Cơn sốt sao kê có ích gì cho hoạt động từ thiện của nghệ sĩ?

Cơn sốt sao kê bắt đầu với danh hài Trấn Thành đưa ra 1.000 trang sao kê cho số tiền 9,5 tỷ đồng, và tiếp đến ca sĩ Thủy Tiên đưa ra 18.000 trang sao kê cho số tiền 178 tỷ đồng… Hai tên tuổi khác cũng đang gồng mình giữa dòng xoáy cưỡng bách của cơn sốt sao kê là danh hài Hoài Linh và ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng. Tuy nhiên, cơn sốt sao kê vẫn chưa thể nào phản ánh đầy đủ tính minh bạch của hoạt động từ thiện. Bởi lẽ, dù chính xác 100% thì những trang sao kê cũng chỉ ghi nhận số tiền mạnh thường quân chuyển đến cho nghệ sĩ, còn từng khoản chi như thế nào vẫn là một đáp án khá mơ hồ.

Cơn sốt sao kê không chỉ liên quan đến những cuộc livestream của doanh nhân Nguyễn Phương Hằng trên mạng xã hội nhắm đến vài nhân vật giải trí, mà còn hé mở không ít góc khuất về hoạt động từ thiện. Bộ Công an cho biết đã nhận được đơn tố cáo của một số cá nhân yêu cầu làm minh bạch chuyện quyên góp tiền từ thiện, trong đó có người đã chuyển tiền cho một nghệ sĩ để ủng hộ đồng bào miền Trung. Rõ ràng, ở đây có câu chuyện pháp lý liên quan đến sự tín nhiệm dành cho nghệ sĩ làm từ thiện.

Hiện nay, về mặt tiêu chuẩn pháp lý, vẫn chưa cho phép cá nhân được kêu gọi quyên góp từ thiện. Ngay cả cơ quan báo chí cũng chỉ được phép tiếp nhận quyên góp, chứ không được phép phân phối trực tiếp các khoản từ thiện.

Còn quỹ từ thiện tư nhân có không? Có vài quỹ từ thiện tư nhân được cấp phép, nhưng chủ yếu thuộc sở hữu của những tập đoàn kinh tế và phục vụ cho những đối tượng phù hợp với tiêu chí riêng và mục đích riêng. Vì vậy, khi có thiên tai xảy ra, Nhà nước cũng du di cho cá nhân tham gia quyên góp từ thiện, nhằm nhanh chóng xoa dịu nỗi mất mát của cộng đồng.

Không chỉ riêng giới nghệ sĩ, mà rất nhiều cá nhân từng tham gia cứu trợ bão lụt. Thế nhưng, những hoạt động ấy phần lớn mang tính nhỏ lẻ và ngẫu hứng. Vì tiền túi của họ nên họ có những cách làm không ai có thể can thiệp hay trách giận. Nói ra thì bẽ bàng, rất nhiều quý bà tụ tập với nhau để đi cứu trợ như những chuyến du lịch nhiều cảm xúc. Họ lấy lý do là cần an toàn và cần tiện nghi cho họ, nên đôi khi khoản kinh phí mua hàng cứu trợ không bằng một phần chi phí ăn ở của họ ở khách sạn 5 sao.

Vậy thì, khi giới nghệ sĩ vào cuộc từ thiện có gì đặc biệt? Như ca sĩ Mỹ Tâm thì dành dụm tài chính từ việc quảng cáo và bán vé live show để trao học bổng hoặc trao quà cho học sinh vùng sâu, vùng xa. Ngược lại, vài nghệ sĩ ý thức được sự nổi tiếng của mình nên đứng ra kêu gọi quyên góp. Sự yêu mến của đám đông đã khiến dòng tiền đổ vào tài khoản nghệ sĩ rất nhiều và rất nhanh. Ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng hoặc diễn viên Trịnh Kim Chi thì kêu gọi được mấy trăm triệu đồng. Danh hài Trấn Thành và danh hài Hoài Linh thì kêu gọi được chục tỷ đồng. Riêng ca sĩ Thủy Tiên thì lập kỷ lục với khoản tiền lên đến trăm tỷ đồng. Thế nhưng, kêu gọi từ thiện thì dễ mà triển khai từ thiện thì không dễ.

Muốn hoạt động từ thiện được thông suốt thì phải có phương pháp rành mạch và minh bạch. Rành mạch về kế hoạch trao tặng và minh bạch về số tiền thu chi. Bản tính bay bổng của nghệ sĩ đã tạo ra sai lầm trong hoạt động từ thiện.

Thứ nhất là quá tự mãn về danh vọng của mình để không tường trình đầy đủ và nghiêm túc các khoản đóng góp của mạnh thường quân. Thứ hai là tùy tiện về phân phối dòng tiền trao tặng. Danh hài Hoài Linh chậm trễ giải ngân 14 tỷ đồng, danh hài Trấn Thành không đích thân làm từ thiện mà chuyển 9,5 tỷ đồng cho người khác làm thay, hoặc ca sĩ Thủy Tiên cầm cọc tiền đi phát mỗi người 5 triệu đồng rồi đột nhiên vung tay phát 200 triệu đồng cho một người, chính là những biểu hiện của sự tùy tiện.

Sự tự mãn và sự tùy tiện của nghệ sĩ đã đẩy hoạt động từ thiện cá nhân vào sự bất cập. Nếu chỉ là tiền cá nhân thì phân phối kiểu gì cũng không phải bàn cãi, nhưng đã là tiền quyên góp của các nhà hảo tâm thì không thể làm bừa làm càn. Bởi lẽ, những người quyên góp khi chuyển tiền vào tài khoản nghệ sĩ cũng đồng nghĩa với một thỏa thuận ủy nhiệm từ thiện. Cho nên, nghệ sĩ cần sòng phẳng và đàng hoàng với công chúng. Hãy nhớ rằng, một nghìn đồng của người nghèo quyên góp cũng tương đương trăm tỷ đồng của đại gia quyên góp.

Khi những nhà hảo tâm đã dấy lên nỗi hoài nghi, thì những tập giấy A4 có tên gọi là sao kê ngân hàng cũng không có ý nghĩa gì. Vì sao? Vì sao kê không có tác dụng chứng minh số tiền đã rút được sử dụng để làm gì. Những văn bản phụ họa khác cho sao kê ngân hàng như giấy viết tay, giấy xác nhận, thư cảm ơn, biên bản đều bộc lộ nhiều chi tiết không đáng tin cậy. Sao kê ngân hàng chỉ là động thái vớt vát danh dự, mà nghệ sĩ phải chân thành nhận ra thiếu sót để chấn chỉnh hoạt động từ thiện theo hướng chuyên nghiệp hơn.