Tết Đoan Ngọ và chợ lá miền quê

Tết Đoan Ngọ vào ngày mồng 5 tháng 5 âm lịch, từ lâu đã quen thuộc trong đời sống dân gian, với nhiều phong tục gắn kết con người với làng quê.

Tết Đoan Ngọ năm nay rơi vào ngày thứ Hai. Vậy là những rộn ràng chuyển sang Chủ nhật, sớm một chút cũng đủ bận bịu và bâng khuâng.

Vải vườn mọng đỏ, hũ rượu nếp cái hoa vàng ủ trong lòng đất cất lên, chanh mướt xanh ngoài vườn được bứt vào chen lẫn với những trái mận đỏ tía bày lên đĩa sứ trắng đặt lên bàn thờ. Chè sen thơm ngát múc ra, xôi vò vàng như mùa thu tỏa nắng đơm ra đĩa đặt nghiêm ngắn trên bàn thờ. Mẹ tôi cười hiền ra chiều ưng ý. Người nghiêm trang thắp mấy nén nhang đặt lên bàn thờ lầm rầm khấn nguyện. Quay sang tôi mẹ nhắc nhỏ: Nay là Tết Đoan Ngọ, đã gửi lễ về thắp hương bên nội chưa con? Con ra vườn sau cầm cho mẹ ông bình vôi về đây. Rồi con tranh thủ đi chợ Đông Biên đi kẻo nắng.

Mẹ chậm chuội ra vườn. Chiếc chổi nhỏ chấm vôi trong bình quét nhẹ lên thân cây đào cây mận, đến gần cây mít vết chổi nhúng nước vôi càng đậm hơn. Mẹ lẩm bẩm: mít ngoan mít khoẻ, mít chịu khó nhé! Bà quét vôi thế này lũ sâu mọt sẽ không đục hại đau thân. Nhớ sang năm đẻ nhiều quả nghe không?

Đã bao cái Tết Đoan Ngọ qua đi. Mẹ lặng lẽ trong vườn nhà với câu đồng dao quen thuộc. Mẹ nhắc tôi đi chợ mua lá mồng năm kẻo nắng to, vẫn làm tôi nao lòng.

Chợ Đông Biên vắt qua cây cầu Đông Biên rộn rã tiếng chuông nhà thờ gọi con chiên cầu nguyện mỗi sớm mai. Chợ nằm ven con sông nhỏ náo nức mua bán mỗi khi có phiên. Cô hàng tấm da trắng tóc dài, môi ăn trầu cắn chỉ mắt huyền đằm thắm khoe mười búp ngọc đo vải lụa cho khách đường xa, giờ vẫn còn thổn thức trong nỗi nhớ của kẻ xa quê.

Con sông ngày xưa rộng lớn, từng thuyền chở rau hoa quả lũ lượt cắm sào đợi khách xuống mua. Đâu đây có cả bè nứa chở gốm Hương Canh về bán trên sông. Tôi bé tí theo mẹ đi chợ cứ ngơ ngẩn ngắm từng cái lọ nhỏ, cái nồi đất, siêu đât hồng rực trên sông thích ơi là thích. Chợ Đông Biên có ông xẩm mù ngồi dưới gốc đề với tiếng hồ thật ngọt. Tiếng hát ấm trong gió lạnh chiều đông hua hua chiếc nón rách kiếm vài hào lẻ của nhân gian vẫn còn mãi trong tôi.

Tôi ngỡ ngàng như lạc vào một cánh đồng ngạt ngào hương đồng nội. Lá cây còn đọng sương mai được bày la liệt xung quanh. Lá hoắc hương ngan ngát, lá hương nhu tim sẫm, lá sả xanh ngắt, lá ngải xanh rờn, lá tám tròn tám dài xanh mỡ màng trong nắng sớm, tía tô kinh giới, vọng cách, lá ổi lá vối cũng tề tựu cả về đây được bày bán từng bó lớn. Lá xanh chen lá tím, lá tím ấp iu nâng đỡ lá nâu hồng…sắc màu của lá, hương thơm của cây đang tấu lên vũ điệu mê hương.

Mặt trời ngái ngủ chưa vén màn mây rọi chiếu ánh sáng xuống nhân gian, lá trong vườn còn đẫm sương mai thì người ta đã ra vườn hái lá. Tiết mồng năm Tết Đoan Ngọ quả là linh thiêng nên cây lá ngày này cũng trở thành những vị thuốc nam có rất nhiều công dụng. Lá ngậm sương mai khi mặt trời chưa lên sẽ mang được khí đất khí trời mát mẻ hấp thụ được khí âm.

Lá cây đó đem về băm nhỏ đợi đúng lúc mười hai giờ trưa Thái Dương cương ngọ đem ra phơi. Lá cây hái lúc mặt trời chưa mọc, giờ được tắm trong dương khí lúc mặt trời toả nắng tốt nhất trong năm. Âm dương hài hoà, thấm đượm vào lá sẽ trở thành vị thuốc Nam chữa được nhiều bệnh cho con người.

Chợ lá rộn ràng miền quê dịp Tết Đoan Ngọ. Ảnh: Đắc Thành. — Chợ lá rộn ràng miền quê dịp Tết Đoan Ngọ. *Ảnh: Đắc Thành.*

Tôi đi vòng quanh hàng lá, gặp lá sen tươi mỡ màng được bó thành bó. Cô em cúi xuống hỏi mua rồi quay sang giảng giải cho tôi: Lá sen mồng năm tốt lắm! Em mua về thái nhỏ phơi khô đem sắc nước uống sẽ giảm được máu mỡ, mạch khí nhẹ nhàng. Em nhắc tôi mua lá hương nhu tía tô kinh giới về phơi khô để làm thuốc giải cảm và cả những vòng lá Kim Ngân được bó gọn gàng. Một vài bà dừng lại mua lá sài đất phơi khô để dành tắm cho cháu bé sắp sinh. Ánh mắt như đong đầy hạnh phúc của người sắp được làm bà.

Đi qua mẹt hoa nhài tinh khiết toả hương ngào ngạt. Sắc trắng trong, hương thơm dịu dàng như níu gọi bước chân tôi. Hoa nhài ngậm sương mai ướp trà móc câu bạch tuyết sẽ giúp cho hồn thơ suối mạch văn chương được thăng hoa lúc nguyệt lặn sao mờ. Chén trà nhài còn là dư vị tao nhã lúc bình mình. Hoa nhài ủ trong bột sắn nam sẽ tăng thêm vị thanh ngát cho bát chè giải nhiệt cho người thân. Nâng niu cánh hoa nhài trên tay mà như thấy cả một trời hương quyến luyến.Tôi nhẹ nhành gom cả mẹt hoa nhờ bà cụ bọc trong lá sen để tôi mang về.

Lá mồng năm – lá Đoan Ngọ được tắm linh khí của trời đất cong mình đón cái nắng giòn tan của xứ biển. Lá để dành nấu trong siêu đất để thuỷ hỏa địa phong được tương sinh giao hoà nâng giấc cho sức khoẻ của con người

Ai đã xa quê lâu ngày không trở lại, bỗng một chiều heo hút gió chợt nhớ nhà. Trong nỗi nhớ ập oà da diết bỗng gặp mẹ ngồi bên bếp lửa hồng với siêu nước lá mồng năm tỏa hương ngái ngát. Lại thấy thèm cái vị chan chát nồng thơm của bát nước lá trên tay. Ngụm nước lá đọng vị ngọt đằm trong cổ họng, thấy hồn quê hương hiện về thao thiết mỗi bước đi.

Lê Hà Ngân