Tự đặt mình vào vị trí một người ăn giỗ dưới quê. Chủ nhà là thầy cô giáo dạy Văn, sống vui vẻ, giản dị, hiền lành. Đám giỗ tàn, trong lúc trà dư tửu hậu, tình cờ thấy trên kệ sách có quyển tập chép những bài thơ của cô giáo. Xin phép mở ra và đọc được bài thơ MỜI ANH THỊT LUỘC MẮM NÊM.
Mời anh thịt luộc mắm nêm
Mời anh một bữa cho thêm đậm đà
Mắm nêm, mắm cá xay ra
Anh ăn không được sao mà thương em.
Những câu thơ mộc mạc, như câu nói dân dã quê nhà, vậy mà thành thơ, lại là thơ lục bát. Lục bát dân dã nhưng không hề vè, ba câu trên như một mâm đầy thức ăn quê hương, được bưng ra mời khách, được chuẩn bị sẵn để hạ xuống câu thứ tư:
Anh ăn không được sao mà thương em.
Người con trai thương cô gái quê. Cô gái đem món ngon nhất quê mình đãi anh. Dù không hợp khẩu vị, người con trai vì thương cô cũng chấp nhận. “Anh ăn không được sao mà thương em” phải chăng là lời cô gái kín đáo cám ơn tấm lòng chàng trai?
Ngày mai em đi lấy chồng
Mời anh thịt luộc mà lòng quặn đau.
Không biết chuyện gì đã xảy ra tách lìa đôi lứa!
Trước khi lấy chồng, xin được mời anh bữa thịt luộc lần sau cuối để ngó anh ăn mà nước mắt em ướt đầm dạ!
Rồi ngày mai cũng tới.
Ngoài sông cá lội xôn xao
Trong nhà mâm quả, trầu cau chất đầy
Em đây còn rất thơ ngây
Trách anh sao trễ hẹn ngày cùng em.
Nhớ hồi trước, em đã trao anh tất cả mặn nồng của món ăn chân quê.
… Thịt luộc, mắm nêm
Đậm đà trao hết tình em với chàng
Có phải hai câu trên ẩn ý rằng cô gái đã trao sự trinh trắng cho người thương? Dù phải, dù không, người đọc vẫn xúc động trước tình yêu hồn nhiên trong sáng của cô! Không một chút nghi ngờ người con trai, cô vẫn mong ước:
Anh về đã lỗi đường tơ
Cái duyên phu phụ xin chờ kiếp sau.
Bởi vì anh với em đã ăn thịt luộc, chấm mắm nêm rồi, nên:
Chân quê tình nghĩa trước sau đong đầy.
Các loại mắm đặc sản miền Nam. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Nhà văn Sơn Nam có truyện ngắn CON BẢY ĐƯA ĐÒ trong tập truyện Hương Rừng Cà Mau.
Khi về già, con Bảy đưa đò được kêu là dì Bảy. Dì Bảy nói:
“Cái việc hò hát cũng như cái việc luộc thịt heo vậy. Ai làm cũng được. Cách thức dễ ợt. Nhưng mà công phu lắm”.
Công phu là làm sao? Là cần “một tấm lòng”!
Khi đọc bài thơ MỜI ANH THỊT LUỘC MẮM NÊM tôi nhớ tới truyện ngắn CON BẢY ĐƯA ĐÒ. Nhớ tới chớ không so sánh, vì trong truyện ngắn của mình Sơn Nam đã lồng trong cuộc đời cô gái đưa đò không khí mênh mang thời kháng chiến, và câu kết “cần một tấm lòng” gói cả tâm sự u hoài của kiếp người riêng, cũng của núi sông chung. Tống Thu Ngân thì chỉ viết về mối tình trai gái, thực thà như món ăn thịt luộc mắm nêm.
Bài thơ này có những câu khiến tôi rung động. Phải chăng bởi vì tôi nhìn bài thơ như một tiếng lòng chân quê trong hoàn cảnh ruộng vườn Lục Tỉnh? Bài thơ có thể khiến, trong một khoảnh khắc tâm tình nào đó hay giữa một khung cảnh nào đó, người ta cảm động. Với tôi vậy là đủ rồi! Vì thơ là để cảm…
Khi đọc và cảm bài thơ MỜI ANH THỊT LUỘC MẮM NÊM, tôi không quan tâm tới các danh xưng của tác giả tại sự kiện “Lễ hội doanh nhân - Thương hiệu vàng đất Việt - Lãnh đạo tiêu biểu Việt Nam”. Đó là một đề tài khác, tôi tách biệt với chủ đề cảm thơ, bình thơ!
Tác giả Tống Thu Ngân có khá nhiều bài khiến nhàm chán vì cùng chủ đề và tứ thơ thì lặp đi lặp lại. Không ít bài dễ dãi. Có hề chi, bài nào không cảm thì lướt qua. Chịu khó đọc, tôi gặp những câu khiến mình bâng khuâng nhớ một thời xóm làng, cá sông, rau vườn, nắng đọt cây… Và những tình yêu bắt đầu từ lát xoài xanh chấm nước mắm đường dưới tán cây rợp nắng, từ thịt ba chỉ luộc kẹp rau sống chấm mắm cá trèn với cơm gạo Nàng Hương…
Thiệt lòng, tôi hơi tiếc cho tác giả. Nếu thay vì mặc chiếc áo sặc sỡ, chị mặc chiếc áo bà ba hay áo dài…
Sài Gòn 29.12.2022
Lê Học Lãnh Vân
