Dự án Đường sắt trên cao tuyến Nhổn - Ga Hà Nội: Nhà thầu độc quyền?

Chủ đầu tư chịu sức ép của nhà thầu

Gói thầu số 6 của Dự án Đường sắt trên cao tuyến Nhổn - Ga Hà Nội gồm các hạng mục Đầu máy toa xe, Thiết bị Depot, OCC/SCADA (hệ thống quản lý tòa nhà trong các ga) tín hiệu, thông tin và cấp điện. Gói thầu này được phê duyệt dự toán là 234.750.000 EURO.

Đường sắt trên cao tuyến Nhổn - Ga Hà Nội vẫn đang dang dở
 

Tháng 9/2013, Ban Quản lý đường sắt Đô thị Hà Nội tổ chức sơ tuyển nhà thầu và chỉ có duy nhất nhà thầu Liên danh ALSTOM Transort SA - COLAS rail SA - THALES Communication& Security SAS nộp hồ sơ dự tuyển và trúng sơ tuyển.

Tháng 2/2015, nhà thầu này dự thầu lần 1 và đã chào giá dự thầu là 259.247.947 EURO, cao hơn giá dự toán được duyệt tới trên 23 triệu EURO.

Thông thường, trường hợp nhà thầu chào giá cao hơn so với dự toán phê duyệt phải bị loại bỏ nhưng do đây là nhà thầu duy nhất trúng vòng sơ tuyển và “độc quyền” chào giá nên chủ đầu tư “nhân nhượng” đàm phán giá với nhà thầu. Chủ đầu tư càng lùi bước, nhà thầu càng tiến tới. Kết quả đàm phán lần 3, nhà thầu mạnh dạn chào giá tăng vọt tới 274.573.109 EURO cao hơn hẳn so với tất cả các lần trước đó và vượt dự toán phê duyệt 34.150.000 EURO.

Lý giải cho việc đột ngột tăng giá, nhà thầu viện dẫn một nguyên nhân rất kì lạ là do Dự án mua đầu máy toa xe của Baku với Alstom (khoảng 300 toa) bị chấm dứt từ tháng 1/2016 nên toàn bộ chi phí thiết kế và dây chuyền sản xuất đầu máy toa xe phải tính hết vào Dự án đường sắt trên cao tuyến Nhổn - Ga Hà Nội của Việt Nam. Nhưng cũng từ chối cung cấp cho phía Việt Nam số liệu phân tích chi tiết các chi phí tăng thêm nêu trên vì cho rằng số liệu phân tích chi tiết rất lớn không đủ thời gian để đàm phán và số liệu này đã được kiểm toán bởi tư vấn ARTELIA của nhà tài trợ.

Giải thích trên của nhà thầu thật vô lý và ngang ngược, bởi theo tìm hiểu của phóng viên thì “Tuyến đường sắt Baku-Tbilisi-Kars (BTK) là một tuyến đường sắt liên kết khu vực, kết nối trực tiếp thành phố Kars của Thổ Nhĩ Kỳ với Tbilisi của Gruzia và Baku của Azerbaijan”.

Là một dự án hoàn toàn khác không hề có sự liên quan với Việt Nam. Vậy tại sao Dự án đường sắt trên cao của VN lại phải gánh chịu rủi ro cho một dự án khác? Phải chăng nhà thầu đã nắm thóp chủ đầu tư nên tự tin rằng không thể bị thay thế nên cố tình đưa ra lý do hoang đường kèm theo một mức giá trên trời?
 

Gặp gỡ

Quả thật, chiếu theo quy định tại điểm e khoản 1 Điều 43 của Luật Đấu thầu thì nhà thầu liên doanh này đã không đủ điều kiện để trúng thầu. Giá của nhà thầu đưa ra không chỉ cao hơn với dự toán phê duyệt mà còn cao hơn cả hạn mức vốn tài trợ của nhà tài trợ cho gói thầu (nguồn vốn vay ODA của Chính phủ Pháp phân bổ cho gói thầu là 247,41 triệu EURO).

Trước đó, Cục Quản lý Đấu thầu cũng đã có văn bản nhắc nhở chủ đầu tư khi xử lý tình huống đấu thầu phải trên cơ sở đảm bảo cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả kinh tế và việc điều chỉnh giá gói thầu phải bảo đảm không vượt tổng mức đầu tư của dự án và hạn mức vốn tài trợ của nhà tài trợ.

Vậy nhưng nhà thầu đã tìm được lý do để ép chủ đầu tư nên trước sức ép “nóng bỏng” của nhà thầu, ngày 4/9/2016 Ban Quản lý đường sắt Đô thị Hà Nội đã gửi báo cáo lên UBND TP Hà Nội đề nghị sắp xếp một cuộc gặp mặt giữa nhà thầu với lãnh đạo UBND TP để “tìm cơ hội” giải quyết vướng mắc kí kết hợp đồng.

Khoảng 1 tuần sau, ngày 10/10/2016, Ban Cán sự đảng TP Hà Nội đã có văn bản gửi Thường trực Thành ủy Hà Nội đề nghị chấp thuận chủ trương cho phép UBND TP phê duyệt điều chỉnh giá gói thầu số 6 là 265.291.000 EURO tương đương với 6.724 tỷ VNĐ.
 

Thiệt kép

Như vậy có nghĩa là sau khi đàm phán trực tiếp lần 4, nhà thầu đã chấp nhận giảm giá khoảng 9,28 triệu EURO tuy nhiên để có được mức giá trên chủ đầu tư buộc phải cắt giảm dịch vụ bảo trì trong 2 năm sau khi hoàn thành dự án. Nếu kiến nghị này được Thường trực Thành ủy Hà Nội phê duyệt thì kết quả chung cuộc của gói thầu số 6 sau đàm phán sẽ là: Đội giá so với dự toán trước khi mở thầu khoảng 25 triệu EURO + cắt giảm dịch vụ. Điều quan trọng hơn trong gói thầu số 6 này, nguồn vốn Chính phủ Pháp cho Việt Nam vay là 247, 41 triệu EURO nhưng phía Việt Nam sẽ phải chi trên 265 triệu EURO cho nhà thầu liên doanh của Pháp.