến thức pháp lý, đàm phán mở cửa thị trường, xúc tiến thương mại, xúc tiến đầu tư, quản lý môi trường sinh thái, quản lý nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số… để đáp ứng các yêu cầu nhiệm vụ mới của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Để thực hiện các nhiệm vụ chiến lược nêu trên, đòi hỏi đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ nghiên cứu khoa học và giảng dạy trong toàn ngành phải tiếp tục quán triệt sâu sắc các Nghị quyết, chính sách của Đảng và Nhà nước, nhất là Nghị quyết số 19 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn và Chiến lược Phát triển ngành nông nghiệp, nông thôn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050. Chủ động rà soát những kết quả đạt được trong quá trình đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp thời gian qua, không tự mãn và không tự ti, chùn bước.

Nêu cao tinh thần trách nhiệm, chủ động tham mưu cho Bộ những cơ chế chính sách khuyến khích hỗ trợ hiệu quả, nhất là nghiên cứu đề xuất xây dựng chiến lược nâng cao năng suất lao động gắn với đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp chất lượng cao đáp ứng yêu cầu, quan điểm, mục tiêu phát triển ngành nông nghiệp, nông thôn đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050.

Đầu tư một số Viện, trường nghiên cứu cơ bản trở thành các đơn vị nghiên cứu và đào tạo ngang tầm với các cơ sở nghiên cứu, đào tạo tiên tiến trong khu vực và thế giới.