Sâu đầu đen hại dừa và cách phòng trị

Sâu đầu đen có nguồn gốc ở Nam Á: Ấn Độ và Sri Lanka, gây hại nhiều nước trồng dừa như vùng Thái Bình Dương  như Ấn Độ, Sri Lanka, Bangladesh…, ở Đông Nam Á như Thái Lan, Indonesia, Myanmar, Cambodia... Ở Việt Nam, sâu đầu đen, trước đây đã từng xuất hiện ở Bến Tre nhưng với mật độ thấp, gây hại không đáng kể.

Tuy nhiên năm 2020, trên địa bàn tỉnh Bến Tre, Sóc Trăng đã phát hiện nhiều địa điểm có vườn dừa bị sâu đầu đen hại dừa gây hại rất nặng. Năm nay do thời tiết nắng nóng, lượng mưa ít, sâu bùng phát nhanh nên chỉ trong trong tháng 7 và tháng 8-2024, có hàng trăm ha dừa ở Bến Tre và Tiền Giang bị sâu hại nặng.

Sâu đầu đen gây hại nghiêm trọng

Sâu đầu đen chỉ gây hại giai đoạn sâu non, sâu ẩn núp bên trong lá, gây hại bằng cách cạp lớp biểu bì mặt dưới lá của tàu lá bên dưới, thải phân, nhả tơ, sau lan dần lên các tàu lá trên (Khác với bọ dừa (Brontispa longissima) gây hại tàu lá non trên ngọn), ngoài lá, sâu còn cạp vỏ trái. Dừa bị hại nặng trông xơ xác, ảnh hưởng đến năng suất và sản lượng.

Sâu đầu đen hại dừa, tên tiếng Anh: Black Headed Caterpillar, tên khoa học: Opisina arenosella, thuộc bộ cánh vẩy: Lepidoptera. Vòng đời của sâu đầu đen: Thành trùng ( bướm) - Ổ trứng - Ấu trùng - Nhộng.

Bướm (cái),  màu xám tro, dài khoảng 10 - 15 mm, sải cánh 20 - 25 mm, đẻ hàng trăm trứng (50 - 500 trứng), ở mặt dưới chóp lá già, kéo dài khoảng 15 - 20 ngày, trứng mới nở có màu kem sáng, sau chuyển sang màu hồng, giai đoạn ủ trứng dài khoảng 3 - 5 ngày (mùa Hè) đến 10 ngày (mùa Đông).

Sâu non mới nở dài khoảng 1,5mm, sau lớn dần đến 15 mm khi sắp hóa nhộng, sâu non phá hại mặt dưới lá và các tàu lá bên dưới, khi đẩy sức (khoảng 32 - 48 ngày sau), sâu chuyển sang giai đoạn nhộng, có màu nâu, khoảng 9 - 11 ngày sau, bướm màu xám tro, thoát ra ngoài và bắt đầu chu kỳ mới. Vòng đời sâu khoảng 2 - 3 tháng. Do giai đoạn sâu non kéo dài đến trên 40 ngày, nên sâu ăn trụi hết lá và làm cây chết hàng loạt nhất là những vườn dừa ít chăm sóc.

Cây thường bị sâu phá hoại: Các loại cây thuộc họ cau/cọ (Palmae) như: cau, cọ, chà là, mây…

Thiên địch của sâu đầu đen và cách phòng trừ

Sâu đầu đen hại dừa có nhiều thiên địch như bọ đuôi kìm (Euborellia sp), nhất là thiên địch ký sinh cả giai đoạn nhộng và sâu non như ong ký sinh Apanteles taragammae, Bracon brevicomis, Elamus nephantids…, giai đoạn nhộng bị ký sinh bởi Tricliospilus pivora, Stomatoceras sulecatiscute, Brachymeria nephantidis, Xanthopimpla punctate…. ở Thái Lan, ong ký sinh Goniozus nephantidis khống chế tốt sâu đầu đen hại dừa.

Việc phòng trừ sâu đầu đen hại dừa gặp nhiều khó khăn, kể cả bằng biện pháp hóa học do cây dừa cao, khó phun thuốc, do vậy cần phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp tổng hợp:

• Nên thường xuyên thăm vườn để phát hiện và phòng trừ sớm, lá bị hại cần cắt tỉa và tiêu hủy.
• Nên bón phân cân đối, chia làm nhiều đợt bón trong năm.
• Nuôi thả kiến lửa, thả thiên địch ký sinh như bọ đuôi kìm, ong ký sinh.
• Sử dụng bẫy dẫn dụ sinh học.
• Nếu hại nặng, có thể phun các loại thuốc như Comda Gold 5WG (Emamectin benzoate), Saimida 100SL (Imidacloprid), Netoxin 90WP (Nerestoxin), Saikumi 39,35SC (Flubendiamide) hay Sec Saigon 25EC (Cypermethrin)...
• Các thuốc trên có thể dùng đơn, nhưng tốt hơn nên pha chung với dầu khoáng SK Enspray 99EC hay chất bám dính như Sago Sóng thần, định kỳ 5 - 7 ngày có thể phun 1 lần.
• Chú ý phun nhiều nước, sao cho thuốc thấm vào sâu đang trú ẩn bên trong tàu lá. Cây dừa cao, có thể nối cần phun dài hay bắt thang, phun ngay nơi lá bị hại, nên phun sáng hay chiều mát.