Trao đổi với NNVN về vụ án Đoàn Văn Vươn chống người thi hành công vụ, Luật sư Trần Đình Triển, Văn phòng Luật sư Vì Dân (Hà Nội) cho rằng quyết định cưỡng chế của UBND huyện Tiên Lãng, TP Hải Phòng đã đi ngược với đường lối của Đảng, Nhà nước, có dấu hiệu lạm quyền và vi phạm pháp luật nghiêm trọng… 
Luật sư Trần Đình Triển
Với hành vi nổ súng làm bị thương 6 người, ông Đoàn Văn Vươn và những người cùng tham gia chắc chắn sẽ bị xử lí nghiêm theo pháp luật. Tuy nhiên, dư luận cho rằng nguyên nhân sâu xa dẫn đến xảy ra vụ việc đáng tiếc là trách nhiệm của UBND huyện Tiên Lãng. Ông nhìn nhận sự việc này như thế nào?
Đây là một việc rất đau lòng, một sự kiện xảy ra có tính bộc phát nhưng tôi cho rằng không phải cá biệt. Trong lòng xã hội lâu nay đã nhen nhói rất nhiều sự việc bức xúc của dân như thế này, mà sự việc của ông Đoàn Văn Vươn là một điển hình. Xung quanh sự việc này, chúng ta phải dựa trên đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của nhà nước và nguyện vọng của người dân để xem xét. Về mặt nguyên lý thì dân là chủ, cán bộ là đầy tớ nhưng thực tế ông chủ tịch hay phó chủ tịch huyện nói là đầy tớ nhưng người ta sử dụng cái quyền uy để hành lại người dân.
Đây là một vấn đề ngược với đường lối của Đảng, chính sách của nhà nước. Nước ta là một đất nước nông nghiệp, trong di chúc của Bác có ý rất thấm đượm: thắng lợi xong thì miễn thuế nông nghiệp chođồng bào hỉ hả, mát dạ, mát lòng, thêm niềm phấn khởi, đẩy mạnh sản xuất. Đó cũng là chính sách của Đảng, nhà nước. Nên đối với Đoàn Văn Vươn bỏ ra công sức để vượt biển, biến đất đó thành đất nuôi trông thủy sản tạo ra sản phẩm cho xã hội, tạo công ăn việc làm, tạo thu nhập cho gia đình. Điều đó là đáng khen cần được khuyến khích. Nhưng UBND huyện Tiên Lãng làm ngược lại. Theo quy định của Luật đất đai thì thời hạn giao đất nông nghiệp phải là 20 năm. Nhà nước quy định như vậy để người dân đầu tư có đủ thời gian hoàn vốn. Ở đây hợp đồng người ta chưa hết hạn đã ra quyết định thu hồi.
Vậy theo ông, trong trường hợp này UBND huyện Tiên Lãng đã vi phạm pháp luật như thế nào?
Biểu hiện vi phạm pháp luật của chính quyền UBND huyện gồm 4 điểm: Thứ nhất, tính sai thời hạn kí hợp đồng giao đất. Thứ hai, không xem xét bồi thường khi thu hồi đất. Thứ ba, phá nhà ở của người ta không có liên quan đến thu hồi đầm.
Luật về nhà ở quy định rằng nếu anh muốn phá hủy nhà ở của dân, phải theo quy trình chứ không thể cưỡng chế, phá dỡ tùy tiện. Quyết định hành chính thông thường có hiệu lực pháp luật ngay nhưng riêng quyết định hành chính về dỡ bỏ nhà ở thì phải công bố trước và người dân có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện ra tòa. Bao giờ có quyết định hành chính giải quyết khiếu nại cuối cùng hoặc bản án có hiệu lực pháp luật khi đó mới có quyền tổ chức cưỡng chế, phá dỡ.
Việc UBND huyện Tiên Lãng ngang nhiên phá bỏ nhà ở của gia đình ông Vươn là hoàn toàn trái luật, theo quan điểm của tôi phải xử lí người ra quyết định đó về hành vi “phá hoại tài sản”. Thứ tư, tôi cho rằng quyết định cưỡng chế có dấu hiệu rất bất bình thường, cần làm rõ ở đây có dấu hiệu tham nhũng không, anh thu hồi đất của ông Vươn để làm gì? Anh thu hồi vì lợi ích công cộng, an ninh quốc phòng thì không phải bàn.
Nhưng anh thu hồi để cho người khác thuê, để đấu thầu lại thì dấu hiệu rất bất bình thường, bởi bãi đầm lầy người ta bỏ công sức ra như vậy, theo Luật đất đai, người sử dụng hết thời hạn thuê mà mục đích không thay đổi thì họ được quyền ưu tiên số một để tiếp tục thuê, đấy là luật, chứ anh thu hồi để anh đưa ra đấu thầu biết đâu con cái họ hàng anh, hay vấn đề tiêu cực phía sau cũng cần phải điều tra làm rõ.
Nói như vậy gia đình ông Đoàn Văn Vươn hoàn toàn có thể khởi kiện người đứng đầu UBND huyện Tiên Lãng vì hành vi phá hoại tài sản?
Vụ việc xảy ra quá rõ ràng, theo tôi đây là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Ngay cả khi gia đình ông Vươn không làm đơn kiện thì các cấp chính quyền địa phương phải có trách nhiệm xử lí.
Thời gian gần đây có khá nhiều vụ việc chống người thi hành công vụ, phần lớn đều liên quan đến cưỡng chế đất đai. Có thể đánh giá đây là một vấn đề xã hội cần được quan tâm đúng mức?
Qua sự việc này, chúng ta cần phải nghiên cứu hai vấn đề trong luật đất đai: Đó là việc thu hồi đất do nhà nước thực hiện và thu hồi đất do doanh nghiệp thực hiện. Đối với việc thu hồi đất do nhà nước thực hiện, người dân sẵn sàng và chấp nhận chịu thiệt vì mục đích, lợi ích chung của xã hội. Nhưng đối với việc thu hồi đất do doanh nghiệp thực hiện đang gây tâm lý rất bức xúc cho người dân. Với việc chênh lệch quá lớn giữa việc bồi thường cho dân và bán đất ra ngoài xã hội.
Rất bất công bằng khi giá bồi thường có khi chỉ 20.000 VNĐ/m2 nhưng sau một ngày doanh nghiệp lại bán ra với giá vài ba chục triệu một m2. Với “lá bài” dự án do nhà nước quản lý, các doanh nghiệp đã tạo ra sự chênh lệch quá lớn trong việc đền bù đất đai, tạo nên những kẽ hở cho tiêu cực xảy ra. Đặc biệt, việc sử dụng các lực lượng vũ trang như bộ đội, công an trong việc cưỡng chế đất do doanh nghiệp quản lý là không được.
Doanh nghiệp đã được nhà nước giao trách nhiệm trong việc thu hồi đất thì doanh nghiệp phải có trách nhiệm thỏa thuận, trao đổi với dân để thống nhất về giá đền bù. Chỉ trừ khi, hai bên không thống nhất được và cùng đưa nhau ra tòa để nhờ phân xử. Trường hợp chống lại các quyết định của tòa mới được sử dụng lực lượng vũ trang.
