Bài 2: Đói ở bản tái định cư

Bản tái định cư Pắc Khoa

>> Bài 1: Mùa đói trên núi cao

Bản Pắc Khoa tựa lưng vào núi Khỉ nhìn ra cánh đồng xã Phúc Khoa (Tân Uyên, Lai Châu) có 52 hộ, 306 khẩu. Đây là bản tái định cư của người Khơ Mú mới di chuyển khỏi lòng hồ thuỷ điện Bản Chát từ ngày 18/2/2011. Nhìn những ngôi nhà mới dựng khá khang trang thì khó tin rằng cuộc sống của người dân nơi đây đang phải đối mặt với cái đói rạc dài chưa từng thấy. Vào độ này năm ngoái, bản nhộn nhịp và náo nhiệt tiếng đục, tiếng máy xẻ, máy cưa để dựng lên những ngôi nhà mới. Sau một năm mọi gia đình đã tạm ổn định nơi ăn, chốn ở, còn bây giờ thì mọi nhà đều bận rộn lo miếng ăn.

Khoảng chín giờ tôi đến Pắc Khoa, bản vắng tanh, chỉ gặp đôi ba người già và đám trẻ chưa đến tuổi đi nhà trẻ. Gió thổi thông thống từ đầu bản tới cuối bản, ở ngang lưng chừng núi nên gió nhiều quá. Trưởng bản Lò Văn Chô đang loay hoay tìm chiếc thẻ bảo hiểm y tế, anh bảo: Cháu gái đi bệnh viện sinh con, có mang thẻ bảo hiểm nhưng không đúng tên phải về lấy, chả biết để ở đâu…Tôi hỏi: Bản sao vắng thế, mọi nhà đã được phân đất sản xuất rồi sao? Chô lắc đầu: Làm gì đã có ruộng, mọi người rủ nhau đi làm thuê cả rồi. Người đi hái chè, người đi phụ hồ xây dựng, ở đâu có ai thuê thì đi. Mọi nhà trong bản đều đang đói, chỉ có khoảng chục nhà còn thóc ăn…

Chô cho hay: Trong số 52 hộ thì có 19 hộ đăng ký nhận tiền tự đi mua ruộng, còn 33 hộ đợi nhà nước phân ruộng. Từ quỹ đất ở của bản Pắc Khoa còn dôi 2,5 ha ruộng, Ban Quản lý dự án Xây dựng cơ bản và hỗ trợ bồi thường di dân tái định cư huyện Tân Uyên đề nghị phân số diện tích đó cho một số hộ, nhưng không ai nhận, họ đề nghị khi nào có đủ ruộng thì phân một thể, khi đó mọi người mới nhận. Còn diện tích ấy mọi nhà trong bản cùng trồng đậu, trồng lạc. Cho đến nay người đăng ký nhận tiền tự mua đất vẫn chưa nhận được đồng nào, thành ra cả người tự đi mua đất và người chờ phân đất đều chưa có một mét vuông đất sản xuất. Ông Lò Văn Tàng, Bí thư Đảng bộ xã Phúc Khoa cho biết: Diện tích ruộng theo định mức mỗi khẩu là 350m², bản Pắc Khoa còn thiếu khoảng 5 ha nữa. Người dân sở tại đồng ý bán số ruộng cho bà con mới đến, nhưng không nhất trí với giá đất mà tỉnh Lai Châu quy định là 25.000đ/m², họ đòi 90.000đ/m² như giá đền bù ở Tam Đường khi xây dựng công trình thuỷ lợi. Xã và huyện đang thương thảo với bà con và xin ý kiến tỉnh. Vì thế, hiện chưa có đủ đất để giao cho bà con sản xuất…

Những hạt cơm nguội cuối cùng

Nói rồi Chô dẫn tôi qua nhà Hoàng Văn Bun. Nhà Bun hết gạo ăn từ Tết, bố của Bun là ông Hoàng Văn Phom dắt được con trâu từ bản cũ về, tới nơi ở mới do không có bãi chăn thả, con trâu gầy ốm ông Phom sợ nó chết nên rủ mọi người mổ đổi được 5 tạ lúa, Bun được bố cho một bao thóc xát gạo cho con ăn. Vợ Bun là Hoàng Thị Lả bảo: Số thóc bố cho đã ăn hết từ mấy hôm nay rồi, chồng cháu đang đi làm thuê. Hôm nào có việc thì làm, không có việc thì ở nhà hoặc lên rừng tìm rau măng, đào củ rừng… kiếm được cái gì thì ăn cái nấy. Lả ngồi bó gối nhìn ra cửa đợi chồng đi làm về có tiền đong gạo thổi cơm cho con ăn. Nhìn khắp nhà chả thấy bao thóc, bao gạo nào. Nhà Lò Văn Xuân xem ra còn bi đát hơn, gạo đã hết từ lâu, Tết được tạm ứng ít gạo chỉ đủ ăn mấy ngày, anh phải đi làm phụ hồ, cũng chẳng đủ việc làm nên hôm nay ở nhà đan rào trồng rau. Không có đất trồng rau, thứ gì cũng mua thì đào đâu ra tiền, nên phải vay mượn lung tung khắp nơi. Anh bảo: Hôm qua cháu lên quán "cắm" 20 kg gạo, giá mười bốn, thành tiền là hai trăm tám. Không có ai thuê làm thì chả biết lấy tiền đâu để trả…

Không cần giở sổ Lò Văn Chô kể vanh vách những gia đình như: Lò Văn Phớ có 8 khẩu, Lò Văn Phom 8 khẩu, Hoàng Văn Nhứng 5 khẩu, Lò Văn Tèn 8 khẩu… giờ đang đói lắm, phải chạy ăn từng bữa. Sắn cũng không có mà ăn, ở bản cũ thì còn có sắn nên cũng đỡ. Còn ở nơi tái định cư ruộng nương chưa có, chả biết làm gì để sống. Mọi người túa nhau đi làm thuê, người hái chè, người phụ hồ, người vào các bãi vàng… gặp việc gì thì làm cốt kiếm được đồng tiền để mua gạo và mắm muối. Buổi sáng trên con đường vào bản Pắc Khoa từng tốp người rồng rắn nhau đi làm thuê, nhiều người tối mịt mới trở về nhà.

Một nỗi buồn bi đát hiện rõ trên gương mặt Lò Văn Chô, anh lắc đầu chán nản: Thiếu ăn và thiếu cả nước sinh hoạt, đã mấy ngày nay nước sạch không về, cả bản phải xuống suối Nặm Bon gánh nước và tắm giặt. Đói quá, bà con đang đợi tiền hỗ trợ đời sống năm 2012, nhưng cán bộ bảo chưa có tiền, chẳng biết bao giờ mới có. Bản mới đẹp hơn bản cũ, nhưng mà đói thì đẹp làm gì…