Đền Bà Tấm, hay đền thờ Nguyên Phi - Hoàng Thái hậu Ỷ Lan, tọa lạc tại xã Dương Xá, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Quần thể di tích gồm chùa, đền, điện, sơn trang, nằm trong khuôn viên rộng rãi với sân, nhà thủy đình và nhiều cây xanh. Trước cửa đền, phía tay trái, là đôi rồng chầu bằng đá được chạm khắc tinh xảo.
Đền được xây dựng từ cuối thế kỷ XI theo lối kiến trúc cung đình thời Lý, có 72 cửa và được xem là một trong những ngôi đền cổ nhất Việt Nam. Cách đền không xa, phía tay phải, là chùa Linh Nhân Tư Phúc. Hậu cung đền thờ tượng Bà Tấm cùng sáu tượng nữ, gọi là Lục Bộ. Gian ngoài đặt ngai thờ với bài vị ghi “Lý triều đệ tam Hoàng Thái hậu” cùng một số bia ký. Đặc biệt, nơi đây còn lưu giữ bộ khám long đình có niên đại từ thời Mạc.
Các đoàn rước thánh về khu di tích đền thờ Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan. Ảnh: Ánh Dương.
Trước khi lễ hội chính thức khai mạc, nhân dân 8 thôn, tổ dân phố thuộc xã Dương Xá đã tổ chức đoàn rước thánh về khu di tích đền - nơi thờ tự Hoàng Thái hậu Ỷ Lan. Đây là nghi lễ truyền thống nhằm tri ân người phụ nữ kiệt xuất trong lịch sử Việt Nam, người đã có công lớn trong việc trị quốc và phát triển đất nước.
Phát biểu khai mạc, Chủ tịch UBND xã Dương Xá Tô Hữu Vịnh nhấn mạnh, Ỷ Lan Hoàng Thái hậu là một trong những danh nhân hiếm hoi của lịch sử Việt Nam với tài trị quốc xuất sắc. Xuất thân từ làng Thổ Lỗi (nay là xã Dương Xá, huyện Gia Lâm), bà nổi tiếng thông minh, quyết đoán và đã hai lần nhiếp chính, đưa Đại Việt bước vào thời kỳ cường thịnh. Nhân dân tôn phong bà là Mẫu nghi thiên hạ, Thượng đẳng tối Linh Thần.
Chủ tịch UBND xã Dương Xá Tô Hữu Vịnh phát biểu khai mạc lễ hội. Ảnh: Ánh Dương.
Với công lao to lớn, bà được Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam đề nghị UNESCO công nhận là người phụ nữ huyền thoại thế giới. Di tích đền, chùa Bà Tấm đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích cấp quốc gia từ năm 1996.
Lễ hội đền, chùa Bà Tấm diễn ra từ ngày 15/3 đến 20/3 (tức 16 đến 21 tháng Hai âm lịch), với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao phong phú. Trong đó, phần lễ gồm nghi thức rước thánh, dâng hương tưởng nhớ công đức Hoàng Thái hậu Ỷ Lan. Phần hội diễn ra sôi động với các hoạt động như thi đấu bóng chuyền, bóng đá, kéo co, chơi cờ tướng, tổ tôm; liên hoan văn nghệ quần chúng, hát quan họ…
Đặc biệt, du khách còn có thể tham quan các gian hàng OCOP, sản phẩm lưu niệm, trải nghiệm viết thư pháp, câu đối… Điểm nhấn của lễ hội năm nay là chương trình giáo dục truyền thống, giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về thân thế và sự nghiệp của Hoàng Thái hậu Ỷ Lan thông qua cuốn truyện tranh lịch sử “Nguyên phi Ỷ Lan phò vua, giúp nước”.
Các đại biểu Trung ương, huyện Gia Lâm và xã Dương Xá dâng hương tại lễ hội. Ảnh: Ánh Dương.
Trong những năm qua, chính quyền và nhân dân xã Dương Xá luôn quan tâm bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử đền, chùa Bà Tấm. Nhiều bảo vật tại cụm di tích được gìn giữ cẩn thận, trong đó có tượng đôi sư tử đá thời Lý và khám thờ gỗ sơn son thếp vàng thời Mạc, hiện đã được công nhận là bảo vật quốc gia.
Lễ hội không chỉ là dịp để tưởng nhớ, tri ân công đức Hoàng Thái hậu Ỷ Lan mà còn góp phần nâng cao ý thức gìn giữ văn hóa truyền thống. Đồng thời, sự kiện cũng thu hút đông đảo du khách, tạo động lực phát triển du lịch tâm linh, quảng bá hình ảnh quê hương Dương Xá - nơi ghi dấu ấn của bậc nữ nhân kiệt xuất trong lịch sử dân tộc.
Lễ hội đền, chùa Bà Tấm không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện đạo lý "Uống nước nhớ nguồn", truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
