1 
Tư vấn kỹ thuật chăm sóc lúa. Ảnh: Phạm Hưởng.
Để có một vụ lúa hè thu ăn chắc trong điều kiện nắng nóng và hạn hán gay gắt đầu vụ, mưa, lụt, bão cực đoan khả năng xảy ra cuối vụ, là điều ngành nông nghiệp Nghệ An phải quyết liệt chỉ đạo bằng nhiều giải pháp cụ thể ngay từ bây giờ.
Vụ sản xuất hè thu năm nay Nghệ An phấn đấu gieo cấy 59.000ha lúa, 12.000ha ngô, 2.800ha vừng, 2.800ha đậu xanh, 11.000ha rau, dưa các loại. Riêng cây lúa phấn đấu có được một vụ lúa hè thu ăn chắc, với năng suất bình quân 46,50 tạ/ha, sản lượng 274.300 tấn.
Nhưng, vụ sản xuất hè thu năm nay được dự báo sẽ là một vụ sản xuất cực kỳ khó khăn do hạn hán xảy ra sớm trên quy mô lớn và kéo dài. Những ngày qua nắng nóng suốt cả ngày, nhiệt độ không khí nhiều ngày lên đến 38, 39oC.
Riêng ở các huyện Kỳ Sơn, Tương Dương, Nghĩa Đàn, thị xã Thái Hòa có ngày nhiệt độ lên đến 40, 41oC và khả năng nhiệt độ còn cao hơn vào những ngày sắp tới.
Trong khi đó lượng mưa trong các tháng vừa qua không đáng kể và dự báo lượng mưa các tháng 6 và 7 giảm 20 - 30% so với cùng kỳ.
Lượng nước dự trữ trong số 96 hồ đập do các doanh nghiệp thủy nông quản lý chỉ còn lại 60 - 70% dung tích thiết kế. Riêng 965 hồ đập nhỏ do các xã và HTXNN quản lý đa phần là khô cạn, lượng nước còn lại chỉ ở khoảng 35 - 50% dung tích thiết kế.
Các hồ đập thủy điện lượng nước cũng giảm mạnh và chỉ còn lại từ 65 - 70% so với dung tích thiết kế. Lưu lượng nước trên các dòng chảy ở các sông suối lớn giảm từ 35 - 40% so với trung bình nhiều năm (TBNN).
Tóm lại hạn hán và xâm nhập mặn sẽ xảy ra nghiêm trọng trong vụ sản xuất hè thu năm nay ở Nghệ An, đó là điều chắc chắn, đã được Sở NN-PTNT Nghệ An cảnh báo trước cho tất cả các địa phương và bà con nông dân trong toàn tỉnh biết trước để chủ động ứng phó bằng các biện pháp được khuyến cáo cụ thể như sau:
Một, tuyệt đối không tháo nước khô kiệt trước khi thu hoạch lúa xuân. Đây là việc làm khá phổ biến bấy lâu nay của bà con nông dân để dễ dàng khi thu hoạch lúa. Thậm chí tháo nước khô để đốt rơm rạ ngay tại ruộng sau khi đã thu hoạch xong lúa.
Vụ sản xuất hè thu năm nay sẽ là một vụ sản xuất gặp hạn hán nặng. Vì vậy ngành nông nghiệp từ tỉnh đến huyện, thành, thị, cùng phối hợp với Đài Phát thanh Truyền hình tỉnh luôn thông báo, nhắc nhở bà con nông dân phải đắp bờ giữ nước tại ruộng, để gặt xong lúa xuân ruộng vẫn có đủ nước để tiến hành cày bừa, gieo cấy ngay lúa hè thu càng sớm càng tốt.
Hai, mỗi một cơ sở sản xuất phải chủ động rà soát, phân loại diện tích gieo cấy lúa vụ này. Nếu diện tích nào có khả năng có đủ nước tưới suốt cả vụ thì gieo cấy lúa và loại diện tích nào không có khả năng đảm bảo đủ nước tưới suốt cả vụ sản xuất thì nhất thiết chuyển sang gieo trồng các cây trồng cạn có khả năng chống hạn tốt như: Vừng, đậu đỗ các loại, lạc thu đông… nhưng phải gieo trồng sớm và gieo trồng khi đất còn đủ ẩm.
Những vùng không có khả năng đảm bảo đủ nước tưới suốt cả vụ sản xuất thì nhất thiết chuyển sang gieo trồng các loại cây trồng cạn, rau màu ngắn ngày. Ảnh: Thái Hiền.
Ba, thời vụ gieo cấy càng sớm càng tốt, nhất là ở những vùng đất thấp dễ bị ngập úng khi có mưa to.
Toàn tỉnh có 12.000 - 13.000ha dễ bị ngập úng khi có mưa to từ 90 - 100mm và có 28.000 - 32.000ha dễ bị ngập úng khi có mưa to từ 120 - 160mm.
Loại diện tích này tập trung nhiều ở các huyện Yên Thành, Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Hưng Nguyên và lẻ tẻ một số địa phương khác, trên loại đất dễ bị ngập úng này bà con nông dân chỉ gieo cấy các giống lúa có TGST dưới 100 ngày như: VT-NA2, Khang dân 18, Thiên ưu 8, Sông Lam 9, Nếp 352… và đã được gieo mạ trước khi gặt lúa xuân 5 - 7 ngày để khi gặt xong lúa xuân làm đất cấy ngay lúa hè thu.
Chỉ có cách làm này mới đảm bảo cho thu hoạch xong trước ngày 2/9 và sẽ tránh né được mất mùa do mưa lụt gây ra.
Bốn, hạn chế đến mức thấp nhất diện tích lúa gieo sạ. Vì trước khi gieo sạ, bà con nông dân phải tháo nước ra để làm phẳng đất như trang mạ rồi mới gieo sạ lúa xuống.
Việc làm này đã làm lãng phí bình quân 1 sào (500 m2) mất đi 25m3 nước (1ha 500m3 nước), trong khi chúng ta đang tìm mọi biện pháp phòng chống hạn cho vụ lúa này.
Vì vậy, ngành nông nghiệp khuyến cáo bà con nông dân tập trung gieo mạ để cấy, nhằm đẩy lùi TGST của cây lúa về trước, rút ngắn TGST giai đoạn sau và như vậy sẽ cho thu hoạch sớm hơn từ 8 - 10 ngày so với lúa chờ thu hoạch xong lúa xuân rồi mới làm đất để gieo sạ lúa hè thu.
Cách làm này vẫn tiết kiệm được nước tưới, vừa cho thu hoạch sớm hơn trước mùa mưa bão thịnh hành ở Nghệ An từ sau ngày 10/9 hàng năm trở đi.
Năm, quản lý và sử dụng nước tưới được quan tâm chỉ đạo thường xuyên từ nay đến kết thúc vụ sản xuất.
Trước ngày vào vụ thu hoạch lúa xuân năm nay là những ngày phong trào toàn dân cùng với các doanh nghiệp thủy nông ra đồng làm thủy lợi sôi nổi khắp toàn tỉnh, tu sửa bờ vùng, bờ thửa, nạo vét thông thoáng các loại kênh mương dẫn nước, bể hút các trạm bơm, tu bổ các hồ đập, kênh dẫn nước đầu nguồn, sửa chữa và hoàn chỉnh hệ thống màng lưới điện ở các trạm bơm điện, sơn sấy động cơ máy bơm và chuẩn bị sẵn các trạm bơm dã chiến, máy bơm dầu dự phòng… Tất cả sẵn sàng phục vụ tốt nhất cho việc phòng chống hạn trong vụ sản xuất hè thu năm nay.
Việc sử dụng nước tưới được ngành nông nghiệp tập huấn hướng dẫn sử dụng nước hợp lý, tiết kiệm. Đồng thời giao các công ty thủy nông quản lý 96 hồ đập lớn và các xã, HTXNN quản lý 965 hồ đập nhỏ đều phải bố trí lực lượng thường trực tại các công trình thủy lợi để vận hành công trình phục vụ nước tưới và phải có kế hoạch phân phối nước tưới hợp lý, tiết kiệm. Có lịch tưới cụ thể cho từng đợt tưới, thời gian tưới trên từng cánh đồng cụ thể.
Riêng vùng tưới nước từ các trạm bơm có khả năng nhiễm mặn, phải tuân thủ quy trình: trước, trong khi bơm phải kiểm tra nguồn nước, nếu độ mặn đến ngưỡng không cho phép theo quy định thì phải bơm để không làm chết lúa.
