Thành phần cơ giới 3 cấp trong vườn cà phê. Nguồn: Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền năm 2023.
Các yếu tố vi lượng như đồng (Cu) và kẽm (Zn) trong đất đều vượt ngưỡng 0,5 ppm, như vậy theo thang đánh giá đất của Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, hai yếu tố này trong đất đang ở mức cao. Tuy nhiên, tùy theo nhu cầu của cây cà phê và khả năng giữ chặt của đất và dạng phân vi lượng mà lượng bón khác nhau.
Biện pháp cải thiện: Bằng các thí nghiệm diện hẹp, thử nghiệm diện rộng và kết quả tổng kết các mô hình ngoài sản xuất nhiều năm, Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền đã nghiên cứu ra một công thức vi lượng riêng cho cây cà phê giai đoạn kinh doanh, có khả năng đáp ứng đủ nhu cầu của cây trên một số loại đất chính vùng Tây Nguyên.
Công thức vi lượng này đã được cân đối trong bộ phân bón chuyên dùng cho cà phê là Đầu Trâu NPK 20-5-6 +TE, Đầu Trâu tăng trưởng (NPK 19-12-6 + TE) và Đầu Trâu chắc hạt NPK 16-6-19 + TE
Từ kết quả trên cho thấy: Thành phần cơ giới đất (%): Trong 5 tỉnh Tây Nguyên, thành phần cơ giới của 4 tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai, Đắk Nông và Lâm Đồng có thành phần cấp hạt tương tự gần giống nhau, riêng tỉnh Kon Tum hàm lượng cấp hạt cát cao, sét và thịt thấp.
Sự khác biệt về thành phần và tỷ lệ của các cấp hạt cát thịt sét trong đất đều có ảnh hưởng đến chế độ khí, chế độ nước, khả năng trao đổi khí và nước trong đất, khả năng giữ nước giữ phân, khả năng hấp phụ trao đổi các dinh dưỡng khoáng trong đất cũng khác nhau từ đó ảnh hưởng đến tính chịu hạn của cây, chế độ bón phân cho từng loại đất cũng khác nhau.
Biện pháp cải thiện: Với thành phần cơ giới nhẹ (cát nhiều) của tỉnh Kon Tum cần tăng cưởng sử dụng phân bón hữu cơ, hữu cơ vi sinh có chức năng giữ ẩm cho đất như Bacillus megaterium (giữ ẩm đất), Bacillus velezensis (khuẩn nội sinh). Loại phân bón này vừa có tác dụng cung cấp chất hữu cơ và dinh dưỡng cho đất đồng thời có tác dụng cải tạo đất.
Ngoài ra, trồng cây phủ đất cho vườn cà phê (như lạc dại, giữ thảm cỏ...) để giảm rửa trôi đất và dinh dưỡng , giảm nước tưới cho nông dân. Với đất của 4 tỉnh còn lại ngoài việc trồng cây phủ đất để giảm nước tưới cho mùa khô, việc cung cấp bổ sung chất hữu cơ, phân bón có canxi, magie vào đất là việc làm cần thiết để duy trì và nâng cao sức khỏe đất.
Các yếu tố hạn chế trong đất vườn cà phê. Nguồn: Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền năm 2023.
Từ kết quả trên cho thấy: pH KCl: Đất vườn cà phê của cả 5 tỉnh thuộc loại chua đến rất chua, đạt trung bình từ 3,67 đến 4,18 và phần lớn nằm dưới ngưỡng chua. Nguyên nhân do quá trình rửa trôi các chất kiềm như Ca, Mg, thiếu chất hữu cơ do tập quán nông dân ít sử dụng phân bón hữu cơ bón cho cà phê và song song đó là quá trình tích lũy tương đối sắt nhôm làm cho đất chua thêm.
Để cải thiện pH, cần bón bổ sung phân bón trung lượng có tính kiểm như vôi, dolomit.. Tuy nhiên để có một giải pháp đầy đủ và đơn giản hơn cho nông dân là sử dụng phân bón Đầu Trâu Cân Bằng Đất. Đây là loại phân được sản xuất nhằm mục đích nâng cao pH đất, cố định một số ion di động gây hại cho rễ như Fe2+Al3+ và Mn2+ nhất là vào đầu mùa mưa.
Lưu huỳnh tổng số (S ts,%) và Lưu huỳnh dễ tiêu (mg/100g): Lưu huỳnh trong phần lớn mẫu đất là ở mức nghèo đến trung bình, dao động ở các tỉnh từ 4,33-4,6 mg/100g, mức biến động ở các tỉnh không lớn. Do thâm canh tăng năng suất, nông dân bón nhiều các loại phân đơn như SA, super lân hay lân nung chảy trong thời gian dài, nhờ vậy lưu huỳnh trong đất tăng lên rất cao.
Kết quả phân tích 12 trong số 76 mẫu đất ngẫu nhiên của các vùng trồng cà phê Tây Nguyên cho thấy hàm lượng S dễ tiêu bình quân là 110,75mg, mẫu cao nhất đat 234 mg, thấp nhất đạt 24mg (trong khi nhu cầu S dễ tiêu cho cà phê khoảng 30-35mg/100g đất là đủ).
Những năm gần đây, nông dân chuyễn sang sử dụng phân NPK ngày càng nhiều, S đưa vào đất thông qua con đường phân bón cũng ít hơn. Do vậy kết quả phân tích 112 mẫu đất trồng cà phê của 5 tỉnh, năm 2024 cho thấy hàm lượng lưu huỳnh trong đất đã giảm xuống dưới ngưỡng cần thiết cho cà phê.
Biện pháp cải thiện: Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền căn cứ trên kết quả nghiên cứu đã sản xuất phân bón chuyên dùng cho cà phê trong đó luôn luôn đảm bảo nhu cầu lưu huỳnh cần thiết như Đầu Trâu NPK 20-6-6 + 9S +TE, Đầu Trâu NPK 18-16-6 + 8 S + E, Đầu Trâu NPK 19-12-6 + 8S+TE…
Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền đã nghiên cứu, sản xuất phân bón chuyên dùng cho cà phê giúp cải tạo đất. Ảnh: Anh Cường.
Ca và Mg trao đổi (me/100g) : Trong 112 mẫu đất, 2 chỉ tiêu này đều rất nghèo, cần được chú ý cung cấp cho đất nhiều hơn. Vì vậy, các loại phân Đầu Trâu cân bằng đất, Đầu Trâu BIO CANXI + vi sinh vật, hữu cơ vi sinh vật cần được ứng dụng nhiều hơn cho cà phê ở Tây Nguyên là rất phù hợp. Bên cạnh đó cần trồng cây phủ đất hạn chế rửa trôi các nguyên tố kiềm của đất.
Nhôm di động (Al+3, me/100g) trong các mẫu đất đều thấp, an toàn cho cà phê.
Từ kết quả phân tích 112 mẫu đất tầng 0-30cm trong vùng rễ cây cà phê nói trên cho thấy, đất Tây Nguyên phần lớn là chua, nghèo canxi, magie, lưu huỳnh và bo. Đây là các yếu tố hạn chế có ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng của cây cà phê và chất lượng đất cần phải khắc phục thông qua nhiều biện pháp kỹ thuật canh tác, trong đó biện pháp phân bón cần được trú trọng hơn.
Nhà nông nên tìm hiểu và sử dụng các loại phân bón chuyên dùng cho cà phê do Hội đồng khoa học Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền nghiên cứu và sản xuất đã phù hợp với đất vùng Tây Nguyên và nhu cầu của cây cà phê.
Thực tế qua nhiều năm cho thấy phân bón chuyên dùng cà phê luôn được bà con nông dân tin dùng vì cho năng suất cao, ít sâu bệnh và hiệu quả kinh tế cao.
