1 
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh) trình bày bài phát biểu về đầu tư cho bảo trì, sửa chữa, chống xuống cấp công trình thủy lợi. Ảnh: Quốc hội.
Chiều 1/11, trong phiên thảo luận về vấn đề phát triển kinh tế, xã hội tại Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh (Bắc Ninh) có bài phát biểu về vấn đề đầu tư cho bảo trì, sửa chữa, chống xuống cấp công trình thủy lợi và cải thiện đời sống công nhân thuỷ nông.
Thiếu kinh phí bảo trì
Đại biểu cho biết, thời gian qua hệ thống hạ tầng thủy lợi đã được quan tâm đầu tư khá đồng bộ với khoảng 86.200 công trình. Cả nước hiện có 98 công ty quản lý khai thác công trình thủy lợi, đảm bảo cấp nước ổn định cho khoảng 7,3 triệu ha lúa, khoảng 1,5 triệu ha rau màu, cây công nghiệp.
Ngoài ra, cấp khoảng 6,3 tỷ m3 nước phục vụ sinh hoạt và công nghiệp, giúp ngăn mặn, cải tạo chua phèn, tiêu úng phục vụ nông nghiệp.
“Tuy nhiên, cử tri phản ánh hầu hết doanh nghiệp quản lý khai thác công trình thủy lợi đang gặp khó khăn. Việc chuyển từ cơ chế phí sang giá đối với hoạt động cung cấp sản phẩm, dịch vụ thủy lợi gần như không thực hiện được. Nguyên nhân do phương pháp tính, quy trình ban hành giá phức tạp, chưa phù hợp với đặc thù của công trình thủy lợi và mức hỗ trợ cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi còn thấp”, bà Nguyễn Thị Kim Anh phát biểu.
Theo đó, chỉ số ít các đơn vị có nguồn thu khác từ phát điện, cung cấp nước thô cho các đơn vị sản xuất, cấp nước sinh hoạt còn lại hầu như nguồn thu chủ yếu của các đơn vị khai thác công trình thủy lợi là từ nguồn hỗ trợ sản phẩm dịch vụ công ích thủy lợi.
Trong khi đó, qua rà soát cho thấy trong hơn 10 năm qua, từ năm 2012 đến nay, mức hỗ trợ thủy lợi phí giữ nguyên, không thay đổi nhưng các chi phí đầu vào như lương, điện, nhóm vật tư, nguyên liệu xây dựng, chỉ số CPI đều tăng từ 1,4 - 1,7 lần.
“Như vậy, chi phí trong giá biến động tăng trong khi kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước hỗ trợ không thay đổi là chưa phù hợp với tình hình thực tế”, đại biểu tỉnh Bắc Ninh nhấn mạnh.
Theo quy định tại Nghị định số 96/2018 của Chính phủ, cơ cấu giá sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi phải bao gồm tiền lương, bảo dưỡng, sửa chữa công trình và các loại phí khác nhưng hiện nay, giá lại được tính bằng với mức phí hỗ trợ của Nhà nước.
“Như vậy là giá thủy lợi chưa được tính đúng, tính đủ”, bà Nguyễn Thị Kim Anh khẳng định và nói thêm, nguồn thu của các công ty thủy nông thấp, chi tối thiểu cho lương, nhiên liệu để vận hành công trình đã gần như hết.
Do đó, kinh phí dành cho bảo trì, sửa chữa hàng năm của các công trình thủy lợi gần như không có hoặc thiếu, trừ các công trình có điều kiện thu thêm từ cấp nước sinh hoạt phát điện.
Theo rà soát của Bộ NN-PTNT, cả nước còn nhiều hồ, đập, trạm bơm, hàng ngàn km kênh bị hư hỏng xuống cấp do không được bảo trì đầy đủ, trong đó phải kể tới 337 hồ chứa bị hư hỏng nặng, tiềm ẩn nguy cơ cao, gây mất an toàn.
“Trong điều kiện biến đổi khí hậu, mưa lũ, nếu một hoặc một số các hồ này bị vỡ sẽ gây ngập lụt vùng hạ du và ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất”, nữ đại biểu nêu vấn đề.
Hiện nay nhiều công nhân trong ngành thủy lợi đang gặp khó khăn. Ảnh: Tùng Đinh.
Nhiều người bỏ nghề
Cũng theo bà Kim Anh, lương chi trả cho công nhân thủy nông rất thấp, có người làm việc hơn 10 năm nhưng lương chỉ hơn 4 triệu đồng/tháng, trong khi họ phải làm việc với điều kiện khó khăn do công trình thủy lợi có địa bàn rộng, đi lại vất vả.
Lương đã thấp, họ còn bị nợ lương do các công ty thủy nông thường được cấp kinh phí vào quý III của năm ngân sách. Nguyên nhân do các thủ tục giao nhiệm vụ đặt hàng sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi và hình thức thanh toán hỗ trợ dịch vụ, sản phẩm công ích thủy lợi khá phức tạp.
“Vì vậy, dù yêu nghề, muốn gắn bó với nghề, nhiều công nhân thủy nông vẫn đang phải tìm việc khác để đảm bảo cuộc sống, làm giảm đáng kể nguồn lao động lĩnh vực thủy nông có kinh nghiệm, tay nghề cao”, bà Nguyễn Thị Kim Anh trình bày trước Quốc hội.
Để khắc phục những hạn chế nêu trên, góp phần bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn hồ, đập, hồ chứa nước nữ đại biểu này đã đề xuất một số giải pháp.
Thứ nhất, Quốc hội xem xét tăng mức hỗ trợ cung cấp sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi trong dự toán thu, chi ngân sách nhà nước năm 2024 lên khoảng 1,4 lần và có lộ trình tăng dần từng năm, bảo đảm phù hợp với mức tăng của các yếu tố chi phí đầu vào.
Điều này sẽ đảm bảo kinh phí cho công tác quản lý, bảo trì, sửa chữa, đảm bảo an toàn công trình, nhất là những hồ chứa đã được cảnh báo xuống cấp trầm trọng.
Thứ hai, Chính phủ cần tổ chức nghiên cứu sửa đổi ngay Nghị định số 96/2018 Hướng dẫn thi hành Luật Giá năm 2023 theo hướng tính đúng, tính đủ chi phí, phù hợp với đặc thù của ngành thủy lợi.
Sửa đổi, bổ sung Nghị định số 32/2019 theo hướng đơn giản hóa thủ tục giao và thanh toán hỗ trợ sản phẩm, dịch vụ công ích thủy lợi.
Thứ ba, Chính phủ cần quan tâm hơn nữa, có chính sách đảm bảo mức lương, chế độ khen thưởng, phúc lợi phù hợp nhằm giảm bớt khó khăn cho người lao động thủy nông để họ thực sự yên tâm công tác.
