Lễ công bố di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ cấp sắc người Dao Thanh Y, Lễ mừng cơm mới của người Tày và Lễ đón nhận xã Bằng Cả đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao.
Sáng 28/2, TP Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh) tổ chức Hội làng Bằng Cả 2025 gắn với Lễ công bố di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ cấp sắc người Dao Thanh Y, Lễ mừng cơm mới của người Tày và Lễ đón nhận xã Bằng Cả đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao.
Hội làng Bằng Cả là lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc của đồng bào người Dao Thanh Y xã Bằng Cả, TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh với ý nghĩa cầu trời, cầu thổ địa, thổ công, cầu thành hoàng làng phù hộ cho nhân dân năm mới mưa thuận gió hoà, làm ăn phát đạt, mùa màng tốt tươi; cầu chúc cho mọi người hạnh phúc, mạnh khỏe, đoàn kết và sống vui vẻ thuận hoà...
Rất nhiều các gian hàng trưng bày sản phẩm địa phương được người dân và du khách tham quan, mua sắm.
Hội làng Bằng Cả được duy trì tổ chức hàng năm với mục đích bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Dao Thanh Y. Qua đó, bản sắc văn hóa của người Dao Thanh Y Bằng Cả đã và đang được người dân duy trì, phát huy và được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, có tính lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống văn hóa cộng đồng, dần trở thành nguồn lực nội sinh cho sự phát triển của địa phương.
Hội làng Bằng Cả diễn ra vào 5 ngày trong năm (gồm các ngày: 1/2, 1/4, 1/7, 1/10 và ngày 20 tháng chạp hàng năm), trong đó ngày 1/2 (Âm lịch) là lễ chính đầu năm mới. Trong khuôn khổ Hội làng có các nghi lễ cầu trời, thổ địa, thổ công, thành hoàng làng phù hộ cho dân bản năm mới mưa thuận gió hoà làm ăn phát đạt mùa màng tốt tươi; Lễ cầu cho các dòng họ, dân bản hạnh phúc, mạnh khỏe, đoàn kết, sống vui vẻ thuận hoà; Lễ cầu cho người Dao Thanh Y trồng rừng, nương rẫy không bị thú rùng phá hại, cầu cho mọi người làm ăn phát tài phát lộc, cho thóc đầy bồ, trâu bò, lợn, gà đầy chuồng.
Các trò chơi dân gian thu hút đông người dân và du khách tham gia, tạo không khí vui tươi, rộn ràng trong ngày Hội làng.
Đến với hội làng Bằng Cả, nhân dân và du khách được hòa mình vào một không gian văn hóa vô cùng vui tươi, rộn rã, mang đậm bản sắc địa phương. Ngoài những môn thể thao và trò chơi dân gian như bóng đá, bóng chuyền hơi, kéo co, nhảy sạp, ném còn, đi cà kheo... du khách cũng rất thích thú khi được trải nghiệm gói bánh gù, mặc thử trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y, tham quan các gian hàng và thưởng thức những sản vật của địa phương.
Chưa cấp sắc, không lấy vợ
Từ lâu, Lễ cấp sắc là một thủ tục không thể thiếu của đàn ông Dao Thanh Y xã Bằng Cả. Đây là tập quán xã hội đặc sắc do người Dao Thanh Y sáng tạo ra và bảo tồn gìn giữ phát huy giá trị trong nhiều thế hệ đã qua.
Làm lễ cúng gia tiên sau khi được cấp sắc.
Lễ cấp sắc hay còn gọi là lễ đặt tên đối với người con trai Dao Thanh Y, dù có nhiều tuổi đến đâu, mà chưa trải qua lễ cấp sắc coi như chưa có tên, chưa ghi danh vào Dao phả của dòng tộc. Do đó, người đàn ông Dao Thanh Y đã qua cấp sắc mới được coi là người trưởng thành, mới được lập gia đình, khẳng định với dòng tộc, tổ tiên về vị trí, vai trò của người đàn ông trong gia đình, mới đủ tư cách thắp hương bàn thờ và có thể đi cúng cầu may, cầu mùa cho hàng xóm, khi chết được về đoàn tụ với tổ tiên.
Để chuẩn bị cho lễ cấp sắc, từ trước đó gia đình đã đi thông báo cho bà con, xóm láng trong thôn, xã về sự việc trọng đại đối với gia đình và mời mọi người đến để chia vui, chúc mừng với gia đình. Đặc biệt, gia đình mời các thầy giỏi, các bà hát hay trong làng đến để làm Lễ.
Lễ cấp sắc thường trải qua 13 tiết lễ, các tiết lễ chủ yếu là cúng tổ tiên, cúng Ngọc Hoàng, Bàn Vương... Tại đây, các thầy thay phiên nhau nhảy múa quanh người được cấp sắc, tiếng trống, chiêng khua vang cùng những lời cúng, khẩn với mục đích mang những tà ma, dịch bệnh, u ám ra khỏi gia đình. Đặc biệt, trong Lễ cấp sắc tộc người Dao Thanh Y xã Bằng Cả, bên cạnh những lời cúng, khấn của các thầy thì các bà hát cấp sắc (thường là 4 bà) ngồi bên cạnh hát đu đưa, mục đích hát đu đưa về âm cho ông bà tổ tiên ngủ ngon, cầu mong ông bà tổ tiên phù hộ cho chủ nhà làm ăn thịnh vượng, các thầy làm tốt lễ cấp sắc...
Kết thúc buổi lễ, các thầy, chủ nhà cùng người được cấp sắc vào nhà, tại đây các thầy làm lễ cúng tạ ơn tổ tiên, thần thánh đã ủng hộ, cho phép các thầy làm lễ cấp sắc và ban phát cho người được cấp sắc và kể từ đây người thụ lễ đã được coi như một người đàn ông trưởng thành hoàn toàn về thể chất cũng như tâm linh.
Lễ cấp sắc của Dao Thanh y luôn được cả cộng đồng coi trọng và giữ gìn vừa thể hiện được những nét đẹp và các giá trị văn hóa, tinh thần dân tộc, vừa thể hiện tín ngưỡng tâm linh, đồng thời phát giá trị bản sắc văn hoá đặc trưng của người Dao Thanh y, góp phần xây đựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Lễ mừng cơm mới
Từ tháng 9 đến tháng 10 hằng năm, khi các thửa ruộng đã được nhuộm vàng bởi màu lúa chín cũng là lúc đồng bào dân tộc Tày xã Dân Chủ (TP Hạ Long) rộn ràng tổ chức Lễ mừng cơm mới để cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt. Lễ mừng cơm mới hay còn gọi là Tết cơm mới, không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn giáo dục đạo đức, lối sống cho các thế hệ, đồng thời bảo tồn, phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Tày.
Những phụ nữ dân tộc xinh đẹp gói bánh tại lễ mừng cơm mới.
Lễ mừng cơm mới là một trong phong tục còn lưu trữ được nhiều giá trị văn hóa của dân tộc Tày, được tổ chức vào ngày 10 tháng 10 âm lịch hàng năm. Sau khi kết thúc mùa thu hoạch lúa trong năm, các gia đình sẽ sửa soạn những mâm cơm đủ màu sắc, các loại bánh thơm ngon nhất làm từ nông sản mới thu hoạch để dâng lễ tạ ơn trời đất, tổ tiên. Bên cạnh lễ cúng được tổ chức tại nhà các gia đình, từ nhiều năm nay, xã Dân Chủ đã tổ chức Lễ mừng cơm mới với quy mô cồng đồng. Cũng như các nơi khác, Lễ mừng cơm mới xã Dân Chủ có 2 phần gồm phần lễ và phần hội.
Phần lễ được bắt đầu tổ bằng việc rước lễ ... đến nơi diễn ra lễ hội chủ yếu là cúng tế tạ ơn trời đất, tổ tiên đã ban cho mùa màng bội thu. Trong ngày Lễ mừng cơm mới đông đảo nhân dân tề tựu về khoảng sân lễ hội để dâng lễ cúng thần linh, tổ tiên bằng các sản vật nông nghiệp, thực phẩm được chế biến khéo léo như: Thịt gà, thịt lợn, bánh dày, rượu đặc biệt là cơm tẻ, cơm nếp được nấu từ gạo mới thu hoạch vụ mùa.
Thầy mo sẽ thay mặt bà con nhân dân dâng hương tế trời đất, tổ tiên để tạ ơn trời đất, tổ tiên đồng thời gửi gắm ước nguyện về cuộc sống ấm no, người người khỏe mạnh. Bà con người Tày ở đây còn trình diễn các tiết mục Then cầu an, cầu phúc cho những người tham dự.
Lễ mừng cơm mới được người Tày coi trọng và giữ gìn từ đời này sang đời khác bởi vừa phản ánh tín ngưỡng tâm linh, vừa biểu hiện nét văn hóa truyền thống đặc trưng, mang tính nhân văn sâu sắc. Lễ mừng cơm mới không chỉ góp phần làm phong phú đời sống văn hóa trong cộng đồng người dân tộc thiểu số trên địa bàn mà còn là sản phẩm du lịch đặc sắc góp phần thực hiện đề án "Hạ Long thành phố lễ hội".
Nằm ở phía tây của thành phố Hạ Long, Dân Chủ là một xã miền núi với hơn 90% là đồng bào các dân tộc thiểu số, trong đó dân tộc Tày chiếm đa số vậy nên Lễ mừng cơm mới từ lâu đã trở thành một phần văn hóa tín ngưỡng của đồng bào nơi đây.
