Những tình huống đứng tim khi đi gây mê cho hổ

8 con hổ chết vì sao?

Vừa rồi, tôi nghe tin cơ quan chức năng giải cứu 17 con hổ ở huyện Yên Thành tỉnh Nghệ An nhưng bị chết tới 8 con mà buồn. Nếu nói do hổ, do thời tiết, do stress trong quá trình vận chuyển là không đúng mà theo tôi chính là do kỹ thuật gây mê và chăm sóc hổ trên đường vận chuyển.

Chúng tôi từng được Trung tâm Cứu hộ Động vật Hoang dã Hà Nội thuê vào tận tỉnh Đồng Nai để bắt một con hổ Đông Dương nuôi trái phép, làm cảnh của một phụ nữ. Xe chạy 3 ngày 3 đêm về đến Sóc Sơn - Hà Nội mà hổ vẫn khỏe mạnh. Bản thân hổ là mãnh thú nên rất khỏe mạnh, chịu đựng streess rất tốt.

Nếu gây mê phải dùng Zoletin thì an toàn, nếu không có mà dùng Ketamin thì phải kèm Xylazine và Atropin làm tiền mê. Hổ bị gây mê lần đầu chỉ được tiêm 5-8ml/1cá thể 150kg-200kg là cùng. Sau tiêm hổ chưa mê ngay, không được nôn nóng mà bồi thêm liều nữa mà phải theo dõi trạng thái thần kinh từ 20-35 phút. Nếu hổ đi loạng choạng thì đợi tiếp cho đến khi mê nằm bẹp hẳn mới đến trói bốn chân, cho vào lồng sắt.

Nếu tiêm quá liều Ketamine mà không mang thuốc giải thì hổ chết là chắc và chỉ còn giá trị đem nấu cao. Khả năng cao 8 con hổ chết vừa qua theo tôi là do tiêm quá liều thuốc mê. Nếu ai đó có suy nghĩ tiêu cực khi đọc bài báo thì lại cho là có người cố tình gây tai nạn cho chúng chết để nấu cao cũng chỉ là một giả định mà thôi.

Lúc đầu ở Việt Nam chỉ có mỗi cách tiêm thuốc mê trong khi chữa bệnh cho những con thú dữ như hổ. Nhưng để tiêm thì phải tiếp cận gần với nanh, vuốt của chúng, rất nguy hiểm.

Thứ nhất cần tới 3-4 người tròng thòng lọng vào chân hổ rồi kéo lại một góc chuồng để bác sĩ thú y tiêm.

Thứ hai cũng cần bằng ấy người, dịch chuyển tấm nan sắt chuồng, ép mãnh thú vào một góc rồi tiêm. Nhớ ở nước ngoài có súng bắn thuốc mê rất tiện, tôi thèm lắm. Nhưng ở ta, đào đâu ra của độc ấy?

Vậy là tôi mày mò tự chế ra súng bắn thuốc mê kiểu của riêng mình bằng một đoạn ống nhựa Tiền Phong cỡ phi mười và đạn bằng xi lanh cỡ 10cc. Tiếng là súng nhưng phải thổi như thổ dân thổi phi tiêu.

“Đạn” xi lanh dựa trên cơ chế lực ép, khi cắm vào mục tiêu sẽ phun thuốc ra. Lúc đầu tôi đem cái ghế sa lông da trong nhà ra để tập “bắn súng”. Khi cái ghế đã chi chít vết kim, ngấm đầy nước cất (mới đầu thử bằng bắn nước cất) thì tay nghề của tôi đã thạo, trúng mục tiêu hơn 90%. “Đạn” xi lanh bay xa cỡ 10m, vừa đủ hạ gục hổ mà không cần phải đến quá gần.

Kinh nghiệm của tôi ngày trước, với hổ trưởng thành, khi gây mê phải đứng từ xa, dùng “súng” bắn vào bắp của nó. Phải đợi một lúc lâu, khoảng 15-20 phút để thuốc ngấm vào hệ thần kinh, khiến cho nó ngủ, lấy cái que thử đập nhẹ vào thân nó xem, không thấy đứng dậy được thì người mới được vào chuồng rồi trói lại, cho vào sọt hay lồng sắt.

Đi trên đường nếu lâu là hổ sẽ tỉnh dậy, bởi thế đi trên ô tô an toàn nhất phải có bác sĩ thú y ngồi bên cạnh, lại lấy thuốc mê truyền vào dây đã cắm sẵn từ trước, từng liều mỗi 1 cc một. Gây mê kiểu đó, tôi chưa bao giờ để chết bất cứ con hổ nào.

Hổ trong tự nhiên và trong đông y

Hổ là loài lớn nhất trong họ mèo, chuyên ăn thịt, săn bắt đơn độc, bơi giỏi, trèo kém, tuổi thọ 15-20 năm.

Theo y học cổ truyền Trung Hoa xương hổ để nấu cao chữa bệnh xương khớp cho người già, nanh hổ đeo trên cổ có khả năng cản gió độc, pín hổ ngâm rượu có thể làm hồi phục khả năng liệt dương của nam giới, da hổ tượng trưng cho sức mạnh uy quyền, thịt hổ nhạt nhẽo, không ngon bằng thịt bò nhưng cũng có tác dụng chống phong hàn.

Vì những lý do trên nên hổ là loài động vật quý hiếm bị con người săn bắt phục vụ cho sức khỏe đặc biệt được cho là có thể chữa các bệnh nan y. Một con hổ trưởng thành có thể nấu được 3-7kg cao, trị giá đến 40 triệu một lạng (khoảng 2,5-2,8 tỷ); chưa kể nanh to có thể bán được 120 triệu /4 cái; bộ da đẹp 100 triệu/bộ…

Như vậy giá trị một con hổ trong rừng hoang dã có thể thu về gần 5 tỷ, ngang với một căn hộ chung cư cao cấp Keangnam ở Hà Nội.

Trước năm 1975 hầu hết hổ bị săn trong rừng, sau này do bị tận diệt nên số lượng của chúng ngày càng ít đi, trở thành động vật số 1 nằm trong sách đỏ IUCN, cấm săn bắt. Khi du lịch phát triển dân Việt sang Thái Lan, Singapore, Malaysia, Myanmar… thấy dân họ nuôi nhốt hổ và bán cao hổ công khai.

Thí dụ Thái Lan bán tính ra tiền Việt chỉ 1,5 triệu đồng/1 lạng cao hổ, bảo là cao toàn tính, nấu cả thịt lẫn xương, rất nhiều khách du lịch Việt Nam đã mua về. Nhưng thực chất đó chỉ là cao xương động vật khác mà thôi vì cao hổ không bao giờ nấu toàn tính, chỉ cần dính tí thịt sẽ hỏng cả nồi cao…

Tôi đã thấy chủ bán hàng ở Thái Lan mặc áo blouse trắng, đeo kính trắng trông như nhà khoa học đưa ra một cái pín lợn xoăn tít như mũi khoan và nói rất tự tin: “Pín hổ phải xoăn tít như thế này”…

Anh bạn Chi cục Thú y Nam Định cùng đoàn lúc ấy định mua ngay với giá 5 triệu, nhưng tôi phải bấm anh ra ngoài và nói đấy là của con lợn! Của hổ thật không dưới 30 triệu và tôi đã giải phẫu hổ đực hồi chữa bệnh viêm bao quy đầu cho nó nên biết rất rõ.

Để chứng minh, tôi đánh cuộc với vị “chuyên gia” đeo kính trắng của Thái Lan là không phải của hổ, ông ta quanh co, bảo rằng có việc rồi tìm cách chuồn mất tiêu.

Cắn đứt ngay ngón tay chủ trại

Người Việt Nam thật giỏi, cứ cái gì ra tiền là khó mấy họ cũng làm được trên quan điểm từ biết ít đến biết nhiều và từ biết nhiều thành siêu. Ngày xưa nói chuyện nuôi gấu rồi dùng kim chọc lấy mật tưởng là điều hoang đường mà về sau này đến công nhân chăn gấu cũng phải kiêm cả việc lấy mật gấu cho chủ bằng siêu âm mới có được việc làm…

Cũng như vậy thấy Thái Lan thuần hóa, nuôi được hổ thì dân Việt Nam cũng làm theo. Từ đầu thế kỷ 21 người Thanh Hóa và Nghệ An đã liều lĩnh mua hổ con từ Myanmar, Malaysia qua đường tiểu ngạch nhập vào Việt Nam, sau đó họ nhờ tôi qua Cục Kiểm lâm làm giấy cho phép nuôi với chi phí 1.000 đô la Mỹ cho 1 giấy phép nuôi hổ con. Tôi nghĩ nước ngoài được nuôi, tại sao Việt Nam không được, thế là qua Cục Kiểm lâm đặt vấn đề với cơ quan Cites tuy nhiên, các anh trả lời là không được.

Nhưng hổ con đã nhập về rồi, không có giấy phép nhưng họ vẫn nuôi và tất nhiên các Chi Cục Kiểm lâm hai tỉnh trên trước sau đều biết nhưng chẳng hiểu sao vẫn tồn tại, mặc dù trái với công ước Cites (Công ước quốc tế về buôn bán các loại động, thực vật hoang dã nguy cấp). Tôi đã nhiều lần được đến các trại hổ này để chữa bệnh cũng như giúp họ gây mê đàn hổ khi chuyển chuồng. Nhớ lại lần chuyển chuồng 18 con hổ tôi phải bảo cậu đi cùng là nhớ bao nhiêu thuốc mê phải mang tất đi, mang cả thuốc giải mê đầy đủ…

Chủ trại trấn an chúng tôi là hổ đã thuần hóa, bác sĩ cứ an tâm. Để chứng minh cho lời mình nói người chủ nhử miếng thịt cho 1 con hổ đi tới lưới B40 rồi giơ ngón tay sờ mũi nó. Ngay lập tức, nhanh như cắt con hổ hất hàm cắn đứt ngón tay giữa của vị chủ nhân này, máu chảy bê bết. Người chủ đã không hiểu đặc tính của hổ là hễ ngửi thấy mùi máu chảy trong cơ thể người, nó sẽ rất phấn khích, còn hơn cả chó sói.

Trong quá trình bắn mê bằng Zoletin 50 của hãng Virbac-Pháp, tôi phải đề nghị dùng thịt bò nhử hổ đến ăn gần hàng rào B40 để bắn là trúng luôn bởi 1 mũi thuốc trị giá tới 500.000 đồng.

Khi 17 con đã mê, còn 1 con mà thuốc chỉ còn hai lọ, cậu bác sĩ thú y đi cùng tôi đã nôn nóng bắn phát thứ 18. Thật không may đạn trượt ra ngoài… Hai thầy trò toát hết mồ hôi vì nếu còn một con chưa mê thì cũng không thể vào trong lưới mà lôi hổ ra được. May mà còn 1 lọ tôi phải nạp, thử “đạn” rất cẩn thận, chụp áo tơi lên người, ngồi sẵn cạnh lưới, chỉ thò nòng súng qua khe áo tơi.

Hai tảng thịt bò tươi được vứt cạnh hàng rò B40 gần chỗ tôi núp. Con hổ rất cảnh giác đến gần miếng thịt bò, mùi thịt bò hấp dẫn lúc đang đói đã làm nó quên hết nguy hiểm, cắm đầu vào ngoặm. Tôi thổi thật mạnh, viên đạn lao vút ra cắp phập vào đùi nó… Tôi mãn nguyện khi nhìn thấy lượt thuốc mê tự động bơm hết vào thân hổ. Thế là hoàn thành nhiệm vụ, chắc ăn là có tiền công mang về.

Thế nhưng nạn vẫn chưa hết! Sau khi chở về chuồng mới 17 con đã ngọ nguậy đầu, còn 1 con vẫn nằm im bất động. Tôi đến xem thấy bụng mãi mới phập phồng, thử phản xạ mắt thấy lông mi không chớp. Biết là bị sốc thuốc mê, tôi vội bảo chủ hổ khiêng nó vào chỗ mát và tiêm thuốc giải độc…

Sau 15 phút thấy có phản xạ mắt, tôi biết là "ok", lúc đó mới yên tâm. Bởi hợp đồng nếu chết thì bác sĩ thú y phải mua lại con hổ bằng đúng giá trị lúc đó (ít nhất cũng phải 700 triệu khi ấy). Làm nghề thú hoang dã là cẩn thận không bao giờ thừa. Tôi mà nghe lời cậu bác sĩ thú y trẻ không mang thuốc giải mê và tất cả kho thuốc mê theo thì là chuyến đi thất bại. (Còn nữa).