Diêm dân huyện Đông Hải thu hoạch muối. Ảnh: Trọng Linh.
Vụ mùa bội thu
Bạc Liêu là địa phương có diện tích muối lớn của cả nước với gần 1.400 ha, trong đó muối trải bạt hơn 250 ha. Thời điểm này, vụ muối năm 2023 – 2024 đã đi qua được hơn nửa chặng đường, giá muối dù có giảm so với đầu vụ, nhưng diêm dân không quá lo lắng, bởi năng suất muối cao bù lại phần giá sụt giảm.
Tình hình thời tiết nắng nóng kéo dài từ đầu năm đến nay tạo điều kiện thuận lợi cho diêm dân sản xuất muối. Ghi nhận của PV Báo Nông nghiệp Việt Nam đầu tháng 4 tại các xã Long Điền Đông, Điền Hải của huyện Đông Hải, nơi các diêm dân đang tất bật thu hoạch muối.
Trò chuyện với chúng tôi, diêm dân Trần Văn Cộng, người có hơn 30 năm gắn bó với nghề làm muối vui mừng chia sẻ: Nắng nóng theo kèm gió mạnh là điều kiện thuận lợi để hạt muối kết tinh nhanh, rút ngắn thời gian thu hoạch. Năm nay tuy giá muối có giảm nhẹ nhưng bù lại vụ mùa bội thu nên có lãi. Hiện nay, giá muối trắng bán tại ruộng dao động từ 1.000 – 1.200 đồng/kg (giảm 200 – 300 đồng/kg) so với đầu vụ.
Còn diêm dân Dương Văn Đệ, xã Long Điền Đông, huyện Đông Hải cho biết: Thời tiết năm nay thuận lợi, mưa cắt sớm, nắng to nên việc sản xuất muối cũng sớm hơn. Gia đình ông đã thu hoạch sản lượng đạt khoảng 70% so với dự tính. Hiện tại dù giá muối giảm nhưng không nhiều, diêm dân vẫn chấp nhận được. Bà con chỉ mong giá muối ổn định, giữ được giá như hiện nay là có lợi nhuận, yên tâm sản xuất.
Diêm dân Bạc Liêu đẩy mạnh ứng dụng cơ giới hóa vào thu hoạch muối. Ảnh: Trọng Linh.
Ứng dụng cơ giới hóa
Ông Hồ Minh Chiến, Chủ tịch hội đồng quản trị HTX sản xuất muối công nghệ cao Đông Hải chia sẻ: Sản xuất muối hiện nay vẫn còn phụ thuộc vào thời tiết, nắng to thì được nhiều muối, còn ngược lại gặp mưa trái mùa, muối tan phải làm lại từ đầu. “Bên cạnh yếu tố thời tiết thuận lợi, vụ muối năm nay đạt sản lượng cao còn do diêm dân đẩy mạnh áp dụng khoa học công nghệ trong sản xuất, nhất là cơ giới hóa một số khâu trong thu hoạch, vận chuyển muối”, ông Chiến cho hay.
Còn anh Châu Mộng Đỉnh, xã viên hợp tác xã cho biết, nhờ áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất nên 16 ha chỉ cần 3 nhân công lao động (giảm 7 nhân công so với sản xuất muối truyền thống), chỉ riêng chi phí thuê nhân công trong một vụ muối, mỗi người khoảng 50 triệu đồng/năm, như vậy, anh đã tiết kiệm trên 350 triệu đồng.
“Mặc dù số lượng nhân công giảm, nhưng do áp dụng cơ giới hóa nên năng suất lao động vẫn đảm bảo. Trong khâu thu hoạch muối, nếu như trước đây, với 16ha, đến vụ thu hoạch cần đến 10 nhân công thì nay chỉ cần 3 – 4 người là đủ đảm bảo thực hiện khối lượng công việc”, anh Đỉnh chia sẻ.
Anh Đỉnh cho biết, chỉ với một động cơ diesel cùng dụng cụ thu hoạch gọi là “chang” (dụng cụ cào muối) với hai người điều khiển (một người điều khiển động cơ để máy cuộn dây, còn lại một người cầm “chang” kìm lái để đi không chệch hướng lên sân muối) là có thể thu hoạch gấp 10 lần so với thu hoạch thủ công.
Việc ứng dụng cơ giới hóa giúp diêm giảm chi phí sản xuất muối. Ảnh: Trọng Linh.
Tuy nhiên, để áp dụng cơ giới hóa trong thu hoạch muối đòi hỏi diêm dân phải sản xuất muối theo mô hình công nghệ trải bạt, chi phí đầu tư bạt mỗi ha là 500 - 700 triệu đồng. Ưu điểm của sản xuất theo mô hình này là năng suất đạt rất cao, muối kết tinh nhanh, rút ngắn thời gian thu hoạch, thu hoạch muối được nhiều đợt. Không những vậy, sản xuất theo mô hình trải bạt, chất lượng muối cũng tốt hơn so với sản xuất truyền thống, giá bán cũng vì vậy cao hơn.
Thấy rõ được hiệu quả, tuy nhiên việc sản xuất muối theo mô hình trải bạt tại địa phương đến nay chưa được nhân rộng nhiều. Cái khó đối với diêm dân hiện nay là chi phí đầu tư ban đầu khá lớn, không phải ai cũng đủ khả năng tài chính để đầu tư. Tỉnh Bạc Liêu có hơn 1.400ha diện tích sản xuất muối, tuy nhiên diện tích muối trải bạt chỉ có hơn 252ha.
Ông Hồ Thanh Tuấn, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Đông Hải cho biết: Toàn huyện có 1.300ha diện tích sản xuất muối, qua khảo sát chỉ có khoảng 13% (175 ha) diện tích sản xuất muối trên địa bàn thực hiện mô hình trải bạt. Để tháo gỡ khó khăn này, huyện Đông Hải kiến nghị ngân hàng đầu tư vốn cùng với đó, vận động diêm dân tham gia vào các tổ hợp tác, hợp tác xã nhằm tập trung nguồn vốn đầu tư.
Nghề muối ở Bạc Liêu được hình thành và phát triển hơn 100 năm. Hạt muối Bạc Liêu không chỉ được nhiều người ưa chuộng, sử dụng rộng rãi trong nước mà còn được xuất khẩu sang các nước, nhất là thị trường Nhật Bản, Hàn Quốc... Mặc dù đã được công nhận chỉ dẫn địa lý, công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, nhưng diêm dân địa phương vẫn chưa thể giàu lên từ muối.
Hạ tầng nghề làm muối cần được đầu tư kịp thời. Ảnh: Trọng Linh.
Ông Lưu Hoàng Ly, Giám đốc Sở NN-PTNT Bạc Liêu chia sẻ: Nghề muối tại Bạc Liêu đang đối mặt với nhiều khó khăn thách thức như ảnh hưởng của biến đổi khí hậu làm mưa trái mùa xuất hiện ngày càng nhiều trong vụ mùa sản xuất muối, môi trường nước có nguy cơ ô nhiễm. Cùng với đó là việc tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật của người dân còn hạn chế và chậm thay đổi, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm sản xuất truyền thống, một bộ phận thiếu vốn đầu tư, thiếu các thông tin kỹ thuật mới.
Hỗ trợ 130 tỷ đồng phát triển nghề muối
Để bảo tồn, nâng cao hiệu quả nghề muối Bạc Liêu, Bộ NN-PTNT đã hỗ trợ 130 tỷ đồng cho đề án nâng cấp cánh đồng muối của tỉnh Bạc Liêu. Theo đó, sẽ đầu tư nâng cấp hạ tầng cánh đồng muối, các hộ dân nằm trong dự án sẽ được đầu tư điện, nâng cấp lộ, nạo vét thủy lợi; nâng cao hiệu quả và chất lượng muối, giúp diêm dân ứng dụng công nghệ để tăng năng suất muối.
Đồng thời, kêu gọi nhà đầu tư vào lĩnh vực chế biến muối để xây dựng thương hiệu muối thực phẩm, muối dược liệu, quà tặng du lịch... Xây dựng khu trưng bày muối, công cụ, phương tiện sản xuất muối và lịch sử hình thành ngành muối để kết nối du lịch.
Ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu cho biết: Nghề làm muối ở Bạc Liêu đã trải qua hơn 100 năm với nhiều thăng trầm, hạt muối gắn bó với đời sống lao động sản xuất đã ăn sâu vào tâm thức và lưu truyền qua nhiều thế hệ. Dù còn nhiều khó khăn, nhưng diêm dân Bạc Liêu luôn quyết tâm bám trụ lấy nghề với niềm hy vọng, nghề muối rồi sẽ khởi sắc.
Bạc Liêu đặt mục tiêu đến năm 2030, duy trì diện tích sản xuất muối 1.500 ha, sản lượng muối đạt 66.000 tấn/năm. Ảnh: Trọng Linh.
Theo ông Thiều, phải giữ cho được nghề muối truyền thống. Điều này được khẳng định thông qua việc phê duyệt đề án nâng cao giá trị sản xuất và chế biến muối giai đoạn 2021-2030. Trong đó, mục tiêu đến năm 2030, duy trì diện tích sản xuất muối 1.500 ha, sản lượng muối đạt 66.000 tấn/năm.
Cùng với việc đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện các hạng mục của đề án nâng cấp cánh đồng muối của tỉnh Bạc Liêu do Bộ NN-PTNT hỗ trợ, tỉnh đang quan tâm hỗ trợ các công ty muối đổi mới quy trình công nghệ để chế biến các sản phẩm theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phục vụ nhu cầu trong nước cũng như xuất khẩu. Ngoài ra, tỉnh Bạc Liêu sẽ tập trung khai thác và phát triển thương hiệu muối ăn Bạc Liêu được chứng nhận chỉ dẫn địa lý gắn với phát triển du lịch, xem đây là giải pháp nâng cao hiệu quả, phát triển bền vững nghề muối Bạc Liêu.
Theo kế hoạch, Festival nghề Muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2024 với chủ đề “Nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam” dự kiến sẽ được tổ chức vào cuối năm nay với nhiều hoạt động trưng bày, giới thiệu sản phẩm, triển lãm thương mại, diễn đàn, hội nghị, hội thảo, tham quan mô hình tại các huyện Hòa Bình, Đông Hải và thành phố Bạc Liêu.
Sự kiện nhằm tôn vinh, bảo tồn, phát triển nghề muối truyền thống, nâng cao giá trị nghề muối Việt Nam nói chung, của tỉnh Bạc Liêu nói riêng, qua đó khơi dậy tình yêu nghề truyền thống của thế hệ trẻ, thu hút lực lượng lao động trẻ, có trình độ tham gia vào sản xuất, kinh doanh, khởi nghiệp từ nghề muối.
