Tái hiện lễ cưới trong lễ hội đền Đông Cuông

Trong 2 ngày 2 và 3/2 (tức mùng 5, 6 tháng Giêng năm Ất Tỵ) huyện Văn Yên tổ chức Lễ hội đền Đông Cuông với nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc thu hút đông đảo người dân và du khách đến thăm quan, chiêm bái.

Đền Đông Cuông là ngôi đền cổ linh thiêng nằm bên dòng sông Hồng thuộc địa phận thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Đền thờ chính Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn - Mẫu thứ hai trong Tam Tòa Thánh Mẫu, thờ các vị anh hùng dân tộc đã có công trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông thế kỷ XVIII và các vị thủ lĩnh người Tày đã anh dũng hy sinh trong cuộc khởi nghĩa chống Pháp năm Giáp Dần 1914. 

Lễ hội đền Đông Cuông là một trong những lễ hội đặc sắc, ẩn chứa nhiều nét văn hóa độc đáo. Đây là điểm nhấn trong hành trình văn hóa tâm linh, nhớ về nguồn cội, mang thương hiệu riêng của huyện Văn Yên và của tỉnh Yên Bái.

Trong Lễ hội năm 2025, nhân dân và du khách sẽ được thưởng thức, chiêm bái một không gian văn hóa tâm linh độc đáo của các nghi lễ truyền thống. Mở đầu với nghi lễ đón ông Mo và lễ dâng hương tại khu vực sân trung thiên. Vào thời khắc 0 giờ ngày Mão đầu tiên tháng Giêng sẽ là nghi thức lễ mổ trâu trắng trước đền. Nghi thức này vừa mang tính cổ xưa lại mang đậm tính tâm linh, song cũng thể hiện rõ phong tục tập quán của người Tày khao. Song trùng với cuộc tế lễ tại đền chính là hoạt động Phát lộc Mẫu đầu Xuân để mọi người dân và du khách được thành kính nguyện cầu một năm mới đắc tài, đắc lộc, nhiều bình an.

Tiếp nối các hoạt động trong khuôn khổ Lễ hội Đền Đông Cuông là nghi lễ rước Mẫu sang sông. Từ sáng sớm, lễ rước Mẫu qua sông được tiến hành tuần tự theo đúng nghi thức trang trọng và linh thiêng nhất của nhà đền. Kiệu Mẫu được trai đinh chuẩn bị và được các tín nữ trang trí từ hôm trước. 

Thầy Mo và những người giúp việc trong trang phục truyền thống của người Tày Khao làm thủ tục sửa soạn những vật dụng cần thiết cho Mẫu. Các giai chay đưa kiệu đã lau rửa sạch sẽ ra giữa gian chính điện (cung Công Đồng) để lắp kiệu. Lắp kiệu trang trí xong thì di chuyển tượng Mẫu (Vua Mẹ) và tượng Vua Báo (con trai) từ cung cấm ra kiệu.

Tượng Vua Mẹ và Vua Báo được cuốn xung quanh bằng vải nhiễu đỏ; các giai chay rước bát hương lớn, hộp sắc, cơi trầu và bát đựng 2 quả trứng vịt nhuộm màu đỏ hồng và một mâm lễ từ cung cấm ra cung Công Đồng.

Dân bản rước kiệu Mẫu từ đền Đông Cuông sang miếu Ghềnh Ngai thăm Đức Ông. Thứ tự đội hình rước kiệu được bố trí gồm: cờ ngũ hành, cờ hội, chiêng, trống, đội múa dân tộc, lễ vật, đôi vật, chủ lễ, thầy mo (bê hòm sắc phong), kiệu Mẫu, nhạc bát âm, kiệu Vua Báo, quan viên và đông đảo nhân dân thôn bản, du khách thập phương…

Khi tới bãi cát bờ sông, kiệu sẽ dừng theo hiệu lệnh của ông thủ từ, khi đó các đô vật sẽ vật hầu, mỗi đôi vật đấu 2 lần (vật lễ). Sau khi vật hầu kết thúc, đoàn rước tiếp tục di chuyển, khi đến mép nước bờ sông Hồng, kiệu Vua Báo dừng lại trên bờ, kiệu Mẫu được đưa lên mảng cùng 3 mâm lễ được đưa lên phía đầu mảng.

Mảng qua sông cập bến tại Ghềnh Ngai được neo lại. Ông Mo, chủ lễ, phụ lễ lên thắp hương, làm lễ tại tượng đá vái vọng bên miếu Ông. Sau khi làm lễ tất cả trứng, tiền, vàng, trầu cau được thả xuống sông, mọi người trở lại mảng rước kiệu về hậu cung. 

Khi tượng Mẫu và Vua Báo an vị thì nhà đền tiến hành kễ dâng hương tế Mẫu. Lễ dâng hương cúng tiệc chính gồm 36 mâm với các lễ vật có rượu, thịt trâu luộc chín, xôi, trầu cau, dấm bỗng, tiền vàng giấy, 6 chiếc bát, 6 đôi đũa, 6 chén rượu…

Khi tất cả các nghi lễ kết thúc thầy Mo thực hiện nghi lễ đóng cửa cung cấm và cửa chính của đền kết thúc lễ hội đầu xuân của đền Đông Cuông. 

Theo quan niệm của đồng bào Tày ở xã Đông Cuông và các vùng lân cận, nghi lễ rước Mẫu là hình thức tái hiện lễ cưới lại của Mẫu với Đức Ông mà hậu duệ họ Hà phải tổ chức. Nghi lễ rước Mẫu sang sông đã để lại những ấn tượng đặc biệt đối với người dân và du khách tham dự. 

Từ lâu, đền Đông Cuông là điểm nhấn trong hành trình du lịch văn hóa tâm linh, nhớ về nguồn cội của đông đảo nhân dân và du khách thập phương. Nét đẹp và sức sống mãnh liệt của bản sắc văn hóa vùng miền trong lễ hội đền Đông Cuông được duy trì, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Sự lưu truyền này không chỉ thể hiện trong những hoạt động lễ hội mà còn nằm trong chính tâm thức của mỗi người dân nơi đây. 

Thông qua lễ hội, huyện Văn Yên mong muốn tiếp tục quảng bá hình ảnh Di tích lịch sử cấp Quốc gia Đền Đông Cuông đến với du khách thập phương trong và ngoài nước, từng bước tạo sự đột phá về phát triển du lịch trong năm 2025 và những năm tiếp theo.