Sâu đầu đen có nguồn gốc ở Nam Á như Ấn Độ và Sri Lanka, gây hại nhiều nước trồng dừa như vùng Thái Bình Dương (Ấn Độ, Sri Lanka, Bangladesh…), ở Đông Nam Á như Thái Lan, Indonesia, Myanmar, Campuchia...
Ở Việt Nam, sâu đầu đen trước đây đã từng xuất hiện ở Bến Tre nhưng với mật độ thấp, gây hại không đáng kể. Tuy nhiên năm 2020, trên địa bàn tỉnh Bến Tre, Sóc Trăng đã phát hiện nhiều địa điểm có vườn dừa bị sâu đầu đen hại dừa gây hại rất nặng.
Tàu lá và vườn dừa bị hại. Ảnh: Kim Ngọc.
Gây hại:
Sâu đầu đen chỉ gây hại giai đoạn sâu non, sâu ẩn núp bên trong lá, gây hại bằng cách cạp lớp biểu bì mặt dưới lá của tàu lá bên dưới, thải phân, nhả tơ, sau lan dần lên các tàu lá trên (khác với bọ dừa - Brontispa longissima gây hại tàu lá non trên ngọn), ngoài lá, sâu còn cạp vỏ trái. Dừa bị hại nặng trông xơ xác, ảnh hưởng đến năng suất và sản lượng.
Định danh:
Sâu đầu đen hại dừa tên tiếng Anh là Black Headed Caterpillar, tên khoa học là Opisina arenosella, thuộc bộ cánh vẩy (Lepidoptera).
Vòng đời:
Bướm (cái), màu xám tro, dài khoảng 10 - 15 mm, sải cánh 20 - 25 mm, đẻ hàng trăm trứng (50 – 500 trứng), ở mặt dưới chóp lá già, kéo dài khoảng 15 – 20 ngày, trứng mới nở có màu kem sáng, sau chuyển sang màu hồng, giai đoạn ủ trứng dài khoảng 3 - 5 ngày (mùa hè) đến 10 ngày (mùa đông).
Sâu non mới nở dài khoảng 1,5 mm, sau lớn dần đến 15 mm khi sắp hóa nhộng. Sâu non phá hại mặt dưới lá và các tàu lá bên dưới, khi đẫy sức (khoảng 32 - 48 ngày sau), sâu chuyển sang giai đoạn nhộng, có màu nâu, khoảng 9 - 11 ngày sau, bướm màu xám tro, thoát ra ngoài và bắt đầu chu kỳ mới. Vòng đời sâu khoảng 2 – 3 tháng.
Vòng đời của sâu đầu đen hại dừa. Ảnh: Kim Ngọc.
Cây ký chủ:
Các loại cây thuộc họ Cau/Cọ (Palmae) như cau, cọ, chà là, mây…
Thiên địch:
Sâu đầu đen hại dừa có nhiều thiên địch, nhất là thiên địch ký sinh cả giai đoạn nhộng và sâu non như Apanteles taragammae, Bracon brevicomis, Elamus nephantids…, giai đoạn nhộng bị ký sinh bởi Tricliospilus pivora, Stomatoceras sulecatiscute, Brachymeria nephantidis, Xanthopimpla punctate... Ở Thái Lan, ong ký sinh Goniozus nephantidis khống chế tốt sâu đầu đen hại dừa.
Các sản phẩm phòng trị hiệu quả sâu đầu đen hại dừa và các loại sâu hại trên cây ăn trái của Công ty Cổ phần BVTV Sài Gòn (SPC). Ảnh: Kim Ngọc.
Phòng trừ:
Việc phòng trừ sâu đầu đen hại dừa gặp nhiều khó khăn, kể cả bằng biện pháp hóa học do cây dừa cao, do vậy cần phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp tổng hợp.
Nên thường xuyên thăm vườn để phát hiện và phòng trừ sớm, lá bị hại cần cắt tỉa và tiêu hủy. Nên bón phân cân đối, chia làm nhiều đợt bón trong năm. Nuôi thả kiến lửa, thả thiên địch ký sinh. Sử dụng bẫy dẫn dụ sinh học.
Nếu hại nặng, có thể phun các loại thuốc của Công ty Cổ phần BVTV Sài Gòn (SPC) như Comda Gold 5WG, Saimida 100SL, Netoxin 95WP, Fenbis 25EC hay Sec Saigon 25EC.
Các thuốc trên có thể dùng đơn hay pha chung với dầu khoáng SK Enspray 99EC, định kỳ 5 – 7 ngày có thể phun 1 lần. Chú ý phun nhiều nước, sao cho thuốc thấm vào sâu đang trú ẩn bên trong tàu lá. Cây cao, có thể nối cần phun hay dùng khoan, khoan vào thân và bơm thuốc Comda Gold 5WG (20 cc/cây).
