Vụ lúa đông xuân 2024 - 2025, cả nước gieo sạ hơn 2,9 triệu ha diện tích sản xuất lúa, năng suất dự kiến đạt gần 6,9 tấn/ha, sản lượng cung cấp ra thị trường hơn 20 triệu tấn lúa. Riêng nông dân vùng ĐBSCL gieo sạ trên 1,5 triệu ha, sản lượng đạt khoảng 10,3 triệu tấn. Do đó, áp lực tiêu thụ lúa gạo là rất lớn. Hiện nay, đa số các tỉnh đang bước vào kỳ thu hoạch rộ đồng loạt như Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu, Sóc Trăng, Cà Mau, Hậu Giang, Đồng Tháp… trong khi nhu cầu tiêu thụ sụt giảm.
Thu hoạch lúa đông xuân tại huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang. Ảnh: Minh Đảm.
Tại Bạc Liêu, trong khoảng nửa tháng qua, khi nông dân bắt đầu thu hoạch trà lúa đông xuân sớm, giá lúa đã giảm xuống còn 6.200 - 7.500 đồng/kg, thậm chí có lúc chỉ còn 5.800 đồng/kg. Mặc dù với mức giá này, sau khi trừ chi phí, nông dân vẫn có lãi, nhưng lợi nhuận không đáng kể, thậm chí có trường hợp chịu lỗ.
Ông Trịnh Văn Cường, Giám đốc HTX Nông nghiệp Vĩnh Cường, trụ sở tại ấp An Thành, xã Vĩnh Mỹ B, huyện Hòa Bình (Bạc Liêu), cũng là thương lái chuyên thu mua lúa tại các tỉnh An Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu chia sẻ: Hiện nay, các địa phương khu vực ĐBSCL đang vào thời kỳ thu hoạch rộ vụ lúa đông xuân 2024 - 2025, dẫn đến nguồn cung tăng cao, trong khi nhu cầu mua vào của các doanh nghiệp không đáng kể, khiến giá lúa giảm.
Hiện giá lúa vẫn giảm liên tục, nên thương lái rất ít vào đồng mua, lượng lúa tiêu thụ khá chậm. Cụ thể lúa tươi như: IR50404 hiện có giá chỉ còn 5.400 - 5.500 đồng/kg; OM 5451 có giá 5.600-5.800 đồng/kg, Đài Thơm 8, OM18 đồng giá được thương lái thu mua chỉ còn 6.200 - 6.300 đồng/kg, ST24 có giá 8.200 - 8.300 đồng/kg giảm khoảng 2.200 - 2.700 đồng/kg so với mức giá bình quân của năm 2024.
Nông dân huyện Phước Long thu hoạch vụ lúa đông xuân. Ảnh: Trọng Linh.
Nhiều nông dân tại ĐBSCL đang đối mặt với tình trạng thương lái bỏ cọc, khiến họ rơi vào tình thế khó khăn. Tình trạng này đã ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập và đời sống của nông dân trong khu vực.
Anh Dương Quốc Sự, ấp Thạnh Hưng 1, xã Vĩnh Hưng, huyện Vĩnh Lợi cho biết: Mấy năm trước đây, khi lúa gieo sạ khoảng 3 – 4 tuần là có thương lái đến báo giá và bỏ tiền đặt cọc, tuy nhiên 2 vụ lúa gần đây thương lái không còn đến hỏi mua và bỏ tiền đặt cọc lúa như trước. Hiện nay, giống lúa Đài Thơm 8 của gia đình đã được gieo sạ hơn 60 ngày nhưng chưa có thương lái đến hỏi mua do giá lúa giảm liên tục. “Nghe thương lái báo giá lúa Đài Thơm 8 hiện nay chỉ còn 6.100 – 6.200 đồng/kg, giảm hơn 2.000 đồng/kg, so với các vụ lúa trước đó”, anh Sự cho biết thêm.
Ông Huỳnh Hoài Tâm, nông dân tại xã Minh Diệu, huyện Hòa Bình, tỉnh Bạc Liêu chia sẻ: Trước đó, thương lái đã đặt cọc mua lúa Đài Thơm với giá 140.000 đồng/giạ, nhưng sau đó yêu cầu giảm xuống còn 124.000 đồng/giạ. Nếu không đồng ý, họ sẽ bỏ cọc, buộc tôi phải tự tìm nơi tiêu thụ, trong khi đó giá lúa giảm sâu, nên phải chấp nhận giá đó.
Còn tại huyện Trần Văn Thời (tỉnh Cà Mau), giá lúa ST24 hiện đã giảm xuống còn 7.500 đồng/kg, nhưng thương lái vẫn không mặn mà thu mua. Nhiều thương lái thậm chí đã bỏ cọc khi thấy giá lúa giảm sâu, gây khó khăn cho nông dân trong khâu đầu ra.
Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng giảm giá lúa tại các tỉnh, thành vùng ĐBSCL là do cung vượt cầu trong thời điểm thu hoạch rộ, cùng với sự biến động của thị trường gạo trong nước và quốc tế. Giá gạo xuất khẩu giảm cũng ảnh hưởng đến giá lúa trong nước, khiến thương lái dè dặt trong việc thu mua.
Nông dân lo lắng về giá lúa. Ảnh: Trọng Linh.
Thị trường có khởi sắc?
Công ty TNHH Việt Hưng (xã Hậu Thành, huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang) Mỗi ngày thu mua lúa để xay xát từ 500 – 1.000 tấn gạo phục vụ xuất khẩu tại các thị trường như Indonesia, Philippines, Trung Quốc, châu Phi…
Ông Nguyễn Vĩnh Trọng, Giám đốc Công ty Việt Hưng cho biết, nguyên nhân giá lúa gạo giảm mạnh từ đầu năm đến nay là do Indonesia, một trong những thị trường quan trọng của gạo Việt Nam chưa có nhu cầu nhập hàng trong quý I này. Bên cạnh đó, tại thị trường lớn của nước ta là Philippines, các doanh nghiệp của họ tồn kho còn khá nhiều. Họ cũng đợi Việt Nam vào chính vụ để có giá tốt hơn, quân bình lại giá nhập đợt cao trước đó, hồi tháng 10/2024.
Đó là hai yếu tố lớn tác động đến thị trường làm cho giá lúa gạo Việt Nam giảm nhiều như vậy. Gạo trắng IRRI 504 (loại đẹp 100%) có giá 410 - 415 USD/tấn, OM 5451 khoảng 450 USD/tấn, Đài Thơm khoảng 480 USD/tấn. So với đỉnh điểm vào tháng 10 năm ngoái thì giá gạo đã giảm 200 USD/tấn, kéo theo giá lúa từ 8.000 – 9.000 đồng/kg mà giảm còn 6.200 - 6.300 đồng/kg. Với giá này, nông dân sản xuất không có lợi nhuận. Họ cũng trữ lại để chờ giá tốt hơn để bán.
Thị trường lúa gạo có xu hướng khởi sắc sau chỉ đạo của Thủ tướng. Ảnh: Minh Đảm.
Để ngăn chặn tình trạng giá lúa gạo giảm sâu, vừa qua Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo các ngân hàng nới rộng tín dụng đối với các doanh nghiệp hoạt động trong ngành hàng lúa gạo, để tăng cường thu mua lúa gạo dự trữ. Với động thái này của người đứng đầu Chính phủ các ngân hàng cũng đã có kế hoạch thực hiện. Hiện thị trường lúa gạo đã ấm lên, giá lúa gạo cũng có chiều hướng tăng trở lại.
Công ty TNHH Vinh Hiển (xã Yên Luông, huyện Gò Công Tây, tỉnh Tiền Giang) mỗi ngày thu mua lúa xay xát từ 100-200 tấn gạo. Gạo được tiêu thụ chủ yếu tại thị trường nội địa và một phần cung ứng cho các đối tác xuất khẩu.
Ông Huỳnh Văn Danh, giám đốc doanh nghiệp Vinh Hiển cũng đồng tình với việc này. Ông cho rằng, đối với hoạt động cho vay vốn có thể nới rộng phần tín chấp hoặc tăng tỷ lệ cho vay đối với tài sản thế chấp. “Doanh nghiệp chúng tôi có nhiêu tiền thì làm bấy nhiêu thôi, nếu có thêm vốn chúng tôi sẽ tăng cường thu mua lúa được nhiều hơn”, ông Danh nói.
Các chuyên gia cho biết, ngoài hỗ trợ cho doanh nghiệp, Nhà nước cũng cần có giải pháp hỗ trợ trực tiếp cho nông dân, bởi với giá lúa khoảng 6.000 đồng/kg, thì sản xuất không có lãi. Ông Lê Văn Hưng, Giám đốc HTX DVNN Mỹ Thành Nam (xã Mỹ Thành Nam, huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang) cho biết: Giá lúa từ 7.000 đồng/kg trở lên mới có lãi, vì chi phí phân bón, thuốc trừ sâu, công làm bây giờ đều đã tăng.
“Hợp tác xã kiến nghị có chính sách hỗ trợ cho nông dân. Ví dụ hỗ trợ 1 công 5-7 kg phân urea bón lót đầu vụ cũng được. Phân DAP mọi lần có 900.000 đồng/bao, nhưng bây giờ đã leo lên 1,3 -1,4 triệu đồng/bao. Đạm Cà Mau, Phú Mỹ lúc trước có 450 nghìn đồng, nay cũng tăng hơn 600 nghìn đồng/bao”, ông Hưng nói.
Ông Ngô Hồng Phong, Cục trưởng Cục chất lượng, chế biến và phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đưa ra con số thống kê giá xuất khẩu bình quân hai tháng đầu năm thấp, đạt khoảng 553,6 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ năm ngoái.
