Nhiều mục tiêu không đạt!

+ Quá tham vọng

+ Sau 2015, chỉ ưu tiên vốn xây dựng NTM, xóa đói giảm nghèo và bảo vệ môi trường.

Báo cáo kết quả sau 3 năm (2011 - 2013) thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) trước Quốc hội chiều 23/10, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh cho biết, có nhiều chỉ tiêu không đạt so với kế hoạch, đặc biệt 96% xã không đạt tiêu chuẩn nông thôn mới (NTM).

Hơn 96% xã không đạt chuẩn

Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Bùi Quang Vinh cho biết, tổng kinh phí huy động thực hiện các Chương trình MTQG trong 3 năm (2011 - 2013) là khoảng 92.677 tỷ đồng, trong đó ngân sách Trung ương (NSTW) khoảng 51.342 tỷ đồng (chiếm 55,4% tổng kinh phí), ngân sách địa phương khoảng 24.626 tỷ đồng (chiếm 26,6% tổng kinh phí), nguồn vốn tín dụng khoảng 3.783 tỷ đồng; nguồn vốn dân đóng góp và huy động khác khoảng 8.595 tỷ đồng… Tỷ lệ giải ngân vốn NSTW thực hiện các Chương trình MTQG giai đoạn 2011 - 2013 đạt khoảng 89%.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh e ngại khi hàng loạt mục tiêu của Chương trình MTQG đạt thấp so với mục tiêu được phê duyệt, sẽ ảnh hưởng tới khả năng hoàn thành mục tiêu chung của chương trình đến năm 2015. Đó là “Số làng nghề đang bị ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng được thực hiện khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường” và “Cải thiện và phục hồi môi trường cho những khu vực bị ô nhiễm môi trường đặc biệt nghiêm trọng do hóa chất bảo vệ thực vật tồn lưu gây ra” chỉ đạt 14,89% và 13% so với mục tiêu phê duyệt.

Với mục tiêu “Hỗ trợ xây dựng nhà văn hóa, sân tập thể thao thôn đáp ứng bộ tiêu chí nông thôn mới” và “Xây dựng các Trung tâm văn hóa thể thao cấp huyện tại các vùng, miền, các địa phương, vùng sâu, vùng xa” cũng chỉ hoàn thành 27,1% và 20%.

Mục tiêu “Hỗ trợ đào tạo nghề, ngoại ngữ, bồi dưỡng kiến thức cần thiết cho lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, lao động là người dân tộc thiểu số, lao động là thân nhân chủ yếu của gia đình chính sách, người có công với cách mạng và lao động thuộc hộ bị thu hồi đất nông nghiệp đi làm việc ở nước ngoài” của Chương trình MTQG Việc làm và Dạy nghề mới đạt 10% so với mục tiêu được phê duyệt.

Lớp dạy nghề may công nghiệp cho phụ nữ dân tộc Dao, Tày ở huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang (Ảnh: Anh Tuấn)

Mục tiêu “Tỷ lệ các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi đạt mức độ 2” mới đạt 15,6% so với mục tiêu được phê duyệt. Đặc biệt là mục tiêu “20% số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn mới vào năm 2015” đến nay mới đạt 3,7% so với kế hoạch.

Quá tham vọng

Theo Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, nguyên nhân hàng đầu khiến cho các mục tiêu trên đạt thấp bởi tình hình phát triển kinh tế không được như mức dự kiến ban đầu (dự kiến 7 - 7,5%/năm nhưng thực tế 3 năm chỉ được hơn 5%/năm).

Vì vậy, thu ngân sách các cấp gặp khó khăn, thu không đủ chi, nguồn vốn cân đối cho đầu tư phát triển không đáp ứng yêu cầu, trong đó có các Chương trình MTQG. Ngoài ra, một số Bộ quản lý Chương trình MTQG quá tham vọng, đề xuất nhiều mục tiêu, đưa nhiều nội dung cấp bách vào thực hiện trong Chương trình MTQG nhưng không tính toán, dự báo và lường trước những biến động của nền kinh tế.

Đồng thời, chưa thực sự gắn với khả năng cân đối ngân sách của các cấp và khả năng huy động thêm nguồn lực khác của Chương trình. Bên cạnh đó, nguồn kinh phí huy động của Chương trình chưa đáp ứng được nhu cầu dẫn đến một số mục tiêu của Chương trình được triển khai thực hiện với lượng vốn nhỏ hơn, không cân xứng với mục tiêu, nhiệm vụ đề ra của Chương trình.

Đây là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc thực hiện các mục tiêu của chương trình MTQG.

Bộ trưởng Bùi Quang Vinh phân tích tiếp: Chính cơ chế tài chính hiện nay đã tạo ra sự ỷ lại, trông chờ vào các nguồn vốn từ NSTW, chưa có các hình thức để huy động các nguồn vốn khác tham gia thực hiện chương trình nên việc huy động nguồn lực thực hiện Chương trình MTQG còn hạn chế.

Ngoài ra, phần lớn các Chương trình MTQG chưa ban hành được khung giám sát, đánh giá Chương trình cũng như bộ chỉ số theo dõi, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện Chương trình nên các cơ quan quản lý Chương trình MTQG ở Trung ương và địa phương gặp nhiều khó khăn trong việc đánh giá mức độ hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu đề ra của Chương trình.

Một số chỉ tiêu cần phải tiến hành điều tra, khảo sát nên đến cuối kỳ mới có thể đánh giá mức độ hoàn thành.

Tập trung đầu tư 3 lĩnh vực trọng tâm

Nhằm khắc phục những bất cập trên, nhất là hoàn thành được mục tiêu 20% số xã đạt 19 tiêu chí NTM vào năm 2015, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh kiến nghị, Quốc hội cho phép sử dụng nguồn trái phiếu Chính phủ năm 2014 - 2015 để có thêm nguồn vốn thực hiện Chương trình.

Ngoài ra, cần rà soát kết thúc một số Chương trình MTQG có thời gian thực hiện tương đối dài (trên 10 năm) để chuyển sang hoạt động thường xuyên của ngành. Đối với phần vốn sự nghiệp xem xét bổ sung trực tiếp cho các Bộ, ngành và địa phương. Với phần vốn đầu tư phát triển xem xét thực hiện theo các chương trình hỗ trợ có mục tiêu theo kế hoạch trung hạn và hàng năm.

Đặc biệt, phải lồng ghép các nội dung hoạt động của các Chương trình MTQG trên địa bàn xã nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, thực hiện các Chương trình MTQG, tránh chồng chéo, trùng lắp về nội dung hoạt động giữa các Chương trình, tinh gọn đầu mối quản lý.

Từ sau năm 2015, thực hiện cải cách cơ chế, chính sách đối với các Chương trình mục tiêu quốc gia theo hướng chỉ bố trí nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước cho ba lĩnh vực trọng tâm là xây dựng nông thôn mới, xóa đói giảm nghèo và bảo vệ môi trường.