Văn chương trẻ với thế hệ công dân toàn cầu

Văn chương trẻ luôn được cộng đồng dõi theo và ủng hộ. Bởi lẽ, sức trẻ có ý nghĩa quan trọng trong mọi lĩnh vực, nên càng được đề cao ở môi trường sáng tạo chữ nghĩa.

Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM 2024 diễn ra từ ngày 11 đến 13/10, không chỉ quy tụ các cây bút đang học tập và cư ngụ trên địa bàn đô thị lớn nhất phương Nam. Ban tổ chức chủ động mời thêm các cây bút trẻ ở các địa phương lân cận như Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh, Bình Phước, Long An, Tiền Giang, Bà Rịa Vũng Tàu… giúp cuộc gặp gỡ văn chương mang đúng tinh thần “Đồng hành khát vọng phương Nam”.

Trong phiên khai mạc, các đại biểu và khách mời đã dành một phút tưởng niệm đồng bào bị thiệt mạng do cơn bão Yagi đổ bộ vào các tỉnh phía Bắc.

Đây là lần thứ 5, Hội Nhà văn TP.HCM tổ chức sự kiện dành riêng cho các cây bút trẻ. Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nên khoảng cách giữa hội nghị lần thứ 4 và hội nghị lần thứ 5 là 7 năm, thay vì 5 năm như thường lệ. Tính từ năm 2017 đến nay, một thế hệ cầm bút mới đã xuất hiện, trẻ trung hơn và tự tin hơn.

Tài liệu chính thức của Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM là cuốn sách “Dòng chảy của nước” tập hợp tác phẩm chọn lọc của 62 cây bút, ít nhiều chứng minh điều ấy. Nhiều tác giả sinh sau năm 2000 đã góp mặt, rộn ràng và khác biệt, so với những cây bút 8X hay 9X.

Ở một đô thị nhộn nhịp mang đẳng cấp quốc tế như TP.HCM, văn chương chưa bao giờ bị ru ngủ bởi những mơ tưởng viễn vông. Văn chương buộc phải vận hành trong sự năng động của cộng đồng, và nỗ lực dự phần vào đời sống tinh thần của cộng đồng. Với đặc trưng ấy, nghề cầm bút chuyên nghiệp đối mặt nhiều thử thách, với các bạn trẻ muốn tìm kiếm cơ hội lập thân theo cách riêng mình. Cũng may, sức quyến rũ của một môi trường sống cởi mở vẫn không ngừng thu hút dòng người nhập cư liên tục, đã giúp đội ngũ văn chương TP.HCM đều đặn bổ sung những gương mặt mới.

Vì vậy, Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM 2024 lại chứng kiến thêm một thế hệ rời vạch xuất phát để theo đuổi đam mê sáng tạo. Bây giờ, không còn những tờ báo ưu ái đăng tải sáng tác cho các cây bút trẻ, như hai thập niên cuối thế kỷ 20. Thế nhưng, bù đắp lại, mạng internet đã và đang tạo ra không gian thuận lợi cho các cây bút trẻ được phô diễn đam mê văn chương. Có không ít cây bút từ bệ phóng của Blog hay Facebook, mà trở thành tác giả có sách bán chạy trên thị trường. Mặt khác, tận dụng công nghệ thông tin, các cây bút trẻ tỏ ra nhạy bén trong việc quảng bá và tiếp thị tác phẩm. Thậm chí, nhiều cây bút trẻ dễ dàng phát hành được tác phẩm của mình đến tận vùng sâu, vùng xa thông qua kết nối thế giới ảo.

Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM 2024 cũng là dịp để đánh giá tương đối rõ nét sự hình thành đội ngũ tác giả được chào đời và lớn lên trong hòa bình. Nghĩa là, điểm danh những tác giả sinh từ năm 1975 trở lại đây, đã thấy một lực lượng trẻ bổ sung màu sắc sinh động cho nền văn chương Việt Nam, như Nguyễn Thị Châu Giang, Ly Hoàng Ly, Vũ Đình Giang, Trương Anh Quốc, Đào Phong Lan, Tiến Đạt, Ngô Liêm Khoan, Nguyễn Vĩnh Nguyên, Nguyễn Phong Việt, Ngô Thị Hạnh, Phương Huyền, Võ Thu Hương, Văn Thành Lê, Tống Phước Bảo, Trần Đức Tín… Họ làm nhiều nghề khác nhau để mưu sinh, nhưng vẫn giữ được ngọn lửa sáng tạo văn chương một cách bền bỉ.

Một đặc điểm của văn chương trẻ nói riêng và văn chương TP.HCM nói chung, là sự trong sáng dung nạp những sự khác biệt về cá tính sống lẫn phong cách viết. Tác giả trẻ phương Nam không tẩy chay hay miệt thị những biểu hiện không giống mình, nên văn chương đa dạng và phong phú. Người giữ nhịp điệu lục bát truyền thống vẫn đứng chung với người khao khát tân hình thức hoặc hậu hiện đại. Người say sưa tiểu thuyết ngôn tình vẫn đồng hành người mải mê đổi mới cấu trúc truyện ngắn. Họ chấp nhận nhau, họ dìu dắt nhau, họ nâng đỡ nhau để có được tác phẩm như mong muốn của mỗi người.

Đáng chú ý, văn chương trẻ TP.HCM đang hình thành những tác giả mang phẩm chất công dân toàn cầu. Họ sinh sau năm 2000, thông thạo ngoại ngữ và có thể sáng tác bằng tiếng Việt lẫn tiếng Anh. Ví dụ, tác giả trẻ Minh Anh sinh năm 2007 đã đoạt giải A của Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật Việt Nam với tập thơ song ngữ “Một ngày từ bên trong”. Còn đại biểu trẻ nhất ở Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM 2024 là tác giả trẻ Cao Việt Quỳnh sinh năm 2008, có bộ tiểu thuyết “Người sao Chổi” gồm 3 tập được trao tặng Giải thưởng Sách quốc gia. Chắc chắn, những tác giả - công dân toàn cầu này hoàn toàn có khả năng tự tin hội nhập văn chương quốc tế.

Ý thức chuyên nghiệp được tác giả trẻ Cao Việt Quỳnh 16 tuổi bộc bạch: “Đã theo nghề viết, mỗi người nên tự đặt ra một thời khóa biểu nghiêm ngặt, đơn giản từ việc mỗi ngày viết bao nhiêu chữ, vào thời gian nào… Như vậy mới kịp tiến độ, để bản thân không trì hoãn bởi thành quả đã có. Nhưng chúng ta cũng phải hiểu, không thể ép con chữ lên giấy được, nó phải đến từ trong trái tim. Ngồi xuống, đột nhiên không có cảm hửng, ý tưởng, thì phải chấp nhận là bản thân đang không có cảm hứng, ý tưởng vào lúc đó. Khi ấy, chúng ta nên thư giãn, đi dạo, làm những thứ mình thích, không liên quan đến việc viết. Rồi sau đó, ta sẽ đột nhiên có một sự 'lóe sáng', một nguồn cảm hứng đến từ những nơi chốn không ai ngờ tới”.

So với Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM lần 4 (năm 2017) thì hôm nay các gương mặt tác giả trẻ đã đông đảo hơn và nhiều dấu ấn hơn. Qua giải thưởng Tác Giả Trẻ của Hội Nhà văn TP.HCM và Hội Nhà văn Việt Nam hay những cuộc thi văn chương chuyên nghiệp, những tên tuổi đã được khẳng định như Bùi Tiểu Quyên, Ngô Thúy Nga, Trần Ngọc Mai, Võ Chí Nhất, Vĩ Hạ, Huỳnh Trọng Khang, Nguyễn Trần Khải Duy, Ngô Tú Ngân, Trần Văn Thiên, Đoàn Nguyễn Anh Minh…

Và họ cũng khác thế hệ đi trước, khi tự chọn con đường riêng để đột phá, có người chuyên tâm viết cho thiếu nhi, có người đầu tư mảng truyện tranh, có người khai thác mảng khoa học viễn tưởng, có người sáng tác đề tài trinh thám phá án… Họ chủ động tạo dựng thế giới văn chương của họ, đầy hào hứng và đầy nhiệt huyết.

Hạn chế phải âu lo hiện tại là sự thưa vắng những tác giả trẻ ở lĩnh vực lý luận phê bình. Vài cây bút như Nguyễn Đình Minh Khuê hoặc Trương Mỹ Ngọc dường như vẫn chưa tương tác trực diện với nhịp điệu văn chương đang chuyển biến mau chóng của nhu cầu xã hội. Nếu không hình thành những sinh hoạt học thuật thường xuyên và không có những diễn đàn tích cực, thì trong vòng một thập niên tới, đời sống văn học TP.HCM sẽ hụt hẫng vì khoảng trống lý luận phê bình.

Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM 2024 có một số hoạt động bổ ích như dâng hương tại Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng, giao lưu sinh viên Đại học An Giang, tham quan di chỉ văn hóa Óc Eo, thăm nơi ở và viết của học giả Nguyễn Hiến Lê tại Long Xuyên… Thế nhưng, quan trọng nhất, mang đậm dấu ấn hội nghị nhất, vẫn là những tham luận của các đại biểu trẻ. Mạnh dạn và hào hứng, nhiều cây bút đã trình bày quan điểm văn chương của mình một cách rõ ràng và quyết liệt.

Đề cập một ngách độc đáo của văn học thiếu nhi đang cần tác giả trẻ góp sức, đại biểu Nguyễn Trần Thiên Lộc hé lộ: “Từ năm 2012 đến nay, tôi có hơn mười năm cộng tác với Room to Read, một tổ chức phi chính phủ, hoạt động trong lĩnh vực hỗ trợ giáo dục cho trẻ em ở những địa bàn khó khăn tại 11 nước châu Phi và châu Á. Sách tranh là thể loại sách kết hợp giữa lời văn và tranh vẽ để câu chuyện có thể được kể ra phần lớn bằng hình ảnh, giúp các em có thể hiểu được câu chuyện mà không phải đọc chữ quá nhiều. Mục tiêu của chương trình là giúp học sinh tiểu học các vùng sâu vùng xa hứng thú với việc đọc sách, tạo thói quen để các em trở thành người đọc độc lập trong tương lai”.

Trong các tham luận trình bày tại Hội nghị những người viết trẻ TP.HCM 2024, cũng có rất nhiều trăn trở và suy tư, thể hiện trách nhiệm của tác giả trước trước sáng tạo phụng sự xã hội. Tham luận “Số lượng có làm nên chất lượng truyện ngắn trẻ”, đại biểu Tống Phước Bảo cho rằng: “Tốc độ viết của các bạn trẻ khiến hầu hết độc giả lẫn bạn văn đều nể trọng. Tuy vậy chúng ta vẫn nhìn nhận để hoàn toàn đảm bảo chất lượng thì rất khó. Bởi ở một số tác phẩm chạy theo tốc độ đáp ứng cho các báo theo tuần chỉ gói gọn trong 2000 chữ rất khó để thể hiện hoặc tung tẩy câu chữ”.

Còn trong tham luận “Nhận diện thơ trẻ phương Nam”, đại biểu Trần Đức Tín sốt ruột: “Tôi muốn một sự phát triển tột bật của vườn thơ Trẻ, mọi bông hoa trong vườn đều khoe sắc và ngát hương. Chúng ta đang có lợi thế là Trẻ: công sức, quyết tâm, dám nghĩ, dám làm, dám thể nghiệm và dám chịu thất bại. Hay nói cách khác, vì chúng ta Trẻ nên chúng ta còn thời gian cho sự thất bại. Và ta đều biết, không có sự thành công nào tự nhiên đến, vậy sao chúng ta còn chưa bước?”.

Văn chương luôn là hành trình đam mê giữa niềm hào hứng và nỗi nhọc nhằn. Văn chương trẻ thường có màu sắc như món quà tinh thần trên con đường lập nghiệp của mỗi cá nhân. Sự tưng bừng ở vạch xuất phát luôn dự báo sự thưa thớt dần theo chiều dài tháng năm. Không có gì phải ngạc nhiên mà cũng không có gì phải băn khoăn. Văn chương cần tinh thần cống hiến và lao động bền bỉ, không thể quá sốt ruột và cũng không thể sớm nản lòng.

Văn chương trẻ TP.HCM giống như một cuộc chạy tiếp sức, người nọ nối người kia khơi dậy vẻ đẹp đô thị. Những bài thơ mơ mộng, những truyện ngắn gai góc, những tiểu thuyết ngổn ngang hay những tản văn nồng nàn đều là một phần của đời sống được chắt chiu và lắng đọng. văn chương trẻ TP.HCM giúp cộng đồng thêm hiểu, thêm yêu một vùng đất hào hiệp cưu mang từng số phận con người.