Thành Lộc và Kim Xuân trên sân khấu kịch IDECAF.
Sân khấu tư nhân từng dẫn đầu trào lưu xã hội hóa các hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp. Sự hình thành và nở rộ của các sân khấu tư nhân đã mang lại cho khán giả sự hào hứng về tính đa dạng của nền kịch nghệ Việt Nam thời hội nhập. Thế nhưng, đến Liên hoan kịch nói toàn quốc, thì nhiều người lại phải băn khoăn cho tương lai của sân khấu tư nhân.
Tại Liên hoan kịch nói toàn quốc 2021 diễn ra tại Rạp Tháng Tám- Hải Phòng từ 5/11 đến 16/11, cũng có một sân khấu tư nhân nữa là CLB Sân khấu Thể nghiệm thuộc Hội Sân Khấu Việt Nam với vở diễn “Lau trắng”, nhưng chưa mang lại tín hiệu khả quan gì. Sân khấu tư nhân đủ sức ứng thí tại Liên hoan kịch nói toàn quốc 2021 thực sự chỉ có sân khấu Lệ Ngọc với hai vở diễn “Làm vua” và “Chí Phèo - Thị Nở”.
Sự khiêm tốn của sân khấu tư nhân ở Liên hoan kịch nói toàn quốc 2021 có nguyên nhân chủ yếu là sự vắng mặt các đơn vị xã hội hóa phía Nam bởi dịch bệnh Covid-19. Cục Nghệ thuật biểu diễn dự kiến tổ chức đợt 2 vào tháng 1/2022 tại TP.HCM để đảm bảo công tác quyết toán tài chính, nhưng Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM mong muốn dời đến tháng 3/2022 vì các nhà hát vẫn chưa chuẩn bị kịp tác phẩm dự thi.
Sau hơn một năm chống chọi Covid-19 và sau 5 tháng liên tục giãn cách kéo dài, sân khấu các tỉnh phía Nam gần như tê liệt. Đặc biệt là các sân khấu tư nhân, vốn được xem như linh hồn cho sự tưng bừng của kịch nói TP.HCM, đã không còn khả năng cầm cự. Nếu gắng gượng đăng cai Liên hoan kịch nói toàn quốc 2021 đợt 2, thì có lẽ chỉ có một đơn vị công lập đăng ký tham gia là Nhà hát kịch TP.HCM.
Trong hai thập niên đầu thế kỷ 21, sân khấu tư nhân tại TP.HCM sáng đèn rực rỡ, mà mỗi vai diễn của Thành Lộc, Hữu Châu, Kim Xuân, Thanh Thủy, Thành Hội, Ái Như... đều khiến người xem hào hứng bỏ tiền mua vé. Thế nhưng, lần lượt các bầu show sân khấu rời bỏ cuộc chơi.
Trước tiên là ông bầu Phước Sang phá sản, đóng cửa hai tụ điểm của Sân khấu kịch Sài Gòn. Tiếp theo Sân khấu kịch IDECAF tạm ngưng tụ điểm Trần Cao Vân, chỉ còn lại tụ điểm Thái Văn Lung. Rồi Sân khấu kịch Hồng Vân cũng dẹp bớt một tụ điểm để huy động nguồn lực níu giữ tụ điểm chính ở Nhà văn hóa Phú Nhuận.
Một vở diễn của Nhà hát kịch Sân khấu nhỏ TP.HCM.
Sân khấu tư nhân TP.HCM khắc khoải trong sự nỗ lực khá bất lực của các nghệ sĩ tâm huyết. Sân khấu Nụ Cười Mới, Nhà hát Thế Giới Trẻ lâu lâu góp gạo thổi cơm cầm chừng. Nhà hát kịch Sân Khấu Nhỏ tiêu tốn tiền tỷ của bà bầu Mỹ Uyên để cố nuôi hy vọng. Trung tâm văn hóa quận 6 được bà bầu Trịnh Kim Chi trưng dụng làm Sân khấu kịch TKC cũng bù lỗ triền miên. Còn Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh thì khó khăn chồng chất.
Dịch bệnh chưa phải là yếu tố cốt lõi cho sự thụt lùi của sân khấu tư nhân. Tuy nhiên, đòn đánh chí mạng của Covid-19 khiến giới nghệ sĩ không thể nào loay hoay vực dậy sàn diễn nữa. Sau giãn cách, bà bầu Hồng Vân tuyên bố tập trung hoàn thành vai diễn trong bộ phim truyền hình “Giấc mơ của mẹ” dài 80 tập rồi sang Mỹ bồng cháu ngoại. Nghĩa là, ít nhất trong vòng nửa năm tới, Sân khấu kịch Hồng Vân không kéo màn phục vụ người hâm mộ. Ông bầu Huỳnh Anh Tuấn cũng không dám hứa hẹn sẽ dàn dựng vở mới cho Sân khấu kịch IDECAF.
Chưa cần bàn đến cuộc quy tụ đông đúc cho đợt 2 của Liên hoan kịch nói toàn quốc 2021 tổ chức tại TP.HCM vào tháng 1/2022, mà bài toán về sự tồn tại của sân khấu tư nhân ở phía Nam cũng đã là ẩn số nhức nhối. Nếu các cơ quan quản lý văn hóa vẫn giữ nguyên quan điểm xã hội hóa sân khấu nghĩa là sống chết mặc bây, thì sân khấu tư nhân sẽ lụi tàn.
Sau giãn cách, cần có chính sách hỗ trợ sân khấu tư nhân thật hợp tình hợp lý. Không có những gói tài chính kích cầu văn hóa, thì cũng phải ưu tiên cho sân khấu tư nhân được thuê mặt bằng với giá rẻ để duy trì địa điểm luyện tập và biểu diễn.
