Tại Sơn La, trồng cỏ và cây che bóng đang trở thành lá chắn vững chắc bảo vệ cà phê chè trước biến đổi khí hậu. Giải pháp này không chỉ giảm nắng gắt, sương muối mà còn cải thiện đất, ngăn xói mòn, giúp cây cà phê phát triển bền vững trong môi trường khắc nghiệt.
Trồng cỏ và cây che bóng tạo lá chắn bảo vệ cho cây cà phê chè Sơn La
Vùng núi Sơn La - nơi cây cà phê chè đã trở thành một biểu tượng kinh tế của người dân bản Nam, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn. Ở độ cao 1.500m so với mực nước biển, cây cà phê chè phải đối mặt với muôn vàn thách thức. Dưới những tầng mây mù dày đặc của mùa đông cây dễ mắc bệnh gỉ sắt. Còn trong mùa khô hạn, hiện tượng héo lá và chết rất dễ xảy ra với cây cà phê, dù bà con đã cố gắng dũi cỏ, xới đất và bón phân. Thêm vào đó, canh tác trên sườn núi gần như dốc đứng khiến công việc phát triển bền vững cây cà phê chè vô cùng khó khăn với bà con nơi đây.
PV Anh HÀ VĂN THẢO - Bản Nam, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La
"Nhiều năm nay, bà con vẫn canh tác như truyền thống, phát dọn sạch cây cỏ quanh gốc cà phê. Nhưng cách làm này khiến đất khô cằn, cây không đủ sức chống chọi khi mùa khô đến, dễ bị héo lá, năng suất thấp."
Theo nghiên cứu từ Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Miền núi phía Bắc (NOMAFSI), cà phê chè dễ bị tổn thương trước biến đổi thời tiết. Xói mòn đất, sương muối và sâu bệnh là những thách thức không nhỏ mà người canh tác phải đối mặt.Để hỗ trợ nông dân, dự án 'Chuyển đổi nông nghiệp sinh thái và hệ thống thực phẩm an toàn' (ASSET) đã triển khai mô hình nông - lâm kết hợp. Đây là giải pháp giúp tăng sức chống chịu của cây cà phê trước thiên nhiên khắc nghiệt. Mô hình này khuyến khích trồng cây che bóng, vừa giảm nắng gắt vào mùa hè, vừa hạn chế sương muối vào mùa đông. Dưới tán cây cà phê, bà con còn trồng các dải cỏ và cây họ đậu theo đường đồng mức, giúp ngăn xói mòn và cải thiện độ phì nhiêu của đất. Cùng với đó, cỏ có thể thu hoạch và ủ men vi sinh làm thức ăn cho bò và dê quanh năm. Hiện tại, bản Nam có 50ha cà phê, trong đó 45% diện tích áp dụng mô hình nông nghiệp sinh thái này.
PV Anh Hà Văn Thảo - Bản Nam, xã Chiềng Chung, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La
"Dự án hỗ trợ cây gáo cây lê cây chẩu, trồng xen kẽ để che cho cây cà phê tăng năng suất. Ngoài ra, tôi đã trồng thêm cỏ để làm thức ăn cho bò, dê. Phân bò, phân dê thì ủ men vi sinh để bón lại cho cây cà phê, giảm chi phí mà năng suất lại tăng gấp ba lần.
PV ThS. NGUYỄN HOÀNG PHƯƠNG - Giảng viên ĐH Tây Bắc, Điều phối viên dự án ASSET Sơn La
Nguyên tắc quan trọng là đa dạng hóa nguồn thu nhập. Ngoài cà phê, nông dân có thể phát triển thêm các sản phẩm phụ như cỏ làm thức ăn chăn nuôi, cây che bóng. Chúng tôi cũng tập trung sản xuất giống F1 chất lượng cao để mở rộng mô hình."
Với những nỗ lực từ dự án ASSET và sự kiên trì của bà con, bản Nam đang dần hình thành những lá chắn tự nhiên bền vững, vừa bảo vệ đất, vừa đem lại nguồn thu nhập ổn định. Đây là hướng đi đầy triển vọng cho cây cà phê chè trên vùng cao Sơn La.
