Liên quan tình hình xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine, cũng như các động thái trừng phạt của phương Tây nhằm vào các ngân hàng của Nga, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ NN-PTNT) cho rằng, trước tiên Nga là thị trường tiềm năng của nông sản Việt Nam, cả về xuất khẩu lẫn nhập khẩu.
Nga là thị trường tiềm năng của nông sản Việt Nam, cả về xuất khẩu lẫn nhập khẩu. Ảnh có tính chất minh họa.
“Trong ngắn hạn, việc xảy ra xung đột vũ trang sẽ ảnh hưởng nhiều đến cả việc chúng ta xuất khẩu nông sản sang Nga cũng như nhập khẩu các mặt hàng từ Nga về Việt Nam”, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn nhận định.
Liên quan vấn đề việc Mỹ và Ủy ban châu Âu, Anh, Canada, Pháp, Đức, Ý vừa chính thức thông báo sẽ loại một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống nhắn tin tài chính SWIFT hay có thể hiểu là cấm các ngân hàng này tham gia các giao dịch quốc tế, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế cho rằng các giao dịch trong thời gian tới sẽ gặp khó khăn.
Do đó, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn cho rằng, trước mắt các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần bám sát vào các quy định, thông tin mới từ các ngân hàng của Nga, ít nhất là đảm bảo được các khoản thanh toán trong giao thương.
Cơ hội cho nông sản Việt Nam
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong, xung đột vũ trang nổ ra giữa Nga và Ukraina sẽ tác động tới nền kinh tế của Việt Nam theo cả hai hướng tiêu cực và tính cực, trong đó tác động tiêu cực sẽ chiếm phần lớn do các yếu tố lạm phát, giá xăng dầu tăng, xã hội cũng như cộng đồng người Việt tại Nga gặp bất ổn…
“Nói riêng về lĩnh vực thủy sản, một điều có thể chắc chắn đó là nhu cầu của Nga sẽ không giảm, thậm chí sẽ tăng lên. Tuy nhiên sẽ có khó khăn về phương thức thanh toán vì nguồn ngoại hối, ngoại tệ, cụ thể là đồng đô la Mỹ của họ bị thiếu. Ngoài ra nếu thanh toán qua hình thức liên ngân hàng sẽ bị gián đoạn, mất kết nối. Đó là 2 khó khăn lớn nhất mà Việt Nam phải đối mặt”, TS. Nguyễn Minh Phong nhận định.
Tuy nhiên, ông Phong cũng cho rằng việc thiếu hụt nguồn cung dẫn đến nhu cầu về nông sản tăng lên sẽ là cơ hội cho Việt Nam: “Chắc chắn một số nơi sẽ xảy ra hạn chế trong việc cung ứng, đồng thời nguồn cung cũng sẽ kém đi do căng thẳng do chiến sự xảy ra. Chính vì vậy nhu cầu nhập khẩu nông sản từ Việt Nam sẽ tăng lên”.
TS. Nguyễn Minh Phong: Nhu cầu nông sản của Nga sẽ không giảm, thậm chí sẽ tăng lên. Ảnh: Tùng Đinh.
Một cơ hội nữa, vị chuyên gia kinh tế nhận định, nếu Việt Nam có thể linh hoạt đồng ý thay đổi phương thức thanh toán của nước bạn thì chúng ta có thể bán được nông sản với giá cao hơn. Những cơ hội xuất hiện trên thị trường rất nhanh và chỉ trong một thời gian ngắn, nếu khéo léo nắm bắt được cơ hội đó, Việt Nam sẽ thu được nguồn lợi không nhỏ.
Đánh giá thêm về thị trường Nga, TS. Nguyễn Minh Phong cho rằng quan hệ giữa Việt Nam và Liên bang Nga là một mối quan hệ chiến lược lâu dài, sẽ không bị ảnh hưởng, ngắt quãng bởi những mối quan hệ khác. Sự kiện xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraina sẽ chỉ làm giao thương xuất nhập khẩu của hai bên chậm lại đôi chút chứ không làm đứt gãy hoàn toàn.
Bên cạnh đó, thị trường Nga là một thị trường rất rộng lớn, nhu cầu về nông sản rất cao, đặc biệt là vào mùa đông. Yêu cầu về chất lượng nông sản nhập khẩu mà thị trường Nga đưa ra không cao như thị trường Tây Âu. Nông sản của Việt Nam cũng đang ngày càng được nâng cao sức cạnh tranh.
“Những yếu tố đó, cộng với việc chúng ta có số lượng doanh nghiệp lớn, sẽ là những thuận lợi để nông sản Việt có thể mở rộng hiệu quả tại thị trường Nga, thậm chí tiến tới việc tổ chức sản xuất ngay tại nội địa Liên bang Nga”, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong nhận định.
Hàng sang Nga "tắc" do không có chuyến bay
Ở góc độ các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, việc xảy ra xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine đã gây ra những ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp. Theo bà Ngô Thị Thu Hồng, Tổng Giám đốc Công ty CP Ameii Việt Nam, một doanh nghiệp xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản sang Nga thì ngay khi xảy ra giao tranh, các đơn hàng của thị trường này đã phải ngừng do không có chuyến bay để vận chuyển. Ngoài ra, việc dừng đơn hàng, không có chuyến bay cũng khiến doanh nghiệp không xây dựng được cước cho đơn hàng của các đối tác.
“Hiện nay, chúng tôi đang xuất khẩu xoài và một số rau củ, trái cây cấp đông sang thị trường Nga. Khi xảy ra giao tranh, các chuyến bay bị ảnh hưởng nên chúng tôi không thể làm cước cũng như vận chuyển hàng hóa đến thị trường này”, bà Ngô Thị Thu Hồng cho biết.
Bên cạnh đó, việc Mỹ và Ủy ban châu Âu, Anh, Canada, Pháp, Đức, Ý vừa chính thức thông báo sẽ loại một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống nhắn tin tài chính SWIFT - một cách dễ hiểu là cấm các ngân hàng này tham gia các giao dịch quốc tế - cũng gây ra một số lo ngại cho các doanh nghiệp xuất khẩu như Ameii.
Cụ thể, bà Ngô Thị Thu Hồng cho rằng việc cấm một số ngân hàng Nga tham gia giao dịch quốc tế sẽ gây ảnh hưởng đến dòng tiền của doanh nghiệp xuất khẩu. “Điều này có thể gây lo ngại và ảnh hưởng đến những đơn hàng trong thời gian tới của chúng tôi”, Tổng Giám đốc Công ty CP Ameii Việt Nam cho biết.
Chia sẻ thêm về vấn đề này, bà Hồng nói điều mong muốn nhất hiện nay là tình hình sớm bình ổn để có thể phát triển kinh tế, tiếp tục phát triển các đơn hàng xuất khẩu cho thị trường Nga. Theo bà, khi xảy ra bất ổn như hiện nay thì sẽ có nhiều bên bị ảnh hưởng, trong đó có các đơn vị xuất khẩu nông sản sang Nga như Ameii.
Sử dụng hợp lý phân bón
Sản lượng phân bón hàng năm của Nga đạt hơn 50 triệu tấn, tương đương 13% tổng nguồn cung toàn cầu. Trong đó, Phosagro, Uralchem, Uralkali, Acron và Eurochem là những nhà sản xuất lớn nhất và chủ yếu xuất khẩu hàng sang châu Á và Brazil.
Ngay sau khi cuộc chiến Nga - Ukraine bùng nổ, giá phân đạm urê trên thị trường hàng hóa New Orleans đã tăng 25%, đạt mức 700 USD/tấn so với 560 USD/tấn hồi đầu tuần.
Một kho dự trữ phân bón ở vùng Cherepovets, Nga. Ảnh: Bloomberg.
Hiện Nga và Trung Quốc là hai nước xuất khẩu phân bón hàng đầu thế giới. Cùng với Thổ Nhĩ Kỳ, một quốc gia sản xuất phân bón chủ lực ở châu Âu, tất cả đều đã, đang và sẽ đưa ra các biện pháp hạn chế xuất khẩu. Điều này gây ảnh hưởng không nhỏ đến thị trường phân bón trong nước.
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), trong tháng 1/2022, Việt Nam nhập khẩu 322.731 tấn phân bón, tương đương 153,6 triệu USD. Trong đó, Việt Nam mua 53.773 tấn từ Nga, tương đương gần 29,6 triệu USD chiếm 16,7% trong tổng lượng và chiếm 19,3% trong tổng kim ngạch so với tháng 12/2021. Trong năm 2021, Việt Nam chi 143,5 triệu USD nhập mặt hàng này từ Nga, tương đương với 386.193 tấn. Về kim ngạch, nhập khẩu từ Nga chiếm 10% của cả nước. Xu thế này đang có chiều hướng gia tăng.
So với thời điểm đầu năm 2021, giá sản xuất trong nước và nhập khẩu phân bón tăng khoảng 80-130%. Trong đó, ure là mặt hàng có biến động mạnh nhất khi tăng khoảng 130%, lên mức 15,5-16 triệu đồng/tấn tại TP. HCM. Giá nhập khẩu tháng 1/2022 rơi vào khoảng 461,6 USD/tấn, so với 262,4 USD/tấn cùng kỳ năm trước, tăng 76%.
Trong bối cảnh bà con nông dân đang gieo trồng vụ đông xuân, giá phân bón tăng sẽ tác động đến hiệu quả sản xuất. Cục Bảo vệ thực vật khuyến cáo, các đơn vị sản xuất tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị 653/CT-BNN-BVTV của Bộ NN-PTNT về việc sử dụng phân bón tiết kiệm, hiệu quả.
Cũng theo chỉ thị này, các doanh nghiệp được yêu cầu thực hiện đúng cam kết và kế hoạch đã ký kết với Bộ NN-PTNT về sản xuất, sử dụng phân bón cân đối, tiết kiệm, hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, doanh nghiệp trong nước cần duy trì tối đa công suất sản xuất, cung ứng kịp thời, ưu tiên cung ứng phân bón phục vụ nhu cầu sản xuất nông nghiệp trong nước, lên nhiều kịch bản ứng phó với biến động của thị trường thế giới.
Cẩn trọng lạm phát, logistics
Trong hai tháng đầu năm 2022, giá cả hàng hóa tại nhiều nước trên thế giới tăng cao, giá nguyên vật liệu nhập khẩu tăng đã tác động tới giá cả hàng hóa trong nước. Là một nước nhập khẩu nhiều nguyên liệu đầu vào, Việt Nam bị đội chi phí sản xuất, giá thành sản phẩm - một yếu tố đẩy giá hàng hóa tiêu dùng trong nước lên cao.
Theo Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 1/2022 tăng 1,94% so với cùng kỳ năm trước, cho thấy áp lực lạm phát cả năm rất lớn.
Khi cuộc chiến Nga - Ukraine nổ ra vào ngày 24/2, áp lực lạm phát trong năm 2022 càng bị đẩy lên. Ông Vũ Vinh Phú, nguyên Phó Giám đốc Sở Thương mại Hà Nội phân tích, riêng giá xăng dầu trong nước chiếm 2-3,5% tổng chi phí sản xuất, nên khi xăng dầu tăng giá thì tất cả các ngành sản xuất đều bị ảnh hưởng.
Nga là nước xuất khẩu dầu mỏ hàng đầu thế giới: khoảng 5 triệu thùng dầu thô mỗi ngày, chiếm khoảng 12% kim ngạch thương mại toàn cầu; và khoảng 2,5 triệu thùng/ngày đối với các sản phẩm dầu mỏ, chiếm khoảng 10% kim ngạch thương mại toàn cầu.
Nga đồng thời giữ vai trò quan trọng trong Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đồng minh (OPEC). Sau một thời gian gián đoạn sản xuất vì đại dịch Covid-19, OPEC đã cam kết thận trọng đưa thêm dầu trở lại thị trường, nhưng đã không đạt được mục tiêu sản xuất như trước đại dịch, khiến giá dầu thô vượt ngưỡng 100 USD/thùng.
Lấy dự báo của hãng dịch vụ tài chính JPMorgan, về việc giá dầu có thể tăng lên 120 USD/thùng nếu xuất khẩu dầu thô của Nga bị ảnh hưởng do căng thẳng với Ukraine (tăng 20% so với hiện tại), chuyên gia Vũ Vinh Phú nhấn mạnh: “Khoảng 1,52% tiêu dùng người dân là chi tiêu cho xăng dầu, đây là chi phí bắt buộc người dân phải chi trả hằng ngày, cũng là yếu tố mà mọi doanh nghiệp phải chịu khi sản xuất, kinh doanh. Nếu giá xăng dầu không hạ nhiệt, lạm phát tiếp tục khó dự báo trong năm 2022”.
Hiện tượng thiếu container rỗng có thể còn tiếp tục, gây tác động không nhỏ đến giá thành hàng hóa, giảm năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt ở thị trường nội địa cũng như thị trường xuất khẩu. Ảnh minh họa.
Lĩnh vực ảnh hưởng nhiều nhất từ việc giá xăng dầu tăng, do tác động của cuộc chiến Nga - Ukraine, sẽ là logistics. Ông Phú cho rằng, các chi phí về vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu sẽ chịu ảnh hưởng từ việc các chuỗi cung ứng đứt gãy chưa được nối lại hoàn toàn, khiến chi phí sản xuất, kinh doanh, dịch vụ vẫn ở mức cao. Hiện tượng thiếu container rỗng có thể còn tiếp tục, gây tác động không nhỏ đến giá thành hàng hóa, giảm năng lực cạnh tranh của hàng hóa Việt ở thị trường nội địa cũng như thị trường xuất khẩu.
Việt Nam đặt mục tiêu kiểm soát được CPI năm 2022 khoảng 4%, nhưng ngoài xăng dầu, một số mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, rau xanh, hàng hóa tiêu dùng... đều tăng. Cùng với đó, các gói hỗ trợ phục hồi nền kinh tế cũng tạo ra sức ép lớn lên lạm phát trong năm.
Bàn về giải pháp, ông Phú cho rằng cần thực hiện đồng bộ 3 vấn đề để kiềm chế lạm phát và thúc đẩy xuất khẩu. Một là, các bộ, ban, ngành liên quan cần theo dõi sát diễn biến giá xăng dầu thế giới, đồng thời kết hợp Quỹ bình ổn xăng dầu để kiểm soát tăng giá của mặt hàng, tránh tác động tiêu cực.
Hai là, cần dự báo các mặt hàng, nguyên vật liệu có khả năng thiếu hụt tạm thời, cả trong ngắn lẫn dài hạn để có chính sách ứng phó phù hợp. Kiểm soát giá nguyên vật liệu đầu vào, tăng cường sử dụng nguồn nguyên liệu trong nước, dần thay thế nguồn nhập khẩu.
Ba là, các doanh nghiệp trong nước phát triển năng lực sản xuất đối với các nguyên liệu đầu vào quan trọng như sắt thép, vật liệu xây dựng và ưu tiên cung ứng cho thị trường trong nước hơn thị trường xuất khẩu.
