Những năm qua, nhiều hộ gia đình ở các xã Phước Ninh và Quế Lâm (huyện Nông Sơn) có tập quán chăn thả gia súc trong Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voi Quảng Nam. Đây là hoạt động trái phép gây tác động xấu tới hệ sinh thái rừng, môi trường sống của động vật hoang dã, làm ô nhiễm nguồn nước, suy giảm đa dạng sinh học và tạo tác động xấu đối với sức khoẻ cộng đồng.
Đàn voi hoang dã trong Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voi ở huyện Nông Sơn (Quảng Nam). Ảnh: Khu bảo tồn.
Tuy nhiên, tại các địa phương này, chăn nuôi gia súc được coi là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ gia đình có hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn. Theo thống kê của ngành chức năng, tổng đàn gia súc thả rông ước tính khoảng 850 con, là tài sản của hơn 70 hộ gia đình thuộc 2 xã nói trên.
Từ thực tế này, vừa qua, Hội đồng Quản lý đa ngành (MSMC) huyện Nông Sơn (Quảng Nam) đã tổ chức diễn đàn đối thoại với chủ đề “Chăn thả gia súc trong Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voi Quảng Nam - Các giải pháp giải quyết thực trạng chăn thả gia súc trong Khu bảo tồn, hướng tới sự hài hoà giữa bảo tồn và phát triển’.
Đây là hoạt động được hỗ trợ kỹ thuật bởi Hợp phần Bảo tồn đa dạng sinh học thuộc dự án Quản lý rừng bền vững và Bảo tồn đa dạng sinh học (VFBC) do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ được thực hiện từ tháng 7/2021 - 6/2026. Diễn đàn đối thoại lần này là lần thứ hai với mục đích hướng tới việc làm rõ những mâu thuẫn và xung đột giữa tình trạng chăn thả gia súc của các hộ gia đình trong lâm phận Khu bảo tồn với công tác quản lý, bảo vệ, phát triển, sử dụng rừng và bảo tồn đa dạng sinh học.
Đồng thời, tìm ra tiếng nói chung, sự đồng thuận và hợp tác toàn diện để giải quyết những mâu thuẫn và xung đột; thảo luận giải pháp hỗ trợ bền vững cho nhóm cộng đồng sống phụ thuộc vào rừng trong vùng đệm Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voi Quảng Nam và đề ra lộ trình thực hiện và vai trò tham gia của các bên có liên quan.
Hình ảnh đàn trâu trong Khu bảo tồn được ghi lại qua bẫy ảnh. Ảnh: H.L.
Diễn đàn đã đi đến thống nhất: Các hộ có số lượng gia súc nhỏ dưới 10 con, có đất làm chuồng, trồng cỏ và các hộ dựng trại trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt buộc di dời. Phòng Nông nghiệp và Trung tâm Dịch vụ Kỹ thuật nông nghiệp huyện Nông Sơn sẽ hỗ trợ làm chuồng trại, kỹ thuật trồng cỏ và dịch vụ thú y cho các hộ này.
Đối với 7 hộ hiện đang chăn thả trong khu vực rừng trồng, cho phép làm chuồng tạm tại vị trí giáp ranh được chỉ định bởi Khu bảo tồn để thu gom hết đàn trâu bò và di dời sang nơi khác, vị trí chăn thả mới sẽ được thảo luận, thống nhất với Khu bảo tồn và UBND xã.
Bên cạnh đó, Ban quản lý Khu bảo tồncó trách nhiệm chủ trì phối hợp cùng Hạt Kiểm lâm huyện và các xã Phước Ninh, Quế Lâm, các ban ngành có liên quan khác lên phương án thực hiện với tiến độ cụ thể, phối hợp với nhóm Giám sát quản lý và theo dõi chặt chẽ việc thực hiện các kết luận trong diễn đàn và báo cáo MSMC theo quy định.
“Diễn đàn đối thoại lần thứ hai là cơ hội để chúng tôi đặt mình vào vị trí của các hộ gia đình sống phụ thuộc vào rừng, từ đó có cái nhìn đa chiều hơn về công tác bảo tồn đa dạng sinh học. Đây được coi là bước đệm để chúng tôi tạo ra các giải pháp mang tính bền vững không chỉ hỗ trợ sinh kế cho bà con sống phụ thuộc vào rừng mà còn góp phần bảo tồn đa dạng sinh học”, ông Nguyễn Chí Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Nông Sơn nói.
Được biết, Hợp phần bảo tồn đa dạng sinh học (BCA) với mục tiêu nhằm duy trì, nâng cao chất lượng rừng và đồng thời duy trì ổn định các quần thể động vật hoang dã ở những tỉnh có giá trị bảo tồn cao. Dự án tập trung triển khai hoạt động tại 14 khu rừng đặc dụng và 7 khu rừng phòng hộ, phần lớn thuộc cảnh quan Trung Trường Sơn để duy trì độ che phủ rừng và kết nối sinh cảnh nhằm bảo vệ những loài động vật hoang dã, đặc biệt là những loài đặc hữu, nguy cấp.
Hợp phần bảo tồn đa dạng sinh học bao gồm 4 tiểu hợp phần: Thúc đẩy sản xuất, kinh doanh thân thiện với bảo tồn cho cộng đồng sống phụ thuộc vào rừng; Tăng cường quản lý rừng đặc dụng và rừng phòng hộ; Tăng cường hiệu quả hệ thống thực thi pháp luật đối với tội phạm hủy hoại rừng và động vật hoang dã; Giảm nhu cầu tiêu thụ thông qua các phương pháp thay đổi hành vi được thực hiện bởi WWF- Hoa Kỳ và các đối tác khác như: WWF-Việt Nam, Tổ chức Helvetas Việt Nam, Viện Nghiên cứu Động vật Leibniz, Re:wild, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV), Liên minh Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế (IUCN) và Fauna & Flora.
