Giống cà phê không đạt yêu cầu
Bà Hòa dở khóc dở cười vì giống cà phê không đạt yêu cầu. Ảnh: Võ Dũng.
Đăng ký chương trình tái canh cây cà phê năm 2023 do UBND huyện Hướng Hóa triển khai, vợ chồng bà Nguyễn Thị Hòa tại thôn Trùm, xã Ba Tầng, huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) được nhận trên 1,9 nghìn cây cà phê giống arabica catimor. Đến ngày 7/10, Công ty TNHH Giống cây trồng vật nuôi Tân Thành, đơn vị trúng gói thầu đã chuyển cây giống đủ số lượng cho gia đình bà Hòa. Tuy nhiên, việc cấp cây giống muộn, chất lượng không đảm bảo khiến gia đình bà Hòa rơi vào tình cảnh từ chối không được, nhận rồi cũng không biết phải xử lý thế nào.
Theo bà Hòa, kích thước cây không đạt yêu cầu về chiều cao; bầu quá nhỏ và thấp, ảnh hưởng đến sự phát triển của rễ, thân, lá. Vợ chồng bà Hòa đã ra sức lựa những cây chất lượng nhất đem trồng nhưng tỷ lệ chỉ đạt khoảng 10%. Số còn lại, bà Hòa tập trung vào một góc, phun dung dịch sun phát đồng, dưỡng cây ngoài ánh sáng mặt trời khoảng 1 tháng nữa mới có thể đem đi trồng.
Tuy nhiên, số cây đang dưỡng ngoài ánh sáng mặt trời chưa hẳn đã trồng được vì chất lượng cây không đảm bảo, còi cọc. Nhà cung cấp đã bỏ 50 cây vào một túi ni lông để vận chuyển đường xa khiến nhiều cây bị trầy xước, thể trạng cây rất yếu.
Theo quan sát của PV NNVN, đa phần cây giống cà phê arabica catimor được cấp cho gia đình bà Hòa, chiều cao của bầu chỉ đạt 9 - 10 cm, chu vi bầu khoảng 20cm; chiều cao tính từ mép bầu trên cùng lên đến tận ngọn chỉ đạt 15 - 20cm, đường kính thân cây giống rất nhỏ và yếu ớt. Đây là tình trạng chung của nhiều hộ dân tại xã Ba Tầng được nhận cây giống từ phía Công ty TNHH Giống cây trồng vật nuôi Tân Thành.
Với bộ rễ như thế này, ông Phan Hạc tại thôn Phùng Lâm, xã Hướng Phùng cho rằng không nên trồng để tránh thiệt hại về sau. Ảnh: Võ Dũng.
“Thời vụ đến rồi, biết kiếm giống đạt chất lượng ở đâu bây giờ. Lúc đầu tôi nghĩ sẽ chọn cây đạt yêu cầu đem trồng trước nhưng quả thật, tỷ lệ cây đạt yêu cầu quá thấp. Giờ không biết xoay xở thế nào”, bà Hòa ứa nước mắt khi nghĩ về 1,2ha đất trồng cà phê đã được thuê cày đang để trống.
Ông Phan Hạc, người có kinh nghiệm 25 năm trồng cà phê, hiện đang canh tác tại thôn Phùng Lâm, xã Hướng Phùng cũng vừa được nhận 200 cây giống cà phê arabica catimor. Ông Hạc cho rằng, trọng lượng bầu cây cà phê tối thiểu phải đạt 0,5kg nhưng bầu dự án được cấp thực tế quá nhỏ, chỉ đạt trên dưới 0,1kg. Điều này khiến rễ không phát triển tự nhiên, thân, lá nhỏ. Bầu nhỏ đồng nghĩa với việc xếp cây trong vườn dày đặc, lá sẽ không đủ ánh sáng quang hợp, cây phát triển không bình thường.
“Mở 5 bầu ra kiểm tra nhưng theo kinh nghiệm của tôi thì có tới 4 bầu không thể đem trồng được vì rễ bị dị tật, rễ ống điếu, 2 rễ trên 1 cây. Điều này sẽ khiến cây không phát triển bình thường, ảnh hưởng đến chất lượng, năng suất và sản lượng cây cà phê sau này”, ông Hạc cho hay.
Bầu giống nhỏ, 50 cây giống được đóng vào một túi ni lông khiến cây bị trầy xước, què quặt. Ảnh: Võ Dũng.
Theo tìm hiểu của PV NNVN, trong đợt cấp cây giống cà phê arabica catimo lần này, Công ty TNHH Giống cây trồng vật nuôi Tân Thành đã cấp 332 nghìn cây giống cho người dân các xã Tân Liên, Hướng Phùng, Hướng Tân, Tân Hợp, Ba Tầng, Hướng Việt và thị trấn Khe Sanh. Theo kinh nghiệm trồng cà phê nhiều năm, hầu hết các hộ dân khi được nhận cây giống đều phản ánh việc cây không đạt chất lượng. Một số hộ đã nhận nhưng lưỡng lự nên chưa trồng. Một số hộ nhắm mắt trồng vì đã chậm lịch thời vụ. Có hộ vì chất lượng cây không đảm bảo đã nhất quyết không nhận.
Bỏ thì thương, vương thì tội
Cây giống cấp chậm so với lịch thời vụ lại không đảm bảo yêu cầu, người trồng cà phê rơi vào tình cảnh tiến thoái lưỡng nan. Nhiều diện tích đất đã được thuê máy cày nhưng sẽ không xuống giống được hoặc xuống giống muộn thời vụ vì giống không đảm bảo yêu cầu.
Hồ hởi vì sắp được cấp miễn phí cây giống, đến đầu tháng 9, gia đình bà Nguyễn Thị Hòa tại thôn Trùm, xã Ba Tầng đã thuê máy cày làm đất, chuẩn bị vật tư để xuống giống. Theo bà Hòa, thời vụ trồng cà phê tốt nhất là tháng 7 âm lịch (tháng 8 dương lịch). Tuy nhiên, mãi đến đầu tháng 10 đơn vị cung ứng mới đưa cây giống về. Nếu trồng vào thời điểm này coi như đã muộn nhưng với việc cây giống còn quá non, không đảm bảo yêu cầu, gia đình bà sẽ phải dưỡng ít nhất 1 tháng nữa mới xuống giống. Thời điểm đó, mưa nhiều sẽ khiến cây bị bó rễ, không phát triển được; gió lạnh sẽ làm cây cà phê không chịu nổi khi vừa xuống giống và tiềm ẩn nguy cơ xuất hiện các loại dịch bệnh gây hại. Hiện tại, theo bà Hòa chỉ có khoảng vài trăm bầu cà phê là đủ điều kiện đem ra trồng trong khi nhu cầu của gia đình bà trên dưới 5 nghìn bầu giống. Số giống còn lại gia đình bà không biết đào đâu ra.
Tổng chiều cao của cả bầu và thân cây lên đến ngọn chỉ khoảng 30cm. Ảnh: Võ Dũng.
Ông Trần Xuân Nhị, chồng bà Hòa dẫn chúng tôi đi xem lô đất vừa được thuê máy cày, cách nhà ở chừng 3km. Đường vào lô vào mùa mưa bị nước xói mòn khiến việc đi lại và vận chuyển vật tư trồng cà phê hết sức khó khăn. Ông Nhị cho hay, người dân ở đây thường xuống giống cây cà phê vào độ tháng 8 hàng năm. Thời điểm này, việc đi lại, vận chuyển vật tư dễ dàng, cây cà phê gặp điều kiện thời tiết thuận lợi sẽ phát triển nhanh. Tuy nhiên, với tình trạng như hiện nay thì gia đình ông cũng như nhiều hộ dân tại xã Ba Tầng được nhận cây giống chưa thể đem trồng.
Theo ông Nhị, kích thước hố trồng phải đạt độ sâu và rộng 40cm. Nếu đem cây vừa được cấp vào trồng thì toàn bộ cây sẽ lọt thỏm dưới lòng đất vì tổng chiều cao của cả bầu lẫn cây chỉ khoảng 30 - 35cm. Nếu trồng nông hơn hố đã đào, toàn bộ rễ bàng sẽ chỉ ăn nổi trên mặt đất, ảnh hưởng đến độ bền của cây lâu năm. Nếu không trồng và để chăm sóc cây giống, chuyển sang năm sau thì giống sẽ già cỗi, gia đình ông phải chi phí làm lại đất, chậm thời vụ hơn 1 năm. Nếu để đến tháng 11 mới trồng, thời điểm đó mưa xuống, cây sẽ bị bó rễ, nghẹt rễ, không phát triển được.
Đất đã cày, thời vụ đã quá nhưng ông Nhị không dám xuống giống vì cây giống không đạt yêu cầu. Ảnh: Võ Dũng.
Ông Ngô Văn Năm, một hộ trồng cà phê tại thôn Trùm cũng cho rằng, việc cấp cây giống đã chậm thời vụ chậm; chất lượng cây giống không đạt yêu cầu. Gia đình ông đang gom toàn bộ cây giống được cấp vào một góc vườn, tùy tình hình sẽ xử lý tiếp.
Bà Lê Thị Tiến, thôn Tân Vĩnh, xã Hướng Tân là một trong số những người hiếm hoi được nhận giống cây tương đối đảm bảo về chiều cao cây tính từ mép bầu. Tuy nhiên, một số cây chỉ đủ 3 cặp lá, bầu quá nhỏ khiến thân vượt cao nhưng không đủ ánh sáng quang hợp nên rất yếu ớt. Vì thế, bà Tiến khẳng định, giống được cấp nếu vội vàng trồng xuống sẽ không đảm bảo, tỷ lệ cây chết sẽ cao.
Tình thế bắt buộc bà Tiến phải xuống giống, không thể để đất trống. Ảnh: Võ Dũng.
“Gia đình tôi đã nhận đủ 5 nghìn bầu cây theo đăng ký ban đầu nhưng bầm dập mất 500 bầu. Số có thể xuống giống chỉ khoảng 3 nghìn cây. Số đảm bảo sống sẽ rất thấp nhưng không thể làm gì khác vì chẳng nhẽ đất cày lên rồi lại để trống à? Số không đảm bảo sẽ tiếp tục dưỡng, trồng vào thời gian sau chứ biết làm thế nào được”, bà Tiến chua xót.
Chương trình tái canh cây cà phê, Quảng Trị có Nghị quyết 162/2021 của HĐND tỉnh, và HĐND huyện Hướng Hóa cũng có Nghị quyết 13 về nội dung này. Năm 2023, Phòng NN-PTNT huyện Hướng Hóa là đơn vị trực tiếp triển khai dự án và đã ký hợp đồng với nhà cung ứng. Theo đó, Công ty TNHH Giống cây trồng vật nuôi Tân Thành là đơn vị cung ứng cây giống cho người dân 7 xã của huyện Hướng Hóa 33,2 vạn cây cà phê arabica catimor. Được biết, tổng giá trị hợp đồng cung ứng này là 1,19 tỷ đồng. Theo thông báo của Phòng NN-PTNT huyện Hướng Hóa, các địa phương nhận cây giống từ ngày 15 - 23/9/2023.
