Bộ phim "Hai Muối" có sự tham gia của nhiều diễn viên nổi tiếng.
Hai ứng viên sáng giá trong tổng số 18 bộ phim tham gia tranh tài ở thể loại phim truyện điện ảnh của Cánh Diều Vàng năm nay, “Hai Muối” và “Sáng đèn” là hai bộ phim gây ấn tượng mạnh nhất đối với tôi - một khán giả đang làm nghề. Hai ứng viên sáng giá này mang “vị muối” đích thực của đời, có khả năng chạm vào đáy sâu cảm xúc của khán giả.
Vì sao khẳng định, “Hai Muối” và “Sáng đèn” là hai ứng viên sáng giá trong sự khởi sắc của phim truyện điện ảnh nước ta thời gian gần đây? Thử phân tích giá trị nghệ thuật của từng bộ phim.
Những ai từng làm cha làm mẹ và trải qua những đận mưu sinh gian khó để nuôi dạy và bảo vệ con cái, đều có thể tìm thấy sự đồng cảm sâu sắc, cùng sự động viên chân thành trong bộ phim “Hai Muối”. Có điều, sự đồng cảm và động viên đó đã được gửi gắm qua những số phận gần gũi mà các nghệ sĩ điện ảnh đã tái tạo một cách hết sức chân thực và sinh động trên màn ảnh. Chân thực và sinh động tới độ có nhiều cảnh phim khiến người xem như hòa nhập hồn mình vào buồn vui của nhân vật, phải khóc cùng nhân vật…
Hai nhân vật chính: người cha làm muối (diễn viên Quyền Linh) và cô con gái tên Muối (diễn viên Huỳnh Bảo Ngọc) chắc chắn sẽ có sức sống lâu dài trong lòng khán giả Việt. Bởi lẽ, cái nguyên cớ sâu xa và làm nên cội nguồn của nghệ thuật, là các nghệ sĩ điện ảnh, từ tác giả kịch bản, đạo diễn, quay phim, diễn viên, họa sĩ thiết kế, âm thanh đã lặn rất sâu vào đời sống cần lao để chắt lọc “vị mặn” dính mồ hôi, và dính máu nữa. Từ đó bộ phim nêu ra những vấn đề thiết yếu nhất của hôm nay trong quan hệ gia đình, láng giềng, tình yêu, tình bạn, hướng nghiệp…
Bộ phim “Hai Muối” vừa ra rạp chính thức, đã lập tức nhận được biết bao sự ngợi khen trong giới chuyên môn, đặc biệt là của tiến sĩ nghệ thuật học, Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam Đỗ Lệnh Hùng Tú.
Còn bộ phim “Sáng đèn” thì sao? Cấu trúc truyện phim khá phức tạp, được xử lý cực kỳ "ngọt". Bộ phim nói về nghệ thuật cải lương, xoay quanh câu chuyện vui buồn của một gánh hát miền Tây Nam bộ. Thế nhưng chất “cải lương” như một yếu tố câu khách lại rất ít mà để dành “lãnh địa” cho nghệ thuật thứ bảy trong một tác phẩm điện ảnh đúng nghĩa.
Câu vọng cổ của người cha vốn chuyên đệm đàn đã hát thay cho con trai ở buổi phục vụ đám cưới, khiến người xem rung động không phải bởi bản thân câu hát, mà là bởi cái cảnh ngộ của cha con họ, hai thành viên của gánh hát Viễn Phương đã tan rã. Tình tiết nghệ thuật ấy nằm trong hệ thống tình tiết kể lại những thăng trầm bi hài của gánh hát, đan xen với số phận của các kép chính kép phụ và “ông bầu”, cùng quan hệ cha và con, sư phụ và học trò, được miêu tả một cách duyên dáng, tự nhiên, có chiều dày nội tâm và sự phát triển tâm lý không hề có chút gượng ép.
Tôi thiển nghĩ, sự phức tạp cần tiết của hệ thống tình tiết phim dẫn tới bề dày của tính cách nhân vật, chính là điểm yếu kém nhất của phim truyện nước ta, là cái gốc của sự non kém, sơ lược hóa về kịch bản lâu nay. Bộ phim “Sáng đèn” đã tránh được hạn chế ấy.
Có thể khẳng định, bộ phim “Sáng đèn” là tác phẩm lấy đề tài cải lương có tầm quy mô nhất trước nay, về cấu trúc truyện phim, về xây dựng hệ thống nhân vật. Đồng thời, bộ phim gợi mở một cách thấm thía những vấn đề khá nóng bỏng về sự tồn tại cũng như sự phát triển nghệ thuật cải lương tại chính quê hương của nó, giữa thời kinh tế thị trường và bị các loại hình nghe nhìn hiện đại lấn át.
Một cảnh trong bộ phim "Sáng đèn".
Một người làm nghề tưởng chừng đã “chai sạn” với đủ loại phim nội - ngoại như tôi, đã phải chảy nước mắt trước nỗi đau lòng tuyệt vọng của ông bầu gánh hát khi phải tuyên bố “rã gánh” với các nghệ sĩ thân yêu của mình. Và tôi đã phải se lòng không kém nhân vật kép chính Lâm buộc rời cô gái anh yêu, để chấp nhận cưới người đàn bà giàu nhưng anh không hề yêu, để cứu tính mạng người mình yêu và cứu gánh hát.
Có đến hai motif “bán thân” để cứu gánh hát - một kép một đào, song không hề tạo cảm giác lặp lại, nhàm chán, mà mỗi lần một tình huống bất khả kháng, được đặt ra và giải quyết hợp lý một cách tàn nhẫn. Các sự kiện phim diễn ra dù ngẫu nhiên hay tất yếu, các tâm trạng nhân vật trong sự kiện, đã được nhà làm phim chắt lọc từ chính "vị muối" của đời, đều thực sự mặn mòi, cay đắng, chua xót, và hết sức chân thực theo quy luật tâm lý đời thường ở tại vùng quê ấy, và như quy luật điện ảnh đòi hỏi.
Bộ phim “Sáng đèn” dài hơn hai giờ, có những chỗ nhẩn nha, song khán giả không hề thấy sốt ruột và khi chữ “hết” hiện lên người xem vẫn cảm thấy tiếc nuối… Với hệ thống cấu trúc truyện phim khá chặt chẽ hợp lý, với hệ thống nhân vật được chăm chút kỹ lưỡng tới từng chi tiết tâm lý, các bối cảnh chân thực (và lúc cần bối cảnh quy mô hoành tráng cũng có!), bộ phim “Sáng đèn” đã dựng lên trước người xem những hình tượng thật hấp dẫn về nghệ sĩ cải lương Nam bộ. Đó là những con người yêu nghề say đắm, tính cách kiên nghị mà giàu lòng nhân hậu. Đó là những con người ngưỡng vọng Tổ nghề, đem tới cho người xem khát vọng yêu thương bà con làng xóm, khát vọng cống hiến cho quê hương.
