Phiên khớp lệnh ATC đi ngược chủ trương minh bạch thị trường chứng khoán

Thời gian gần đây, Tổng Bí thư, Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch Quốc hội liên tục có những chỉ đạo, yêu cầu các cơ quan quản lý nhà nước phải tăng cường quản lý, giám sát và minh bạch thị trường chứng khoán Việt Nam sau khi hàng loạt tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp đã bị khởi tố vì các hành vi thao túng cổ phiếu và lũng đoạn thị trường.

Sự vào cuộc chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo Đảng, Nhà nước là vô cùng kịp thời nhằm minh bạch hóa thị trường tài chính, chứng khoán nước nhà, qua đó, giúp chứng khoán trở về đúng mục tiêu chính là kênh huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, đây cũng là tiền đề quan trọng để thị trường chứng khoán Việt Nam nâng hạng từ thị trường cận biên lên mới nổi.

Tuy nhiên, nhiều quy định giao dịch chứng khoán của Sở Giao dịch Chứng khoán TP. HCM (Hose) và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) hiện đã bộc lộ rất nhiều bất cập, kẽ hở gây bức xúc lớn cho nhà đầu tư.

Một trong những bất cập lớn nhất được cho là đang gây thiệt hại không hề nhỏ cho nhà đầu tư chính là phiên giao dịch chốt giá đóng cửa ATC của Hose và HNX.

Theo quy định của Hose, một ngày giao dịch trong ngày sẽ có phiên ATO (HNX không có phiên ATO) xác định giá mở cửa và phiên ATC xác định giá đóng cửa của mỗi cổ phiếu và chỉ số Vnindex, VN30, HNindex, HN30.

Theo đó, phiên ATO diễn ra từ 9h đến 9h15 phút còn phiên ATC diễn ra từ 14h30 phút đến 14h45 phút các ngày giao dịch. Giữa 2 phiên ATO và ATC, việc khớp lệnh của cổ phiếu diễn ra bình thường theo biến động cung, cầu của thị trường.

Trong khi phiên xác định giá mở cửa ATO không làm ảnh hưởng quá lớn tới thị giá trong ngày của cổ phiếu bởi sau phiên này, nhà đầu tư có cả ngày để giao dịch mua bán công khai. Tuy nhiên, phiên giao dịch ATC xác định giá đóng cửa đang thực sự đang trở thành nỗi ám ảnh, khiếp đảm đối với nhà đầu tư cá nhân.

Nỗi sợ mang tên ATC càng trở nên rõ nét hơn khi thị trường chứng khoán phái sinh phát triển mạnh mẽ trong hai năm trở lại đây. Có thể nói, phiên khớp lệnh ATC của Hose hiện nay luôn chứa đựng sự bất ngờ với đầy đủ cung bậc cảm xúc hỉ, nộ, ái, ố. Thậm chí, phiên khớp lệnh ATC có thể biến trắng thành đen, biến lãi thành lỗ, biến màu xanh thành màu đỏ, thậm chí là biến màu hồng thành màu xám xịt.

Thực tế rất nhiều phiên giao dịch cho thấy, rất nhiều cổ phiếu, đặc biệt là các cổ phiếu vốn hóa lớn trong rổ VN30 trước phiên giao dịch ATC giá đang tăng, xanh bát ngát thì sau 14h30 phút, bất ngờ từ đâu có một lệnh ATC khoảng vài trăm nghìn cổ phiếu bất ngờ được đẩy vào sàn ở bên đặt bán, thậm chí là đặt bán ở mức giá sàn.

Trong trường hợp này, nếu phía lệnh mua ATC số lượng đặt mua không cân bằng được với số lượng cổ phiếu đặt ATC bán, ngay lập tức thị giá cổ phiếu có thể đang từ xanh (tăng) xoay 180 độ sang đỏ (giảm), thậm chí là giảm sàn. Mức độ chênh lệch số lượng cổ phiếu giữa bên bán ATC và bên mua ATC càng lớn thì giá cổ phiếu giảm (hoặc tăng) càng mạnh.

Chính bởi bất cập của phiên ATC như vậy nên có những cổ phiếu trong phiên giao dịch hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu cổ phiếu với giá tăng rất tích cực, nhưng chỉ cần vài trăm nghìn cổ phiếu đặt bán trong phiên ATC là đánh bay thành quả đạt được trước đó.

Điểm yếu của thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay là độ rộng chưa đủ lớn, chỉ cần một nhóm cổ phiếu bluechip vốn hóa lớn trong rổ VN30 như VCB, VHM, VIC, VRE, HPG, BID, GVR,… thay đổi thị giá là ảnh hưởng ngay tức tới biến động của chỉ số chung Vnindex, bởi tỷ trọng của mỗi cổ phiếu này rất cao, lên tới 5 - 9% tổng vốn hóa toàn thị trường.

Trong khi đó, thị trường chứng khoán phái sinh hiện đang lấy chỉ số VN30 để làm căn cứ tham chiếu. Từ đó, các nhà đầu tư có quyền đặt dấu hỏi tại sao mỗi khi gần đến ngày đáo hạn phái sinh là các cổ phiếu trong rổ VN30 thường có biến động rất mạnh trong phiên ATC.

Ngoài phái sinh, hiện nhiều công ty chứng khoán cũng đang kinh doanh chứng quyền chính các cổ phiếu trong rổ VN30. Việc người chơi và công ty chứng khoán cùng đặt cược cho giá của một cổ phiếu trong tương lai thì phần thua thiệt, yếu thế luôn nằm ở phía người chơi. Bởi đa phần các công ty chứng khoán hiện nay đều có mảng kinh doanh tự doanh nên nguy cơ tự doanh công ty chứng khoán sử dụng phiên ATC để “ép” điểm phái sinh hay “ép” chứng quyền các cổ phiếu trong rổ VN30 luôn thường trực.

Thực tế hiện nay, hầu hết các thị trường chứng khoán trên thế giới không tồn tại phiên ATO hay ATC mà vẫn phát triển bình thường. Tại Việt Nam, sàn UpCOM của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội không có phiên ATO hay ATC vẫn hoạt động ổn định và cũng chưa thấy nhà đầu tư cá nhân hay doanh nghiệp nào kêu ca thị giá của cổ phiếu bị ảnh hưởng.

Vậy, không hiểu vì lí do gì mà bao nhiêu năm qua, Sở Giao dịch Chứng khoán TP. HCM vẫn chưa bỏ được 15 phút phiên ATO và ATC, trong khi đây là mong mỏi rất lớn của các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân.