Sai phạm tại NXB Giáo dục Việt Nam: Có trách nhiệm của Bộ GD&ĐT trong bổ nhiệm nhân sự

Hạn chế ngay trong công tác điều hành của Bộ Giáo dục & Đào tạo

Trong phiên thảo luận tại hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2023, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng) tập trung chỉ rõ các vấn đề hạn chế trong điều hành của Bộ Giáo dục & Đào tạo.

Mở đầu, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy ghi nhận nỗ lực rất lớn của Bộ Giáo dục & Đào tạo trong việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông 2018 và chỉ đạo biên soạn, xuất bản phát hành sách giáo khoa mới theo đúng tiến độ mà các Nghị quyết của Quốc hội đã đề ra.

Bà cũng chia sẻ với những vướng mắc về nhân sự và tài chính mà Bộ và ngành giáo dục nói chung khó một mình giải quyết bởi “đổi mới giáo dục mà người và tiền đều không chủ động được thì khó có thể làm tốt”.

Tuy nhiên, theo đại biểu của thành phố Đà Nẵng, nếu Bộ Giáo dục & Đào tạo kiểm tra, thanh tra sâu sát, phát hiện khó khăn, vướng mắc, sai phạm và kịp thời trao đổi với lãnh đạo địa phương, báo cáo Thủ tướng Chính phủ có biện pháp tháo gỡ, xử lý thì những khó khăn vướng mắc sai phạm ấy không phải không có cách giải quyết.

“Những hạn chế bắt nguồn từ chính điều hành của Bộ Giáo dục & Đào tạo. Những sai phạm ở Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là doanh nghiệp trực thuộc Bộ phải xử lý hình sự, có phần trách nhiệm của cơ quan chủ quản trong bổ nhiệm nhân sự lãnh đạo không đúng và thiếu kiểm tra, thanh tra sâu sát”, bà Nguyễn Thị Kim Thúy nêu rõ.

Một vấn đề nữa là những sai sót trong một số cuốn sách giáo khoa và khả năng thiếu sách giáo khoa trong năm học sắp tới, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy cho rằng thái độ của Bộ và các Nhà xuất bản trong việc tiếp thu ý kiến phê bình mới là điều khiến cử tri lo lắng, dư luận không đồng tình.

Theo bà, hiện nay hầu hết các ý kiến phê bình góp ý không được các nhà xuất bản và Bộ trả lời, một số trường hợp được trả lời thì không đúng thực tế. Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đã đưa ra những ví dụ cụ thể dẫn chứng cho nhận định trên.

“Trong văn bản trả lời chất vấn của tôi, Bộ trưởng khẳng định NXB Giáo dục Việt Nam đã thu hồi để sửa chữa 110.000 cuốn đồng thời hủy và in lại 38.000 cuốn sách “Khoa học tự nhiên lớp 6” của bộ “Kết nối tri thức với cuộc sống”. Nhưng theo phản ánh của giáo viên nhiều trường thì sách chưa được thay bằng sách mới, muốn biết thông tin nào đúng, thông tin nào sai chỉ cần kiểm tra hồ sơ thẩm định sách là rõ.

Nếu sách được sửa chữa, thì việc sửa chữa diễn ra vào thời gian nào, quyết định thành lập Hội đồng thẩm định và biên bản của Hội đồng thẩm định, Quyết định phê duyệt của Bộ trưởng có hay không?”, bà Nguyễn Thị Kim Thúy đặt vấn đề trước Quốc hội.

“Trong thư trả lời chất vấn mới đây của tôi, Bộ trưởng tái khẳng định ý kiến của đại diện Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam trong buổi làm việc với Phó Thủ tướng vào chiều ngày 10/5/2023.

Tính đến ngày 30/4/2023 tỷ lệ in sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho các khối lớp 4, 8, 11 đạt 79%.

Trong khi đó, trên thực tế ngày 5/5/2023 nhà xuất bản này mới có công văn mời thầu in sách giáo khoa lớp 4, lớp 8 và lớp 11 để nhập các kho sách ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ và Đà Nẵng.

Thời gian mở thầu là 9 giờ ngày 21/5/2023. Như vậy, có nghĩa là số lượng 79% sách giáo khoa mà Nhà xuất bản báo cáo với Phó Thủ tướng đã được in trước khi đấu thầu”, thêm một ví dụ nữa thông tin không đúng thực tế được nữ đại biểu này nêu ra.

Thiếu minh bạch

Vấn đề tiếp theo đại biểu muốn nói tới là tình trạng thiếu minh bạch, khách quan, thiếu tôn trọng ý kiến của giáo viên, của nhà trường và phụ huynh học sinh trong việc chọn sách giáo khoa mà báo chí thường phản ánh bắt nguồn từ Thông tư số 25 ngày 26/8/2020 của Bộ hướng dẫn lựa chọn sách giáo khoa.

“Thông tư tuy có đề ra quy trình chọn sách từ cấp cơ sở trở lên nhưng trao quyền bỏ phiếu quyết định chọn sách của mỗi môn học cho một hội đồng 15 người mà không hề có quy định là khi một cuốn sách giáo khoa được các cơ sở giáo dục lựa chọn với tỷ lệ như thế nào thì hội đồng có trách nhiệm chọn cuốn sách ấy”, bà Thúy dẫn chứng.

Bà cũng nói được nhiều giáo viên và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phản ánh trong việc chọn sách giáo khoa, ý kiến của giáo viên và nhà trường không được tôn trọng, thậm chí nhiều tổ chuyên môn, nhiều trường còn phải làm lại biên bản chọn sách cho phù hợp với ý kiến cấp trên và có địa chỉ cụ thể của những giáo viên và cán bộ quản lý này.

Nhưng đại biểu nhấn mạnh rằng, điều đáng lo ngại nhất là việc lựa chọn sách thiếu minh bạch, khách quan, chẳng những không khuyến khích được sự thi đua giữa các tổ chức, cá nhân biên soạn, xuất bản, phát hành sách giáo khoa nhằm không ngừng nâng cao chất lượng sách giáo khoa, có lợi cho người dạy và học mà còn có khả năng khuyến khích cạnh tranh không lành mạnh, dần dần làm sai lệch chủ trương xã hội hóa, thậm chí xóa bỏ việc xã hội hóa trong lĩnh vực này, trở lại tình trạng độc quyền như cũ.

Doanh nghiệp thuộc NXB Giáo dục chi tiêu quá lớn, lo ngại "giống" vụ Việt Á

Dẫn lại những điều mà báo chí đã nêu, ví dụ như bản thuyết minh báo cáo tài chính của Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển giáo dục Phương Nam, là một trong những công ty con của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.

“Chỉ chưa đầy 2 năm công ty này đã chi gần 100 tỷ để phát triển thị trường và tập huấn, không rõ Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thanh tra nội dung chi này chưa”, đại biểu của thành phố Đà Nẵng đặt câu hỏi.

Theo bà: “Nếu chúng ta không kiên quyết phát hiện, xử lý những hiện tượng chạy chọt, đi đêm trong việc này rồi có ngày hối không kịp, giống như vụ Việt Á hoặc như các vụ án hình sự về đấu thầu trang thiết bị trong chính ngành giáo dục”.

Từ những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy kiến nghị Chính phủ chỉ đạo tổ chức thanh tra, kiểm tra, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm; đồng thời, yêu cầu Bộ Giáo dục - Đào tạo khẩn trương rà soát, sửa đổi ngay quy định bất hợp lý của Thông tư 25.

Bên cạnh đó, Quốc hội và Chính phủ xem xét việc sửa đổi Luật Giáo dục để tiếp tục thực hiện chủ trương đa dạng hóa tài liệu học tập đã được nêu trong Nghị quyết 29 của Trung ương và xã hội hóa việc biên soạn sách giáo khoa đã được quy định trong Nghị quyết 88 của Quốc hội.