Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), đề xuất nhiều kiến nghị với Chính phủ. Ảnh: Tùng Đinh.
Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản năm 2024 vượt mốc 10 tỷ USD. Đây là thành quả của nỗ lực từ cộng đồng doanh nghiệp, nông dân, sự chỉ đạo của Chính phủ, Bộ NN-PTNT.
Thủy sản Việt Nam hiện đã có mặt trên 170 quốc gia, vùng lãnh thổ. Trong đó, đáng chú ý là ngành hàng tôm với 4 tỷ USD; cá tra là 2 tỷ USD; các mặt hàng biển như cá ngừ, mực, bạch tuộc khoảng 4 tỷ USD.
“Chúng tôi đề xuất lập chợ đấu giá để ngư dân bán được hàng với giá tốt nhất, Nhà nước truy xuất được dữ liệu. Thứ hai, là soát xét, sử đổi phù hợp các quy định liên quan đến vùng khai thác (bờ, lộng, khơi). Thứ ba, là soát xét, sửa đổi phù hợp các quy định liên quan đến kích thước khai thác tối thiểu của một số loài - đặc biệt là cá ngừ vằn, ngừ vây vàng và các loài di cư”, ông Nam nói.
Đề xuất thứ tư liên quan tới con ruốc, ông Nam kiến nghị Bộ NN-PTNT đàm phán với các đối tác EU, bởi đây là mặt hàng được người dân các nước này yêu thích. Cuối cùng, VASEP kiến nghị Chính phủ, Bộ NN-PTNT có chiến lược xây dựng mô hình các Tập đoàn/DN lớn về khai thác biển để hợp tác khai thác với các quốc gia có biển - không chỉ mở rộng phạm vi hoạt động mà còn tạo động lực mới cho ngư dân khai thác biển, cho nguồn nguyên liệu dồi dào bền vững hơn.
Tuy nhiên, tình hình chung vẫn còn nhiều khó khăn với thủy sản. Đầu tiên là việc trong 5-6 năm qua, kết quả xuất khẩu thủy sản chỉ “loanh quanh 8-10 tỷ USD”. Chỉ số tăng trưởng lúc 2%, lúc 6%. Ngoại trừ năm 2022, thủy sản Việt Nam xuất khẩu được 11 tỷ USD, tăng 23%.
Theo Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam, ngành này cần xuất khẩu được 16 tỷ USD. “Để đạt mục tiêu này, VASEP xin mạnh dạn kiến nghị Chính phủ, Bộ NN-PTNT một số vấn đề để tạo động lực cho ngư dân”, ông Nam nói.
Tạo động lực cho nông-ngư dân nuôi trồng và khai thác: Từ góc nhìn của VASEP, thì đây là vấn đề cốt lõi quan trọng. Nguyên liệu cho XK và tiêu dùng là vấn đề sống còn, và là tiền đề cho tăng trưởng. Nông-ngư dân là lực lượng lớn tham gia trong ngành, nhưng không ít trong số đó vẫn còn khó khăn, còn những bất cập khác nhau.
Đối với ngư dân, VASEP kiến nghị rà soát các quy định pháp luật để người dân nuôi trồng thủy sản (NTTS) có thể thế chấp, có thể vay vốn ngân hàng một cách bình thường; Cấp giấy phép mặt nước cho người dân (như dạng “sổ đỏ”) để người dân có thể vay vốn từ các quỹ hoặc ngân hàng.
Tập trung cho vấn đề “con giống”: kiểm tra chặt hơn việc lưu thông, tiêu thụ tôm giống kém chất lượng; còn với giống cá tra cần phải có quy hoạch cho phát triển giống & có cơ chế ưu tiên cho người làm giống, thu hút các bên tham gia; các tỉnh cần ưu tiên sử dụng các quỹ đất/mặt nước cho nuôi trồng thủy sản, bao gồm cả diện tích mới và diện tích hết hạn thuê, thay vì chỉ tập trung cho du lịch, phát triển đô thị.
Đại diện VASEP kiến nghị đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số và có quy chế ràng buộc các chủ thể tham gia ngành thuỷ sản phải quan tâm và có giải pháp kiểm soát, hạn chế và trung hoà phát thải để ngành phát triển ổn định và bền vững.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan lắng nghe đề xuất, chia sẻ của các địa phương, nông dân, doanh nghiệp. Ảnh: Tùng Đinh.
Tạo động lực cho doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thủy sản: VASEP kiến nghị Chính phủ, Bộ Ngoại giao & Bộ Công Thương: tập trung các hoạt động ngoại giao kinh tế, đàm phán song phương & xúc tiến thương mại có mục tiêu tại các thị trường quan trọng để khơi thông lợi thế cho thủy sản Việt Nam, có thể kể ra: (i) Thị trường Nhật Bản nhập khẩu tôm Việt Nam đứng đầu 2024, nhưng có thể sẽ bị tôm Indonesia soán ngôi đầu do Indonesia bị áp thuế cao ở Mỹ và sẽ tìm cách chuyển đổi qua Nhật Bản;
(ii) Thúc đẩy việc đàm phán với Hàn Quốc để bãi bỏ hạn ngạch đối với tôm Việt Nam xuất khẩu vào Hàn Quốc trong khuôn khổ Hiệp định VKFTA nhằm điều chỉnh thuế suất về 0% cho tôm VN.
(iii) Vấn đề thẻ vàng của thị trường EU đối với hải sản khai thác từ Việt Nam.
(iv) Thúc đẩy các hoạt động mở rộng thị phần tại khu vực các nước Trung đông và Halal: VASEP & các DN tham gia triển lãm hoặc kết nối B2B tại Tiểu vương quốc Arap (Dubai), Arap Saudi.
(v) Tổ chức ngày thủy sản Việt Nam (Vietnam Seafood day) trong khối ASEAN - đây là cách Thái Lan đã & đang làm tốt thời gian qua về ngày hàng Thái Lan tại nhiều nước ở khu vực ASEAN, Hàn Quốc và Nhật Bản. Hay như Hàn Quốc đã đẩy mạnh chương trình “K-Food” trên toàn thế giới, và Việt Nam với mạng lưới ngoại giao tốt có thể thí điểm tổ chức chương trình “V-Food”;
VASEP kiến nghị thêm với Chính phủ, Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước: Tiếp tục đẩy mạnh việc cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, như là: (i) cần đưa vào quy phạm pháp luật nội dung xác nhận sản phẩm thủy sản là sản phẩm có “hoạt động chế biến” để hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp như văn bản của lãnh đạo Bộ Tài chính đã xác nhận tại VB 2550/BTC-TCT ngày 12/3/2021.
(ii) Bộ Tài chính xem xét thống nhất thực thi việc ưu đãi thu nhập doanh nghiệp theo VB2550 đối với sản phẩm thủy sản và việc áp thuế giá trị gia tăng thì theo đúng thông tư 219/2013/TT-BTC, chứ không thể mặc định rằng “sản phẩm được hưởng thu nhập doanh nghiệp theo CV2550 thì thuế giá trị gia tăng phải là 10%”.
(iii) Giải quyết vướng mắc về thủ tục hoàn thuế giá trị giá tăng đối với các dự án đầu tư mở rộng, dự án mới có phát sinh doanh thu.
(iv) Giải quyết vướng mắc trong thanh kiểm tra thuế cho giai đoạn 6-7 năm trước tại một số Tỉnh liên quan đến thủ tục kê khai thu mua nguyên liệu hải sản của Ngư dân.
(v) Ngân hàng Nhà nước tiếp tục chỉ đạo ưu đãi lãi vay USD dưới 4% cho các DN xuất khẩu.
VASEP kiến nghị Bộ NN-PTNT: Tiếp tục việc cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, như là: (i) Đẩy mạnh việc ứng dụng chuyển đổi số để áp dụng triệt để trong các quy trình/thủ tục hành chính (để xuất khẩu và nhập khẩu lô hàng) với DN, tránh việc áp dụng song song “số” và “giấy”.
(ii) Không yêu cầu DN cung cấp các giấy tờ/hồ sơ thuộc thủ tục hành chính khác, với cơ quan Nhà nước khác ngoài phạm vi quy định.
(iii) Xem xét bãi bỏ việc kiểm tra ADN dê, cừu & ngựa trong sản phẩm bột cá.
(iv) Tiếp tục xem xét theo nguyên tắc quản lý rủi ro để có hướng dẫn cho việc kiểm tra chuyển đổi mục đích sử dụng nguyên liệu thủy sản.
(v) Tiếp tục rà soát cải thiện quy trình/thủ tục việc cấp giấy S/C, C/C để giải quyết các bất cập phát sinh trong thời gian qua;
(vi) Đơn giản hóa và tạo thuận lợi cho DN trong việc đăng ký lựa chọn phương án lấy mẫu thẩm tra (theo lô hàng sản xuất hoặc lô hàng xuất khẩu) bằng cách cho DN lựa chọn khi gửi kế hoạch sản xuất xuất khẩu (phụ thuộc quy mô nhà máy);.
(vi) Tiếp tục quan tâm & phối hợp Bộ Y tế để có quy định dư lượng kháng sinh bán cho thị trường nội địa ngang bằng chỉ tiêu quy định của thị trường EU.
