Trái cây Sơn La vươn mình ra biển lớn: [Bài 2] Sử dụng bao trái, nâng cao chất lượng xoài

Ngỡ ngàng trái xoài to như... cái phích

Bài liên quan

Trái cây Sơn La vươn mình ra biển lớn: [Bài 1] Bảo đảm độ ẩm, luân canh các loại cây trên đất trồng chanh leo

Thông thường, xoài được tiêu thụ ở thị trường trong nước có khối lượng khoảng vài ba lạng, đến nửa kilogram. Cá biệt một vài giống đặc biệt có thể vượt ngưỡng này.

Tuy nhiên, tại thủ phủ xoài tròn ở Sơn La - huyện Yên Châu - những trái xoài to như cái phích không phải hiếm. Nhờ giống tốt, hợp thời tiết và thổ nhưỡng, nên xoài trồng ở đây cho quả rất to, trọng lượng trung bình đạt tới 0,6 - 1 kg/quả, nhiều trái nặng tới 1,5 - 1,7kg nên bà con địa phương thường gọi giống xoài này là xoài tượng.

Ông Hà Văn Sơn, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Nông nghiệp An toàn Chiềng Hặc cho biết, năm 2024, trên diện tích 2ha, cơ sở đã thu hoạch được 37 tấn xoài, trong đó 60% sản lượng xuất khẩu sang Trung Quốc với giá bán 8.000 - 9.000 đồng/kg. Xoài xuất khẩu đạt tiêu chuẩn VietGAP, yêu cầu mẫu mã đẹp, đồng đều trọng lượng từ 600 - 900 g/quả, thường được thu hoạch khi vỏ còn xanh và chín vàng sau khoảng một tuần.

Sau mỗi vụ thu hoạch, công tác chăm sóc và quản lý khung tán cây xoài là bước quan trọng để đảm bảo năng suất cho mùa vụ tiếp theo. Thời gian từ tháng 7 đến tháng 11, sau khi tỉa cành tạo tán, cây được tưới 1 - 2 lần, sau đó không cần tưới thêm để giúp cây phục hồi. Ngoài ra, ông cùng thành viên HTX tập trung cắt tỉa, như loại bỏ cành sâu bệnh, yếu ớt và cành trong tán, nhằm tạo độ thông thoáng, giúp cây phát triển mạnh.

Đặc biệt, giai đoạn cây mới nhú lộc non, bà con thường tuyển chọn rất kỹ, chỉ giữ lại 2 - 3 lộc khỏe, phân bố đồng đều theo các hướng. Khi lá già, cành bệnh tiếp tục được tỉa bớt, sẵn sàng cho giai đoạn ra hoa tiếp theo.

Đẩy mạnh xuất khẩu các loại trái cây là chủ trương lớn của tỉnh Sơn La. Để đảm bảo chất lượng sản phẩm, ông Sơn đã tích cực tham gia các buổi đào tạo, tập huấn của Sở NN-PTNT. Qua đó, ông đã thực hiện nhiều biện pháp thực hành tốt như sử dụng bẫy bả để kiểm soát sâu bệnh hại. Ngoài ra, là sử dụng bao trái ngay xoài to bằng nắm tay trẻ con.

“Bao trái giúp xoài ngăn được côn trùng, nhất là ruồi vàng”, ông chia sẻ, và nói thêm, rằng một số nơi người dân chưa có điều kiện, có thể sử dụng bao ni lông. Nếu có kinh tế tốt hơn, bao trái được làm bằng giấy, có thể tái chế và thân thiện môi trường hơn.

Nhờ sử dụng các biện pháp này, vườn xoài của ông Sơn và nhiều hộ dân tại huyện Yên Châu đã giảm số lượng quả rụng do bị sâu bệnh gây, giảm số lần phun thuốc phòng trừ sâu bệnh, tăng năng suất cây trồng.

Không chỉ khỏe hơn, cây xoài tại Yên Châu còn cho thời gian thu hoạch kéo dài từ tháng 5 đến 8, năng suất trung bình đạt và vượt 20 tấn /ha, giá trị thu hoạch hơn 160 triệu đồng/ha canh tác đất đồi dốc. Một số nhà vườn thậm chí đã sản xuất được những trái xoài đặc biệt, to như phích nước loại 1,5 lít, nặng đến 2,5kg, vượt xa đặc tính tối đa (1,2 kg/quả) của giống.

Nhằm tăng giá trị kinh tế cho sản phẩm, HTX Nông nghiệp An toàn Chiềng Hặc đã tìm kiếm đối tác, liên kết sản xuất theo chuỗi với các nhà máy chế biến lớn trên địa bàn và các tỉnh phía Bắc để sản xuất nước ép và sản phẩm cấp đông xuất khẩu sang châu Âu. Ngoài ra, phương án phát triển sản phẩm sấy dẻo đạt chuẩn OCOP cũng được đặt ra, hướng tới đa dạng hóa sản phẩm từ xoài và mở rộng thị trường tiêu thụ.

Có thể không tưới vào mùa mưa

Là cây ưa sáng, ánh sáng trực tiếp giúp cây sinh trưởng và phát triển tốt, cây xoài có thể trồng được trên nhiều loại đất khác nhau, nhưng tốt nhất là trồng trên đất thịt pha cát, tơi xốp, thoát nước tốt. Đất có tầng canh tác dày (>1m), độ pH thích hợp từ 5,0 - 7,2. 

Lượng mưa thích hợp cho xoài là 1.000 - 1.200 mm/năm, ẩm độ không khí tương đối từ 55 - 70%. Ngoài ra, hệ thống tưới tiêu phải đảm bảo điều tiết lượng nước cho nhu cầu sinh trưởng và phát triển của cây xoài tương đương với lượng nước 11.000 m3/ha/năm. Nếu thời tiết mưa nhiều hoặc có sương vào giai đoạn trổ hoa thì ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự thụ phấn và bệnh hại phát triển mạnh. 

Chị Lưu Thanh Nga, Trưởng phòng BVTV, Chi cục Trồng trọt - BVTV Sơn La lưu ý đến việc thiết kế vườn trồng xoài. Cụ thể, nếu vùng đất trũng thấp, bà con phải trồng trên mô, lúc đầu mô có thể rộng 0,6 - 1m đắp thành hình tròn rộng, cao 50 - 70cm so với mặt nước trong vườn, sau đó bồi mô và làm liếp dần dần. Ngược lại, nếu trồng trên vùng đất dốc, để tránh xói mòn cần thiết kế trồng cây trên đường đồng mức. Đất dốc vừa phải (dưới 10%) không cần làm thành băng theo đường đồng mức mà chỉ cần trồng những hàng cây xen với hàng xoài hoặc tạo các bờ bao thấp dọc theo các hàng cây. Nếu đất độ dốc lớn (10 - 30%), tùy theo độ dốc cần san, gạt thành các băng có độ rộng 3 - 6m theo đường đồng mức. 

Khoảng cách trồng được khuyến cáo là 5x5m (tương đương mật độ 400 cây/ha). Trước khi trồng, người dân đào hố có kích thước dài - rộng - sâu là 0,8x0,8x0,6m, vùng đồi đất xấu cần đào hố to hơn, kích thước tương ứng là 1x1x0,8m. Hố trồng cần chuẩn bị trước khi trồng 2 - 4 tuần. Sau khi trồng cắm 2 cọc chéo hình chữ X vào cây và buộc dây để tránh lay gốc làm chết cây, đồng thời tủ rơm rác mục quanh mặt mô và tưới nước giữ ẩm cho cây. 

Sau thu hoạch, quả xoài được phân loại theo trọng lượng để đáp ứng yêu cầu thị trường, trong đó quả loại 1 có trọng lượng trái trên 400g và loại 2 từ 300 - 400g. Bảo quản đúng kỹ thuật giúp quả giữ được độ tươi trong 7 - 14 ngày ở nhiệt độ thường và kéo dài lên đến 3 tuần khi trữ lạnh ở nhiệt độ 12oC, độ ẩm 85 - 90%.

Trong thời kỳ kiến thiết cơ bản, cần cắm cọc giữ cho gió khỏi lay gốc và tưới đậm nước, tủ gốc nhằm giữ ẩm cho cây và hạn chế cỏ dại bằng rơm rạ hoặc cỏ khô. Trong tháng đầu tiên, cứ 2 ngày tưới nước bổ sung một lần. Các tháng tiếp theo, chu kỳ tưới thưa dần và phụ thuộc vào thời tiết. Nếu trời nắng to cần phải tưới liên tục và có biện pháp che nắng cho cây. Vào mùa khô, lượng nước tưới khoảng 9 - 12 lít/gốc cho cây non sau đó tăng lên 20 - 30 lít/gốc cho cây 2 - 3 năm tuổi, khoảng 2 - 3 ngày tưới 1 lần. Vào mùa mưa, có thể không tưới nhưng chú ý làm sạch cỏ.

“Hiện nay, việc để cỏ mọc trong vườn cây ăn quả được chấp nhận nhưng cần tuân thủ nguyên tắc không cạnh tranh dinh dưỡng và ánh sáng với cây trồng chính”, chị Nga khuyến cáo và nói thêm, rằng cỏ dại mang lại lợi ích như giữ ẩm, giảm xói mòn, hạn chế rửa trôi dinh dưỡng, bổ sung chất hữu cơ cho đất và làm thức ăn cho vật nuôi.

Trong phạm vi hình chiếu tán cây, người dân cần loại bỏ cỏ để dễ quản lý dinh dưỡng. Ngoài phạm vi này, có thể duy trì thảm cỏ nhưng phải cắt ngắn thường xuyên để giảm lượng nước tưới và tác động của nắng nóng kéo dài.

Ngoài công đoạn bón phân, việc thu hoạch xoài cần tuân thủ nghiêm ngặt về thời điểm và kỹ thuật để đảm bảo chất lượng sản phẩm. Chị Nga thông tin, cuống quả cần được cắt dài 5 - 10cm nhằm tránh nhựa ứa ra, gây cháy vỏ và giảm giá trị thương phẩm.