Phát triển OCOP không xuê xoa, chạy theo phong trào

Sáng 23/3, tại Hà Nội, Ban Chỉ đạo Trung ương Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới phối hợp với Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) giai đoạn 2018-2020.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng yêu cầu, trong quá trình triển khai chương trình, tuyệt đối không được làm theo phong trào, xuê xoa trong quá trình thẩm định, đánh giá, công nhận sản phẩm OCOP. Điều này sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực đến thương hiệu của các sản phẩm OCOP.

Chương trình dài hạn

Phó Thủ tướng đánh giá, đến nay, sau gần 10 năm triển khai thực hiện đồng loạt trên cả nước, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên phạm vi cả nước đã đạt được nhiều kết quả quan trọng.

Đặc biệt, sức lan tỏa sâu rộng của Chương trình Mục tiêu quốc gia còn được thể hiện qua Chương trình OCOP, chương trình phát triển kinh tế ở nông thôn dựa trên thế mạnh, lợi thế, đặc biệt là những sản vật, làng nghề truyền thống của các địa phương, vùng miền trên cả nước.

Mặc dù tiến độ triển khai trong cả nước còn chậm so với kế hoạch đề ra, đến hết 2018 chưa được 30% số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương triển khai Chương trình nhưng đến nay, đã có 63/63 tỉnh thành triển khai, 59/63 tỉnh thành tổ chức đánh giá xếp hạng sản phẩm cho thấy việc nhận thức và ý thức chỉ đạo triển khai Chương trình ngày càng tích cực hơn.

Phó Thủ tướng đề nghị Bộ NN-PTNT chủ trì phối hợp với các bộ, ngành khẩn trương hoàn thiện hồ sơ của Chính phủ trình Quốc hội phê duyệt Chủ trương đầu tư Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, muộn nhất vào tháng 6/2021.

"Trong đó, phải tiếp tục xác định Chương trình OCOP là một chương trình phát triển kinh tế nông thôn trọng tâm, cần được ưu tiên trong chính sách phát triển kinh tế nông thôn, gắn với xây dựng nông thôn mới bền vững. Phải xác định đây là chương trình mang tính dài hạn", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng đề nghị tập trung đầu tư phát triển 6 nhóm sản phẩm đã được xác định, trong đó lưu ý những sản phẩm có lợi thế, đặc trưng của địa phương, gắn với yếu tố văn hóa, con người ở mỗi khu vực, vùng miền, dân tộc để phục vụ phát triển kinh tế du lịch. Từng bước định hướng, nâng cao chất lượng, tăng cường đổi mới, sáng tạo, đặc biệt là đối với sản phẩm OCOP đạt cấp độ quốc gia nhằm mở rộng và thúc đẩy thị trường.

Trong quá trình triển khai, Phó Thủ tướng lưu ý, tuyệt đối không được làm theo phong trào, thậm chí xảy ra tình trạng “xuê xoa” trong quá trình thẩm định, đánh giá, công nhận sản phẩm OCOP sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực đến thương hiệu của các sản phẩm OCOP khác.

"Không được làm theo phong trào, phải làm theo quy luật cung cầu; trong đó gắn với nhu cầu cả trong nước, khu vực và quốc tế, gắn với phát huy lợi thế, tiềm năng, văn hóa của từng địa phương", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, chú trọng phát triển các loại hình tổ chức kinh tế tham gia Chương trình OCOP. Trong đó, cần ưu tiên hỗ trợ một cách thực chất hơn đặc biệt là các hợp tác xã, doanh nghiệp, phát huy vài trò đầu tàu trong các chuỗi giá trị sản phẩm OCOP.

Khắc phục hạn chế

Bên cạnh những kết quả nổi bật, Phó Thủ tướng cũng nêu rõ, Chương trình OCOP bộc lộ một số tồn tại, hạn chế.

Sự chủ động vào cuộc ở một số địa phương còn hạn chế, bên cạnh đó, một số địa phương lại có biểu hiện chạy theo thành tích, chưa đi vào thực chất, đặc biệt là chưa dựa vào lợi thế, thế mạnh của các sản phẩm đặc trưng.

Chưa thực sự quan tâm đến các giải pháp hỗ trợ thực chất đối với chủ thể OCOP, đặc biệt là nâng cao năng lực về tổ chức, quản trị, chế biến và thương mại sản phẩm, nhiều sản phẩm chỉ quan tâm đến mẫu mã, bao bì, chưa trú trọng vào yếu tố chất lượng, đặc biệt là gắn với thị hiếu người tiêu dùng.

Công tác xúc tiến thương mại còn manh mún, thiếu đồng bộ, chưa tạo được điểm nhấn nổi trội và đặc sắc để tạo hình ảnh, thay đổi nhận thức của người tiêu dùng đối với sản phẩm OCOP, thương hiệu OCOP Việt Nam. Năng lực của các tổ chức kinh tế OCOP còn khiêm tốn nên việc quản trị, phát triển chuỗi giá trị gắn với vùng nguyên liệu địa phương của các sản phẩm OCOP còn gặp khó khăn.

Theo Phó Thủ tướng, Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã đề ra nhiệm vụ thực hiện các đột phá chiến lược để tạo môi trường huy động các nguồn lực cho đầu tư phát triển, cho sản xuất kinh doanh. Đây là điều kiện thuận lợi về thể chế, môi trường, hạ tầng cho người dân, doanh nghiệp đầu tư phát triển. Bên cạnh đó là yêu cầu tiếp tục tái cấu trúc nền kinh tế nhằm nâng cao chất lượng, sức cạnh tranh của nền kinh tế, trong đó phải giải quyết được các mối quan hệ giữa tăng trưởng và phát triển, giữa phát triển kinh tế với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

"Vì mục tiêu trên, việc tiếp tục phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn, phát triển nông thôn mới là nhiệm vụ quan trọng. Do đó, việc đẩy mạnh Chương trình OCOP có vai trò quan trọng, là hạt nhân để đẩy mạnh các sản phẩm có chất lượng cao, khối lượng lớn, có giá trị gia tăng cao. Từ đó, thúc đẩy phát triển mạnh mẽ kinh tế nông thôn, đời sống người dân ở nông thôn sẽ cải thiện. Đây cũng là thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa", Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nêu rõ.

Gần 4.500 sản phẩm OCOP được công nhận 3 sao

Tổng kết thực hiện Chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2018 - 2020, Thứ trưởng NN-PTNT Trần Thanh Nam cho biết, đến nay, đã có 59 địa phương tổ chức đánh giá, phân hạng sản phẩm, 57 địa phương đã có quyết định chính thức công nhận kết quả.

Trong đó, theo thống kê của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, có 4.469/6.210 (chiếm 72%) sản phẩm tham gia chương trình được công nhận đạt 3 sao trở lên (vượt 1,86 lần so với mục tiêu giai đoạn 2018 - 2020).

Hội đồng OCOP quốc gia đang tổ chức đánh giá, phân hạng cho 43 sản phẩm OCOP tiềm năng 5 sao được các địa phương đăng ký.

Các địa phương đã tổ chức 66 hội chợ về sản phẩm OCOP (cấp tỉnh, huyện) với trên 10.000 gian hàng; 1.016 hợp đồng, bản ghi nhớ hợp tác giữa các chủ thể OCOP và đơn vị thương mại được ký kết; trong đó, 354 chủ thể có sản phẩm được phân phối ổn định trong các hệ thống siêu thị, nhất là Central Retail, Saigon Coop, Mega Market... và một số siêu thị địa phương.

Đóng góp các sản phẩm OCOP có các hợp tác xã (chiếm 38,3%), doanh nghiệp (chiếm 27,5%), cơ sở sản xuất (chiếm 31,5%) và số ít từ các tổ hợp tác. Các chủ thể của các sản phẩm OCOP cũng đã đóng góp tới 16,5% trong tổng số nguồn vốn 22.845 tỷ đồng triển khai Chương trình OCOP.

Các sản phẩm OCOP sau khi được công nhận đã gia tăng giá trị, góp phần giúp các chủ thể tăng quy mô sản xuất và doanh thu. Kết quả đánh giá của các địa phương cho thấy, có 60,7% chủ thể OCOP đạt từ 3 sao trở lên có doanh thu tăng bình quân 17,6%/năm; giá bán các sản phẩm sau khi được chính thức công nhận OCOP tăng bình quân 12,2%.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhận định: “Sau 3 năm, chúng ta tổng kết chương trình này, điểm đáng tự hào là tất cả mục tiêu của chương trình đều được. Trước hết về nhận thức, tạo ra một bước đột phá về nhận thức sản xuất hàng hóa, kinh tế nông thôn, cả hệ thống chính trị đến người dân”.

Người đứng đầu ngành nông nghiệp cho rằng, nhiều sản phẩm được gắn sao OCOP có chất lượng rất tốt, mẫu mã của sản phẩm vùng núi không kém gì các sản phẩm tinh xảo của miền xuôi, thậm chí là quốc tế. Số lượng các sản phẩm đạt 3 sao trở lên đạt gần 4.500 cho thấy sự thành công của chương trình giai đoạn 1.

Theo ông, chương trình thực sự đã tạo ra một bước nhận thức đồng bộ cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, tạo nên một cao trào phát triển nông nghiệp, nông dân và nông thôn.

“Chúng ta không bằng lòng với những kết quả đạt được. Bởi vì xây dựng nông thôn mới chỉ có khởi đầu mà không có kết thúc. Chính vì thế, trong giai đoạn 2016-2020, từ kết quả của giai đoạn 1 chúng ta có bước cải tiến không chỉ về số lượng nhanh hơn mà về chất lượng phong trào”, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh.