Người dân huyện Nghĩa Hành đầu tư phát triển vườn cây ăn quả phục vụ du lịch cộng đồng. Ảnh: L.K.
"Đầu tàu" thiếu nguồn lực
Ở tỉnh Quảng Ngãi hiện nay, việc phát triển du lịch cộng đầu hầu hết được dẫn dắt bởi các hợp tác xã (HTX) địa phương. Thời gian qua, các HTX này đã rất nỗ lực trong việc xây dựng hình ảnh, phát triển thành viên cũng như kêu gọi các hộ dân tham gia liên kết, quảng bá sản phẩm. Kết quả bước đầu đạt được tương đối thành công. Tuy nhiên, những mô hình này vẫn rất cần sự hỗ trợ lớn từ các cấp, chính quyền để hoạt động du lịch được nâng tầm, bền vững hơn.
Anh Đoàn Phú Việt Nam, Giám đốc HTX Nông nghiệp - Dịch vụ và Du lịch cộng đồng Bình Thành (xã Hành Nhân, huyện Nghĩa Hành, Quảng Ngãi) cho biết, làm du lịch sẽ phải qua một quá trình rất dài nên ngay từ khi thành lập, HTX đã xác định những năm đầu chủ yếu là đầu tư, cố gắng giảm lỗ qua từng năm, đến năm thứ 4 hoặc thứ 5 mới hy vọng hòa vốn.
Do vậy, những năm đầu luôn là khoảng thời gian khó khăn của đơn vị đặc biệt là việc duy trì hoạt động, trả lương cho các cán bộ, thành viên. Bên cạnh đó, HTX cũng đang thiếu nguồn vốn để đầu tư cải tạo các vườn cây ăn quả, đường sá, nhà vệ sinh. Ngay cả quỹ đất để xây dựng trụ sở thì đơn vị cũng chưa có mà vẫn còn phải thuê tạm ở UBND xã Hành Nhân.
“HTX không có tiềm lực nên những vấn đề này rất cần sự hỗ trợ, nhưng đến nay chính sách của địa phương chưa sát sao, muốn ủng hộ nhưng không biết ủng hộ sao cho hợp lý, chỉ khích lệ về mặt tinh thần là chính. Vậy nên, từ trước đến nay chúng tôi đều phải tự lực hết”, anh Nam chia sẻ.
Ngoài hoạt động chèo ghe chở khách tham quan thì các sản phẩm dịch vụ du lịch khác ở rừng dừa nước Tịnh Khê còn rất hạn chế do thiếu nguồn lực phát triển. Ảnh: L.K.
Tương tự, tại mô hình du lịch cộng đồng rừng dừa nước Tịnh Khê (xã Tịnh Khê, TP Quảng Ngãi) ngoài hoạt động chèo thuyền chở khách tham quan thì các dịch vụ du lịch khác cũng rất hạn chế, khó níu chân được du khách. Theo anh Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc HTX Nông nghiệp và Du lịch cộng đồng Mỹ Khê, từ khi thành lập đến nay, ngoài vốn hơn 1 tỷ đồng đóng góp của các thành viên thì HTX chưa có được sự hỗ trợ khác từ các cấp chính quyền do vướng mắc trong cơ chế.
“TP Quảng Ngãi cũng rất ủng hộ HTX phát triển du lịch nông thôn, du lịch cộng đồng. Trong năm 2023, dù được hỗ trợ 320 triệu đồng nhưng do HĐND tỉnh chưa có hướng dẫn về mức chi, hạng mục chi, nội dung chi như thế nào nên đành phải trả lại. Vốn hỗ trợ chủ yếu được lồng ghép trong chương trình xây dựng NTM trong khi xã Tịnh Khê đã đạt chuẩn nên kinh phí nhìn chung cũng không đáng kể”, anh Dũng nói.
Mặc dù việc phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp rất được tỉnh Quảng Ngãi quan tâm nhưng rào cản chưa thể tháo gỡ chính là thiếu chính sách hỗ trợ dẫn đến các HTX khó tiếp cận vốn. Hàng năm, khi địa phương có nhu cầu, các cấp chính quyền phải xem xét các nguồn để hỗ trợ từ kinh phí tích lũy hoặc lồng ghép vào các nguồn vốn.
Tuy nhiên, gỡ khó chỗ này thì lại tiếp tục vướng ở chỗ khác. Chẳng hạn như việc lồng ghép từ nguồn vốn hỗ trợ theo chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, một số nhu cầu cần thiết để phục vụ cho du lịch cộng đồng lại không có trong danh mục hỗ trợ. Với mỗi điểm du lịch sẽ có những đặc trưng khác nhau, nên khi căn cứ vào danh mục hỗ trợ cụ thể rất khó áp dụng phù hợp với tình hình thực tế.
Hiện nay, nguồn lực hỗ trợ cho phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp ở Quảng Ngãi còn rất hạn chế. Ảnh: L.K.
Ông Từ Văn Tám, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Ngãi thừa nhận, qua quá trình triển khai thực hiện thì những mô hình, sản phẩm du lịch cộng đồng nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn mới chỉ là tiềm năng. “Nguyên nhân là chưa có sự quan tâm, đầu tư đúng mức để phát huy hết những giá trị vốn có. Ngoài ra, vai trò của chính quyền địa phương chưa được phát huy tối đa để hỗ trợ, thúc đẩy du lịch cộng đồng nông nghiệp, nông thôn phát triển”.
Tạo đà cho du lịch cộng đồng phát triển
Thực tế cho thấy, loại hình du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp ở Quảng Ngãi hiện nay chủ yếu phát triển ở quy mô nhỏ với những đặc thù riêng lẻ của các địa phương; chưa có một chính sách tổng thể cũng như hạn chế về các nguồn lực đầu tư. Ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi cho biết, về tầm vĩ mô, du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp ở tỉnh Quảng Ngãi chưa có quy hoạch chiến lược phát triển cho phù hợp.
Trong đó, nguồn vốn để phát triển du lịch hiện nay vẫn phân bổ đều, dàn trải cho các địa phương. Trong khi nhiều nơi không có năng lực, hiểu biết và kiến thức làm du lịch, vốn phân bổ về được sử dụng vào các hoạt động như tập huấn, tham quan mô hình dẫn đến hiệu quả thấp.
Vì vậy, theo ông Dũng, trong năm 2025, tỉnh Quảng Ngãi cũng sẽ xây dựng lại nghị quyết phát triển du lịch mới; trong đó tập trung hình thành mạng lưới du lịch nông thôn ở các địa phương. Phân theo từng giai đoạn để lựa chọn, xác định điểm du lịch nào cần tập trung đầu tư một cách trọng tâm, bài bản thay vì phát triển ồ ạt và dàn trải như hiện nay.
“Song song với đó, tỉnh Quảng Ngãi sẽ thường xuyên mở các lớp tập huấn nhằm nâng cao nhận thức, kỹ năng nghiệp vụ cho người dân ở các nơi có tiềm năng làm du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp. Đặc biệt là tiếp tục đẩy mạnh truyền thông quảng bá để đưa sản phẩm du lịch chuyên biệt của Quảng Ngãi đến với thị trường vì các sản phẩm du lịch cao cấp không thể cạnh tranh được với các tỉnh khác”, ông Dũng nói.
Thời gian tới, tỉnh Quảng Ngãi sẽ xây dựng các cơ chế để hỗ trợ du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp phát triển. Ảnh: L.K.
Mục tiêu của Quảng Ngãi là đẩy mạnh phát triển loại hình du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp gắn với phát huy tiềm năng, lợi thế về nông nghiệp, văn hóa và môi trường sinh thái của các địa phương. Từ đó nâng cao chất lượng đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn; góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tích hợp đa giá trị, bao trùm và phát triển bền vững.
Ông Hồ Trọng Phương, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Quảng Ngãi cho biết, vừa qua, tỉnh Quảng Ngãi cũng đã xây dựng nghị quyết số 26, trong đó có nội dung hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn. Theo nghị quyết này, tỉnh sẽ hỗ trợ 70% kinh phí nhưng không quá 3 tỷ đồng/huyện miền núi; 50% kinh phí nhưng không quá 3 tỷ đồng với các huyện còn lại. Đây chính là “trợ lực” để phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn.
“Ngoài ra, chúng tôi đang tập trung kết nối các điểm du lịch nông nghiệp, du lịch nông thôn, cùng với các Sở, ngành liên quan, các địa phương để làm sao có lộ trình làm việc và tham mưu ban hành các chương trình du lịch này gắn với các sản phẩm OCOP đặc thù của địa phương và gắng với việc xây dựng nông thôn mới thì khi đó các điểm du lịch nông thôn mới thực sự phát huy được hiệu quả”, ông Phương nói.
Ông Trần Hoàng Tuấn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi cho rằng, điều quan trọng của du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn là tạo sinh kế, nâng cao đời sống cho bà con chứ không phải làm du lịch một cách đơn thuần. “Do vậy, chúng ta phải có sự truyền thông tốt và phải liên kết, xác định trách nhiệm của các chủ thể trong khi xây dựng điểm du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn. Du lịch cộng đồng, du lịch nông thôn thì nguồn lực cộng đồng dân cư là yếu tố quan trọng nhất. Do vậy, xây dựng được du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp, Quảng Ngãi cần có sự đồng lòng, quyết tâm cao của cấp ủy chính quyền, các sở ban ngành, các nhà khoa học, năng lực tổ chức, điều phối của hợp tác xã và đặc biệt là cộng đồng dân cư”, ông Tuấn nhấn mạnh.
