Chi cục Kiểm lâm tỉnh Tuyên Quang trao chứng nhận mã số vùng trồng rừng. Ảnh: Bảo Thắng.
Bước tiến mới về giá trị
Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam (VAFS) vừa phối hợp Sở NN-PTNT Tuyên Quang trao chứng nhận cấp mã số vùng trồng rừng nguyên liệu cho Công ty TNHH Lâm nghiệp Yên Sơn, nhân Hội nghị sơ kết 3 năm Chương trình phối hợp công tác giai đoạn 2021 - 2025 giữa hai đơn vị.
Mã số được cấp có diện tích 1ha, trồng thuần keo lai từ năm 2022, thuộc vùng trồng rừng nguyên liệu Đội 821, xã Đạo Viện, huyện Yên Sơn. Thông tin về tọa độ vùng trồng được xác định chính xác bởi Hệ thống iTwood và Chi cục Kiểm lâm tỉnh Tuyên Quang chứng nhận.
Đây là mã số vùng trồng rừng đầu tiên cấp cho chủ rừng tại Việt Nam, thuộc khuôn khổ chương trình được Bộ NN-PTNT thí điểm tại 5 tỉnh Bắc Giang, Lạng Sơn, Phú Thọ, Tuyên Quang và Yên Bái.
Tính đến 20/10, tổng diện tích rừng trồng được các chủ rừng trong chương trình đăng ký quyền sử dụng đất để cấp mã lên tới 3.500ha tại Tuyên Quang, trong đó 1.366ha rừng trồng thuộc Công ty TNHH Lâm nghiệp Yên Sơn và 958ha rừng trồng trên địa bàn 5 xã thuộc huyện Yên Sơn.
“Việc cấp mã số vùng trồng rừng góp phần minh bạch hóa thông tin, thúc đẩy xuất khẩu gỗ và lâm sản”, bà Mai Thị Hoàn, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Tuyên Quang nói và hy vọng rằng, kết hợp với đề án xây dựng Tuyên Quang thành khu lâm nghiệp ứng dụng công nghệ cao, địa phương sẽ trở thành một cực phát triển lâm nghiệp ở phía Bắc.
Nền tảng cho việc cấp mã số vùng trồng rừng là hệ thống iTwood, một công cụ hỗ trợ quản lý chuỗi cung gỗ theo thời gian thực. Mỗi khâu trong quy trình tạo lập hồ sơ sẽ được cấp 1 QR code, đảm bảo dòng chảy thông tin liên tục về tính hợp pháp của gỗ nguyên liệu từ khâu trồng rừng - khai thác - thương mại.
Nhờ sử dụng mô hình điện toán đám mây, iTwood hỗ trợ người sử dụng truy xuất nguồn gốc gỗ nhanh chóng, TS Hoàng Liên Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế lâm nghiệp chia sẻ: “Việc cấp mã số vùng trồng rừng được tích hợp trên hệ thống iTwood với những chức năng khác sẽ tiếp tục được mở rộng, nhằm hỗ trợ một cách tốt nhất cho các chủ rừng, doanh nghiệp chế biến thương mại gỗ”.
Từ 5 tỉnh thí điểm ban đầu kể trên và mở rộng tại Cà Mau, Đồng Nai, Bình Định, Quảng Nam, Quảng Trị, hệ thống iTwood đã tạo lập được cơ sở dữ liệu đầu vào cho ngành gỗ trên cả nước, góp phần minh bạch và phát triển giao dịch thương mại điện tử cho các sản phẩm gỗ. Đến nay, diện tích đăng ký cấp mã số vùng trồng của 10 tỉnh lên đến 67.000ha.
Giấy xác nhận cấp mã số vùng trồng rừng nguyên liệu. Ảnh: Bảo Thắng.
Về phía đơn vị thụ hưởng, các đơn vị chủ rừng đã gấp rút triển khai nhiều biện pháp từ đầu năm 2024, như tập huấn nâng cao năng lực quản lý rừng, xây dựng bản đồ chi tiết về rừng, trong đó có tọa độ, diện tích, hiện trạng rừng trồng...
Được sự hỗ trợ của cơ quan quản lý, cơ quan chuyên môn và các nhà khoa học, doanh nghiệp nhận thấy áp dụng công nghệ QR code động truy xuất nguồn gốc đem đến nhiều lợi ích lâu dài. Thứ nhất, tính cạnh tranh của sản phẩm dán tem truy xuất sẽ cao hơn sản phẩm cùng loại. Thứ hai, công nghệ QR code cho phép tạo ra tem dán QR code cho sản phẩm gỗ để truy xuất đầy đủ thông tin vùng trồng rừng và nơi chế biến thương mại sản phẩm gỗ, giúp khẳng định sự minh bạch và uy tín trong việc xây dựng hình ảnh tin cậy trong lòng người tiêu dùng.
Hiện Công ty TNHH Lâm nghiệp Yên Sơn cũng đẩy mạnh việc cấp và quản lý mã số vùng trồng để tạo lập và phát triển chuỗi cung gỗ hợp pháp và truy xuất nguồn gốc, thúc đẩy quản lý rừng bền vững và chứng chỉ FSC.
Nhiệm vụ cấp thiết khi hội nhập quốc tế
Phân tích sâu hơn vấn đề này, GS.TS Võ Đại Hải, Giám đốc VAFS cho biết, khi mã số vùng trồng rừng theo lô gỗ đi vào chuỗi cung, việc tổ chức và phát triển chuỗi cung ứng gỗ hợp pháp và truy xuất nguồn gốc sẽ thuận lợi hơn, chi phí ít hơn, tạo nền tảng số hóa cơ sở dữ liệu sản xuất, kinh doanh rừng trồng, chuyển đổi số, kết nối mạnh mẽ với thị trường và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
“Số hóa vùng trồng rừng gắn với xây dựng cơ sở dữ liệu cho các chủ rừng trên phạm vi toàn quốc là bước tiến quan trọng của ngành lâm nghiệp, không những đáp ứng yêu cầu quốc tế mà còn chú trọng xây dựng công cụ quản lý lâu dài như định danh số cho tất cả các lô rừng trồng trên cả nước, bao gồm đầy đủ thông tin về chủ rừng, quyền sử dụng đất, vị trí tọa độ địa lý và hiện trạng vùng trồng rừng”, ông nhấn mạnh.
Cấp mã số vùng trồng là một yêu cầu quan trọng nhằm minh bạch hóa thông tin về nguồn gốc sản phẩm và công nghệ để tạo ra sản phẩm đó. Đây là một trong những yêu cầu bắt buộc trong bối cảnh Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng, cũng như tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Ở nước ta, việc cấp mã số vùng trồng cho cây nông nghiệp đã được triển khai thực hiện theo Luật Trồng trọt 2018 và Quyết định 3156/QĐ-BNN-TT ngày 19/8/2022 của Bộ trưởng Bộ NN-PTNT. Nhờ hành lang pháp lý này, nhiều nông sản, đặc biệt là hoa quả, đã tăng trưởng xuất khẩu những năm gần đây.
Khảo sát thu thập thông tin cấp mã số vùng trồng tại tỉnh Tuyên Quang. Ảnh: VAFS.
Đối với cây lâm nghiệp, vấn đề truy xuất nguồn gốc gỗ được đặt ra từ khá sớm, theo quy định tại Thỏa thuận giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Hoa Kỳ về Thương mại gỗ bất hợp pháp (Điều 301 của Luật Thương mại 1974 của Hoa Kỳ) và Thỏa thuận kiểm soát hoạt động khai thác ngày 1/10/2021.
Với EU, Việt Nam cũng tham gia Hiệp định đối tác tự nguyện (VPA) và triển khai xây dựng hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp VNTLAS. Mới nhất, Quy định chống phá rừng (EUDR) được Ủy ban Châu Âu thông qua ngày 6/12/2022. Theo đó, doanh nghiệp sản xuất gỗ và sử dụng gỗ nguyên liệu để chế biến phải xây dựng, phát triển chuỗi cung gỗ hợp pháp không gây mất rừng. Đây là yêu cầu bắt buộc để xuất khẩu hàng hóa vào EU.
Ngoài ra, các thị trường xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ khác của Việt Nam như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc... cũng yêu cầu việc việc kiểm soát và truy xuất nguồn gốc gỗ chặt chẽ. “Từ những thực tế này, có thể thấy việc cấp mã số vùng trồng rừng trong bối cảnh hiện nay ở Việt Nam là vô cùng cần thiết và cấp bách”, GS.TS Võ Đại Hải bày tỏ.
Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Quốc Trị đã sớm chỉ đạo Cục Lâm nghiệp cùng VAFS nghiên cứu kinh nghiệm cấp mã vùng trồng cây nông nghiệp để số hóa quy trình cấp mã số cho vùng trồng rừng, tiến tới xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý toàn bộ tài nguyên rừng của Việt Nam.
Trên cơ sở Quyết định số 2260/QĐ-BNN-LN ngày 9/7/2024, Cục Lâm nghiệp và VAFS triển khai nhiệm vụ qua 2 giai đoạn: Giai đoạn thí điểm trong 24 tháng, sẽ ban hành tài liệu hướng dẫn tạm thời về cấp và quản lý mã số vùng trồng rừng nguyên liệu với mục tiêu rút kinh nghiệm, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, trước khi nhân rộng trên phạm vi toàn quốc.
Giai đoạn hai, từ năm 2026 trở đi, quá trình cấp và quản lý mã số vùng trồng rừng được triển khai thực hiện trên phạm vi cả nước.
Việc này mang lại nhiều ý nghĩa, giúp công tác quản lý thuận lợi hơn, doanh nghiệp tiếp cận vùng nguyên liệu hợp pháp dễ dàng hơn, tạo mối liên kết ổn định giữa doanh nghiệp và chủ rừng, góp phần đạt được nhiều mục tiêu như chuyển đổi số trong lâm nghiệp, thúc đẩy kinh tế hợp tác. Đặc biệt, mã số vùng trồng sẽ là đầu vào quan trọng cho cấp chứng chỉ quản lý rừng bền vững.
Sau gần 4 tháng vào cuộc tích cực, với quyết tâm cao độ hướng tới phát triển lâm nghiệp bền vững, cũng như hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ của ngành năm 2024, Cục Lâm nghiệp, Sở NN-PTNT, Chi Cục Kiểm Lâm, chính quyền địa phương, doanh nghiệp và người dân ở 5 tỉnh thí điểm đã có những mã số vùng trồng rừng đầu tiên.
Bên cạnh việc cấp mã số vùng trồng rừng, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam còn là đơn vị triển khai Hệ thống chứng chỉ rừng quốc gia (VFCS), thông qua Văn phòng Chứng chỉ Quản lý rừng bền vững (VFCO). Đến nay, cả nước có gần 600.000ha rừng được chứng nhận và cấp chứng chỉ.
