Mặc dù, những ngày đầu tháng 3 trên địa bàn tỉnh Đắk Nông xuất hiện một vài đợt mưa trái mùa đã giúp cho nhiều diện tích cây trồng của người dân trên địa bàn một số huyện như Đắk R’Lấp, Đắk G’Long, Tuy Đức… giảm nhiệt. Tuy nhiên, nỗi lo về nắng hạn của người nông dân nơi đây vẫn còn đó.
Nỗi lo nguồn nước suy giảm
Gia đình anh Phạm Thế Vinh, xã Nghĩa Thắng, huyện Đắk R’Lấp, Đắk Nông, trồng hơn 3 hecta cà phê đang vào vụ thu chính với năng suất hơn 3 tấn/ha. Hiện tại, anh đang tất bật bón phân và tưới cho đợt thứ hai của niên vụ năm 2024 -2025. Tuy nhiên, do lượng nước ở các ao, hồ, suối đang có dấu hiệu giảm nhanh nên anh Vinh và nhiều hộ dân xung quanh đang tính mở rộng hồ.
“Năm nào cũng thế, cứ vào khoảng tháng 3 đến tháng 4 những người làm vườn rẫy như chúng tôi ăn không ngon, ngủ không yên vì nước tưới thường bị thiếu do ảnh hưởng của các đợt nắng nóng kéo dài. Năm nay giá cà phê cao hy vọng ông trời thương mưa nhiều một chút để bà con chúng tôi có cái ăn và trả nợ”, anh Vinh chia sẻ.
Người dân tất bật tưới đợt 2 và đợt 3 để đảm bảo cây trồng đủ nước. Ảnh: Phạm Hoài.
Tương tự, nhiều hộ dân sinh sống và làm rẫy tại các địa bàn như huyện Cư Jút, huyện Krông Nô (hai địa phương thường xuyên bị ảnh hưởng do thiếu nước) luôn ám ảnh vì những lần căng mình chống hạn để cứu cây trồng diễn ra vào giai đoạn từ cuối tháng 4 đến tháng 7. “Cuối năm 2024 vườn cà phê hơn 2000 cây của gia đình tôi bị thiếu nước tưới dẫn đến 300 cây mất 80% năng suất và tổng vườn giảm 40% so với năm 2023. Năm nay, tôi đã khoán giếng và mở rộng hồ để hạn chế tối đa cây bị ảnh hưởng do thiếu nước”, ông Nguyễn Thanh Phương, xã Đắk Sôr, huyện Krông Nô nói.
Theo ông Doãn Gia Lộc, Trưởng phòng NN&MT huyện Krông Nô, hiện tại mực nước ở các hệ thống đập chứa và hồ thuỷ điện đang ổn định. Tuy nhiên, ở những khu vực dọc suối Đắk Sôr đang dần cạn kệt và có nguy cơ gây ảnh hưởng 1.600 ha cây trồng các loại. “Năm 2025 dự báo nhiều nguy cơ khô hạn cao, huyện xây dựng lịch thời vụ thích hợp, phối hợp với đơn vị quản lý công trình thủy lợi điều tiết nước hợp lý, chuyển đổi cơ cấu cây trồng...”, ông Lộc nói thêm.
Gấp rút điều tiết nước
Ông Võ Văn Minh, Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Đắk Nông cho biết, qua kiểm tra ở hai huyện Krông Nô và Cư Jút cho thấy, nguồn nước ở các hệ thống ao, hồ, suối đang cạn dần, có nhiều khu vực mực nước xuống rất thấp nguy cơ thiếu nước tưới trong thời gian tới là rất cao.
Trước tình hình trên, ông Minh yêu cầu Công ty TNHH MTV khai thác các công trình thuỷ lợi tỉnh Đắk Nông (Công ty thuỷ lợi) khẩn trương xây dựng phương án chuyển nước từ các hệ thống hồ thuỷ lợi lớn về các hồ chứa nhỏ để dự trữ. Ngoài ra, triển khai khơi thông dòng chảy, đào kênh để tạo mặt bằng dẫn nước, tuyên truyền người dân sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả, đồng thời chỉ thực hiện lấy nước đã được Công ty thuỷ lợi chuyển về.
“Để giảm thiểu tối đa thiệt hại do ảnh hưởng của nắng hạn năm 2025, chính quyền địa phương cùng với Công ty thuỷ lợi cần phối hợp chặt chẽ và theo dõi sát sao tình hình mực nước ở các hệ thông sống suối, ao hồ…để có những biện pháp cung cấp nước kịp thời cho người dân nguồn nước”, ông Minh chỉ đạo.
Hồ thuỷ lợi 40 ở huyện Đắk Mil cạn trơ đáy. Ảnh: Phạm Hoài.
Theo đại diện lãnh đạo Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Đắk Nông, ở vùng tâm hạn hàng năm như Krông Nô, Đắk Mil, Cư Jút, công ty đề xuất xây dựng thêm một số đập dâng hay nạo vét, cải tạo, nâng cấp các hồ đập nhỏ để tăng dung tích chứa. Chi nhánh công ty đã đắp các bao tải đất nâng cao ngưỡng tràn từ 40cm đến 120cm tại 40 hồ chứa có dung tích nhỏ, có nguy cơ xảy ra tình trạng hạn hán vào cuối vụ. Công ty phối hợp với UBND các xã, phường, tổ chức khảo sát, triển khai đắp 46 đập dâng, đập tạm trên suối tự nhiên để tận dụng nguồn sinh thủy, đưa nước vào các kênh mương nội đồng, vào các cánh đồng lúa nước tại các khu vực chưa xây dựng các đập dâng trên suối.
Ông Lê Trọng Yên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông cho biết, tỉnh đã chỉ đạo việc chủ động bảo đảm nguồn nước, phòng chống khô hạn mùa khô năm 2025 từ tháng 11/2024. Phương châm được Đắk Nông đặc biệt coi trọng đó là chủ động phòng, chống hạn từ đầu, từ xa. Các ngành, đơn vị liên quan tính toán các phương án, biện pháp cụ thể phù hợp với thực tiễn, nguồn lực.
“Tỉnh đã có Nghị quyết 07 năm 2019 và kế hoạch của UBND tỉnh về hỗ trợ phát triển ao, hồ nhỏ. Ngành Nông nghiệp cần xốc lại, thực hiện đúng tinh thần nghị quyết trên thì sẽ giảm bớt khô hạn. Đây là cách rất phù hợp trong điều kiện ngân sách tỉnh hạn hẹp. Bởi vì, xây dựng các công trình lớn thì nhiều vấn đề đi kèm, đòi hỏi vốn lớn, giải phóng mặt bằng. Hỗ trợ người dân xây dựng, nâng cấp các ao, hồ nhỏ là một cách làm mang lại hiệu quả cả trước mắt và lâu dài, sẽ được người dân cực kỳ ủng hộ", ông Yên chỉ đạo.
Tỉnh chỉ đạo các cấp, đơn vị chuyên môn đẩy mạnh các hoạt động quản lý, bảo vệ rừng, trồng rừng, nhân rộng các mô hình về nông lâm kết hợp để tăng độ che phủ rừng. Giải pháp này sẽ làm giảm bớt quá trình sụt giảm mực nước ngầm, nước mặt, điều hòa nhiệt độ.
Ngoài ra, theo lộ trình, từ năm 2023 đến năm 2030, Đắk Nông đặt mục tiêu chuyển đổi trên 8.500ha với 4 cây trồng chủ lực gồm cà phê, hồ tiêu, cao su, điều không thích nghi hoặc ít thích nghi sang trồng các cây trồng có tiềm năng, thích nghi với điều kiện thực tế tại các địa phương.
Năm 2024 toàn tỉnh có trên 12.200ha cây trồng cả ngắn ngày, dài ngày bị ảnh hưởng, giảm năng suất, mất trắng. Diện tích ảnh hưởng lớn chủ yếu ở Đắk Mil, Krông Nô, Cư Jút, Đắk R'lấp. Riêng đối với diện tích sản xuất cà phê năm 2024 toàn tỉnh hơn 143.000 ha, trong đó diện tích cho thu hoạch hơn 131.000 ha. Qua tổng hợp báo cáo từ các huyện, thành phố Gia Nghĩa cho thấy, năng suất cà phê tỉnh Đắk Nông năm 2024 giảm so với cùng kỳ năm trước khá lớn. Đặc biệt, ở một số huyện như Đắk R’Lấp và Cư Jút, năng suất giảm từ 4 - 7 tạ/ha. Do năng suất giảm nên tổng sản lượng cà phê năm 2024 của tỉnh Đắk Nông ước đạt chỉ hơn 343.000 tấn, giảm hơn 16.400 tấn so với năm 2023. Nguyên nhân chính làm năng suất cà phê giảm là do ảnh hưởng của đợt nắng nóng, thiếu nước tưới kéo dài xảy ra vào những tháng đầu năm 2024, trùng vào thời điểm cây cà phê ra hoa, đậu quả làm cho một số vườn cà phê bị héo lá, khô hoa, quả non gây giảm năng suất, sản lượng.
