Hạt muối biển Quỳnh: Từ mặn chát đến ‘ngọt bùi’

Đưa công nghệ vào nghề muối

Huyện Quỳnh Lưu được xem là “vựa muối” lớn nhất của tỉnh Nghệ An với quy mô khoảng 660ha, ước tính hàng ngàn diêm dân vẫn miệt mài bám nghề. Đội ngũ này đa phần đã luống tuổi, với họ nghề làm muối là công việc khả dĩ nhất bất chấp quá đỗi nhọc nhằn, gian nan.

Để kết tinh hạt muối trắng muốt, bà con diêm dân phải “tranh thủ” những ngày nắng nóng kinh người, quần quật hàng giờ trên những cánh đồng mặn chát mới cóp nhặt được đôi đồng bạc lẻ.

Độ vài năm trở lại đây, tình hình dần đổi khác khi lớp trẻ chính thức nhập cuộc, những người tâm huyết, bạo dạn như Trần Thị Hồng Thắm (SN 1992), Giám đốc Công ty TNHH ABACA Việt Nam, vốn được biết đến rộng rãi với thương hiệu “Dự án muối Nanosalt” đã thổi một làn gió tươi mát, bay ràn rạt trên những cánh đồng muối rộng thênh thang.

Chỉ sau 4 năm ngắn ngủi, Trần Thị Hồng Thắm cùng chồng mình, Kỹ sư Hồ Xuân Vinh với niềm say mê, nhiệt huyết căng đầy đã góp phần nâng tầm giá trị của hạt muối Quỳnh Lưu. Từ ngành nghề truyền thống đơn thuần, nay “tinh hoa” muối biển Quỳnh đã được phát tiết với hàng chục sản phẩm được chiết xuất thành công. Muối giờ đây không đơn thuần là gia vị nêm nếm cho bữa ăn mà còn phục vụ nhu cầu làm đẹp, chữa bệnh, ấy là những khái niệm hoàn toàn mới mẻ mà diêm dân truyền thống trước kia vốn chẳng màng đến.

“Dòng muối phơi cát thủ công là thương hiệu của diêm dân Quỳnh Lưu, trong muối chứa nhiều hàm lượng khoáng biển đa dạng như magie, kali, canxi…, nếu biết tận dụng sẽ biến thành dưỡng chất có ích, bồi bổ tốt cho sức khỏe con người. Tiếc thay thị trường có lúc lẫn lộn, người tiêu dùng cơ bản chưa phân biệt được sự khác biệt giữa muối thủ công và muối công nghiệp, bởi thế dẫu bà con diêm dân lao lực tối này nhưng chẳng thu lại được thành quả tương xứng. Là con em quê hương, vợ chồng tôi thực sự đau đáu, trăn trở với nghề.

Thực trạng là thế, bản thân mình có thể làm gì để thay đổi? Câu hỏi đó càng thôi thúc đội ngũ Nanosalt quyết tâm đi đến tận cùng. Nói là làm, xuyên suốt 4 năm trời ròng rã chúng tôi đã kết nối chặt chẽ với hàng ngàn diêm dân địa phương, đồng thời không ngần ngại tìm đến những vùng miền sản xuất muối trên khắp lãnh thổ đất nước chỉ mong cảm nhận, hiểu rõ giá trị đích thực của nghề muối truyền thống, từ đó vận dụng khoa học công nghệ để tận thu hết những “tinh hoa” vốn chưa được khai phá”, Giám đốc Công ty TNHH ABACA Việt Nam trần tình.

Thắm kể say sưa hành trình khởi nghiệp, rằng thành quả có được không hề dễ dàng, đan xen với đó là đầy rẫy mối lo toan, từ kinh phí đầu tư đến đường đi nước bước, chỉ khi xắn tay vào làm trực tiếp mới thấy rõ áp lực bộn bề. Bà chủ “dự án muối Nanosalt” khẳng định cái khó nhất là mình làm ra những sản phẩm mới nhưng người tiêu dùng chưa hình dung được tác dụng của nó ra sao, do đó đòi hỏi phải kiên trì, nhẫn nại từng bước. Một mặt phải tập trung cao độ nhiệm vụ nghiên cứu, mặt khác xây dựng kế hoạch tuyên truyền, maketing đúng cách, đúng phân khúc khách hàng.  

“Nói gì thì nói, muốn phát triển bền vững không thể chăm chăm làm những cái mình muốn mà phải dựa vào những thứ khách hàng đang cần. Bước đầu tìm đến những thị trường vừa sức như kênh Mẹ và Bé, hay các Spa dưỡng sinh để thử nghiệm, thấy rằng nhu cầu sử dụng muối rất cao. Khi mọi thứ đã vào guồng chúng tôi chủ động chế xuất ra nhiều mặt hàng mới để phục vụ số đông, hiện ABACA sở hữu đến 22 dòng sản phẩm liên quan đến muối”. 

Một trong những tinh hoa của Công ty TNHH ABACA Việt Nam chính là “mật muối”, sản phẩm với tên gọi mỹ miều này thực chất là phụ phẩm của muối. Có trong mơ bà con cũng không thể ngờ, chính thứ tưởng chừng bỏ đi này lại có lúc giúp họ kiếm ra bộn tiền.

“Trước đây huyện Quỳnh Lưu lãng phí 30.000 tấn mật muối mỗi năm, thông thường bà con chỉ bán muối hạt, còn “nước ót” thì không dùng đến, đó là sự phí phạm rất lớn. Qua kiểm định trong nước ót hội tụ trên dưới 60 khoáng chất có lợi cho sức khỏe, tinh túy tập hợp hết ở đấy. Mấy năm rồi chúng tôi thu mua lượng mật muối đó bằng một nửa giá trị muối thô, nhờ đó diêm dân có thêm 50% thu nhập. Khác biệt nghề muối đã có nhưng chừng đó là chưa đủ, tin rằng một khi doanh nghiệp và diêm dân có chung góc nhìn sẽ làm được nhiều điều lớn lao hơn thế”, Giám đốc Trần Thị Hồng Thắm khẳng định.

Sẵn sàng vượt biển lớn

Gắn bó gần cả cuộc đời với nghề muối, ông Bùi Xuân Điện, Giám đốc Hợp tác xã Sản xuất, dịch vụ muối Thắng Lợi (địa chỉ tại huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An) nằm lòng những thách thức lẫn thời cơ.

Hướng ánh nhìn vào cánh đồng muối trải dài, ông Diện trút bầu tâm sự, rằng nghề này tồn tại ngót nghét 400 năm rồi. Thuở sơ khai ông cha đun, nấu trực tiếp từ nước biển thành muối, sau năm 1920 diêm dân chuyển sang hình thức phơi cát, đến những năm 60 của thế kỷ trước mới tiếp cận được công nghệ làm muối của người Nam Định.

Giá trị hạt muối không cao nhưng bù lại làm đến đâu tiêu thụ đến đó, những năm qua lại được Công ty TNHH ABACA Việt Nam thu mua thêm “mật muối” thành thử khó khăn cũng giảm tải đi nhiều.

Ông Điện nhấn mạnh, làm muối thủ công truyền thống đòi hỏi nhiều công đoạn, muối được chạt, lọc, phơi tỉ mẩn nên loại bỏ được các tạp chất gây hại, chất lượng đương nhiên vượt trội so với hình thức sản xuất công nghiệp. Dù vậy người tiêu dùng không am hiểu rõ, một bộ phận “đánh đồng” thành ra giá trị đang bị xem nhẹ quá mức. Với tư cách người đứng đầu, bản thân ông cùng các cộng sự phải chủ động tìm hướng đi mới.

Từ nguồn kinh phí đóng góp của các hội viên, Hợp tác xã Sản xuất, dịch vụ muối Thắng Lợi đã bắt tay xây dựng lò muối hầm, đến nay có 2 sản phẩm là “hầm muối ngự” và “muối hầm hương vị” được trình làng, giới thiệu ở Festival Muối tại Bạc Liêu.

Công ty TNHH ABACA Việt Nam đã nhiều lần được vinh danh tại các cuộc thi khởi nghiệp trong và ngoài nước. Đơn cử như năm 2021 được Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) chứng nhận Doanh nghiệp tạo tác động xã hội xuất sắc. Cách đây không lâu ông Lê Minh Hoan lúc đó là Bộ trưởng Bộ NN-PTNT đã có thư ngợi khen vì “đã dốc hết sức giữ gìn, phát huy giá trị tài nguyên bản địa gắn với nông nghiệp, nông thôn, đem đến sự năng động, tươi mới trên từng thửa ruộng, bờ ao”.