Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ (1949 - 2023).
Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ sinh ngày 18/9/1949 tại Lệ Thủy, Quảng Bình. Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ và chồng là nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, đã gắn bó gần trọn cuộc đời với xứ Huế. Những năm gần đây, vợ chồng nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ được con gái đưa vào cư ngụ tại TP.HCM để thuận tiện chăm sóc.
Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ vụt sáng trong làng thơ Việt Nam từ giải nhất cuộc thi thơ báo Văn Nghệ năm 1972 - 1973. Bài thơ nổi bật vinh danh trạng nguyên thơ Lâm Thị Mỹ Dạ là “Khoảng trời, hố bom”.
Bài thơ "Khoảng trời, hố bom" được cảm tác từ sự hy sinh của một cô gái thanh niên xung phong làm nhiệm vụ mở đường: “Tôi nhìn xuống hố bom đã giết em/ Mưa đọng lại một khoảng trời nho nhỏ/ Đất nước mình nhân hậu/ Lấy nước trời xoa dịu vết thương đau/ Em nằm dưới đất sâu/ Như khoảng trời đã nằm yên trong đất/ Đêm đêm tâm hồn em tỏa sáng/ Những vì sao ngời chói, lung linh/ Có phải thịt da em mềm mại trắng trong/ Đã hóa thành những làn mây trắng/ Và ban ngày khoảng trời ngập nắng/ Đi qua khoảng trời em - Vầng dương thao thức/ Hỡi mặt trời, hay chính trái tim em trong ngực/ Soi cho tôi/ Ngày hôm nay bước tiếp chặng đường dài”.
Giữa dòng thơ đầy nộ khí quen thuộc trong giai đoạn chiến tranh, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ mang đến một giọng điệu đằm thắm, dẫu sau một trận càn dữ dội: “Đêm qua bom nổ trước thềm/ Sáng ra, trời vẫn ngọt mềm tiếng chim/ Nghe hương cây vội đi tìm/ Hai chùm ổi chín lặng im cuối vườn”; dẫu sau mất mát khôn nguôi: “Những nấm mồ xếp đều bên nhau/ Như những phím chiếc dương cầm của đất/ Rung lên những âm thanh lặng thầm không tắt/ Chỉ trái tim người mới nghe được mà thôi”.
Đôi mắt đàn bà hiền lành và khoan dung, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ không chỉ nhìn về đồng bào mà còn dành cho kẻ địch. Người lính phía bên kia không phải bản tính man rợ, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ đã nghĩ vậy và đã lý giải “Khuôn mặt ẩn kín” thật độ lượng: “Tôi muốn làm con nai nhỏ/ Chạy hoài dưới trời cỏ xanh/ Đừng bắt tôi đi vào rừng rậm/ Tôi sẽ hóa thành chó sói dữ dằn/ Những mưu chước lưới đời ai lường được/ Sự dối lừa/ Trá hình trong giọng lưỡi ngọt ngon/ Tôi là con nai quá đỗi ngu đần/ Đã xa đi đồng cỏ tươi xanh/ Khuôn mặt tôi khuôn mặt chó sói/ Trong hang sâu, trong bóng tối lặng thầm/ Nghe ai gọi giật mình chợt tỉnh/ Nhớ một thời trong suốt mắt nai in/ Rồi có lúc cuối đường tôi gục ngã/ Viên đạn ai găm khuôn ngực máu đầy/ Xin hãy giở dưới làn da chó sói/ Trái tim nai thắm đỏ, thơ ngây!”.
Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007. Trên hành trình thi ca nhọc nhằn và thăng hoa, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ từng tâm sự: “Ngày xưa khi còn rất trẻ, chỉ cần gọi một tiếng là tôi có thể lao vào nơi nguy hiểm, đó là vùng đất rất ác liệt, con đường loang lổ vết đạn bom... Tôi đã sống với những thực tế mà chính nó đã là bài thơ hùng tráng mà không cần phải lao động, sáng tạo nhiều.
Còn bây giờ khi đã thành một người vợ, người mẹ, người làm thơ thì tôi không còn sống cho riêng thơ được nữa. Làm vợ, làm mẹ đã khó mà làm thơ lại càng khó hơn. Cái khổ của người làm vợ, làm mẹ là cái khổ của thân xác đồng hành cùng hạnh phúc, là cái khổ, niềm hạnh phúc có thể chia sẻ được. Còn cái khổ cũng như hạnh phúc của người làm thơ là mình tự biết mình, không ai chia, không ai gánh”.
Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ qua nét vẽ của nhà thơ Mỹ Kevin Bowen.
Khi chồng - nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường lâm trọng bệnh, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ đã dẹp bỏ hết mọi đam mê thi ca để toàn tâm toàn ý chăm sóc cho đấng lang quân. Trong bài thơ “Dù năm dù tháng”, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường từng thổn thức: “Anh hái cành phù dung trắng/ Cho em niềm vui cầm tay”, nên nhà thơ Lâm Thị Mỹ Da hồi đáp bằng bài thơ “Buổi sáng trong vườn” viết tháng 6/2000: “Choàng mở mắt cánh hồng rưng ngấn lệ/ Biết mình còn mắc nợ đóa phù dung”.
Vài năm gần đây, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ mắc bệnh Alzheimer. Trí nhớ đã bỏ bà để ra đi vào miền ngơ ngác, và hôm nay bà đã bỏ trần gian để ra đi vào cõi xanh thẳm, như chính câu thơ thuở nào của bà: “Ai tìm ai giữa mênh mang/ Chỉ còn mây trắng giăng hàng khuất che”.
