Ông Ngô Chung Khanh đánh giá cao về sự thay đổi trong nhận thức của doanh nghiệp.
Tỷ lệ tận dụng ưu đãi cao hơn EVFTA
Có hiệu lực từ ngày 14/1/2019, Hiệp định CPTPP tạo ra xung lực mới thúc đẩy hợp tác thương mại đầu tư giữa Việt Nam và các nước thành viên. CPTPP giúp Việt Nam tăng trưởng xuất khẩu, mở rộng đường cho hàng hóa Việt sang các thị trường mới, bên cạnh việc được hưởng ưu đãi thuế quan.
Tại Tọa đàm “Gia tăng tỷ lệ tận dụng ưu đãi của doanh nghiệp Việt Nam trong CPTPP” do Tạp chí Công thương tổ chức, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương đánh giá, tỷ lệ các doanh nghiệp hiểu về CPTPP đã tăng nhanh, từ mức hơn 2% năm 2019 đến gần 9% vào đầu năm 2022.
Ngoài ra, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang 3 thị trường FTA mới trong CPTPP là Canada, Mexico, Peru tăng trưởng mạnh. Riêng, thặng dư thương mại từ Canada và Mexico chiếm tới hơn 50% thặng dư thương mại của Việt Nam.
Làm rõ hơn vấn đề này, bà Đỗ Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cho biết, nếu tính riêng thị trường Canada và Mexico, tỷ lệ tận dụng ưu đãi của doanh nghiệp xấp xỉ 24%, gấp gần 4 lần mức trung bình là 6,7%, đồng thời cao hơn tỷ lệ tận dụng ưu đãi trong EVFTA cũng như UKVFTA.
Với những thị trường mà Việt Nam đã ký FTA như Nhật Bản, Australia, hay New Zealand, doanh nghiệp chủ yếu sử dụng những ưu đãi từ hiệp định song phương trước đây. Do đó, bước đột phá không đáng kể.
Xét cụ thể từng những nhóm ngành hàng, tỷ lệ tận dụng ưu đãi tốt nhất thuộc về giày dép chiếm khoảng 43%, xơ sợi khoảng 33%, sắt thép và các sản phẩm sắt, thép đạt 76%, điện thoại và linh kiện điện thoại là 13% và thủy sản là 6%. Ngoài ra, nhóm hàng dệt may gần như giậm chân ở tỷ lệ trên 10% suốt 3 năm qua.
Các diễn giả dự tọa đàm tại Tạp chí Công thương đồng loạt cho rằng, CPTPP đem tới nhiều cơ hội nhưng cũng lắm thách thức cho doanh nghiệp.
Trăn trở ngành hàng dệt may
Năm 2022, kim ngạch xuất khẩu dệt may Việt Nam vẫn giữ mức tăng trưởng tốt, ước đạt 42 tỷ USD, tăng 3,8% so với năm 2021. Dù năng lực xuất khẩu của nước ta được xem là chỉ đứng sau Trung Quốc, ngành hàng này lại "trăn trở" với những ưu đãi từ Hiệp định CPTPP.
Ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng công ty May Hưng Yên nêu 3 khó khăn chính. Một là, quy tắc xuất xứ của ngành hàng. Do chủ yếu nhập nguyên liệu từ Trung Quốc (chiếm đến 43-45%) nên doanh nghiệp trong nước khó chiếm ưu đãi về thuế.
Hai là, quy mô sản xuất. Là một trong những doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam, nhưng vốn của May Hưng Yên chưa đạt 10.000 tỷ đồng, nghĩa là thấp hơn một dự án của Tập đoàn Texthong (Hong Kong) đầu tư vào khu công nghiệp tại Móng Cái (khoảng 500 triệu USD).
"Nếu vải sản xuất ở những thị trường giá rẻ, chẳng hạn Trung Quốc, giảm khoảng 30% so với vải sản xuất ở Việt Nam, lợi ích về thuế từ CPTPP không đủ để san lấp và bù đắp chi phí cho doanh nghiệp ngành dệt may", ông Dương trăn trở.
Yếu tố cuối được Chủ tịch May Hưng Yên nhắc tới là khó khăn trong đầu tư xử lý nước thải. Ông nêu thực trạng, một số địa phương như Hưng Yên yêu cầu chất lượng nước thải phải ở cột A hết, và để chuyển đổi từ cột B sang thì mất khoảng 100 tỷ đồng. "Điều này giảm khả năng cạnh tranh của chúng ta", ông bày tỏ.
Có giá trị xuất khẩu lớn nhưng ngành dệt may vẫn đang trăn trở với tỷ lệ tận dụng ưu đãi từ CPTPP.
Đề xuất hướng giải pháp thời gian tới, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên Ngô Chung Khanh cho rằng doanh nghiệp cần phối hợp cơ quan quản lý để tăng giá trị xuất khẩu những mặt hàng có tỷ lệ tận dụng CPTPP tốt, như: rau quả, lúa gạo, thủy sản...
Ông Khanh lấy ví dụ về thị trường Canada và Mexico. Dù giá trị xuất khẩu tăng nhanh, tỷ trọng của hai thị trường này tương đối khiêm tốn, chỉ chiếm khoảng từ 1-2% tổng giá trị. Một vấn đề nữa, là những mặt hàng Việt Nam có tỷ lệ tận dụng tốt thì giá trị lại chưa cao, chưa tương xứng với tiềm năng.
Trong khi đó, ông Nguyễn Xuân Dương tin rằng, doanh nghiệp trong nước đang làm tốt ở công đoạn nào thì phải biến đó thành lợi thế cạnh tranh; đồng thời thu hút được năng lực, công nghệ của doanh nghiệp nước ngoài để liên kết, nâng cao năng lực cung ứng nguyên phụ liệu trong nước.
Với riêng ngành hàng dệt may, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Đỗ Thị Thu Hương khuyến cáo doanh nghiệp tuân thủ chặt chẽ quy tắc xuất xứ từ sợi trở đi. Đây là cơ sở để tận dụng C/O (giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa) ưu đãi trong CPTPP.
