Đáng lo chất lượng gạo thơm XK

Năm ngoái, gạo thơm nổi lên như là một “ngôi sao” trong các chủng loại gạo XK. Năm nay, gạo thơm lại là chủng loại bị mất giá mạnh nhất và đã có những cảnh báo từ khách hàng nước ngoài về chất lượng loại gạo này

So với đầu năm ngoái, những tháng đầu năm nay, lượng gạo thơm XK tăng đáng kể. Tỷ trọng gạo thơm trong tổng lượng gạo XK cũng cao hơn. Cụ thể, cả quý I/2012, lượng gạo thơm XK là 122.567 tấn, chiếm 11,27%. Còn trong quý I năm nay, lượng gạo thơm đã XK là 179.924 tấn, chiếm 12,4%. Tuy nhiên, trong khi được về số lượng thì gạo thơm XK lại đang mất khá nhiều về giá và chất lượng. Năm 2012, giá gạo thơm của Việt Nam luôn ở mức trên 600 USD/tấn. Nhưng năm nay chỉ còn trên 500 USD/tấn, tức là đã bị mất giá tới cả trăm USD.

Theo ông Lê Tuấn, GĐ Cty CP XNK Vĩnh Long, giá gạo thơm XK của ta giảm mạnh có nguyên nhân từ tình trạng lẫn tạp đã tăng lên đáng kể. Năm ngoái, giá lúa thơm luôn ở mức cao, 6.900 - 7.000 đ/kg mua ngay tại ruộng. Do đó, nông dân ở nhiều nơi đã ồ ạt chuyển sang trồng lúa thơm ngay sát bên những ruộng trồng lúa thường. Vì thế đã xảy ra tình trạng lẫn tạp do thụ phấn chéo, với tỷ lệ lẫn tạp lên tới trên 20%. Ông Trương Thanh Phong, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, cho hay, gạo thơm để XK, độ lẫn tạp tối đa chỉ có thể từ 10 - 15%. Còn khi đã bị lẫn tạp tới 20 - 30% thì không thể bán được.

Ngoài chuyện bị lẫn tạp, còn có những nguyên nhân khác đang khiến cho gạo thơm Việt Nam bị mất giá trầm trọng. Ông Lê Việt Hải, GĐ Cty CP Mekong (Cần Thơ), cho biết, do gạo của lúa OM 4900 khá giống với gạo thơm XK chủ lực của Việt Nam là Jasmine, nên một số DN đã trộn gạo OM 4900 vào gạo Jasmine. Chính điều này đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến gạo thơm XK, bởi 2 thứ gạo này có chất lượng rất khác nhau. Gạo Jasmine nấu lên có mùi thơm, để nguội cơm vẫn thơm, dẻo. Còn gạo OM 4900 tuy là loại gạo thơm nhẹ, nhưng nấu lên không còn mùi thơm, để nguội cơm bị cứng. Sở dĩ nhiều DN trộn gạo OM 4900 vào gạo Jasmine là bởi giá lúa Jasmine hiện đang cao hơn nhiều so với lúa OM 4900. Đến cuối tuần trước, giá lúa Jasmine ở ĐBSCL vào khoảng 6.000 - 6.100 đ/kg, trong khi lúa OM 4900 chỉ khoảng 4.900 - 5.000 đ/kg.

Tuy nhiên, cái trò trộn gạo này đang khiến cho nhiều DN XK gạo thơm lâm vào tình cảnh “gậy ông đập lưng ông”. Theo ông Trương Thanh Phong, đã có những lô hàng gạo thơm của Việt Nam bị khách hàng nước ngoài phàn nàn, cảnh báo về chất lượng. Ông Nguyễn Văn Tiến, TGĐ Cty CP XNK An Giang, cho biết, những lô hàng gạo thơm bị khách hàng nước ngoài trả lại vì chất lượng kém đều là những lô hàng có giá thấp, khoảng 510 - 520 USD/tấn. Trong khi đó, nhiều DN khác vẫn đang XK được gạo thơm với giá tới 575 - 585 USD/tấn.

Về tình trạng gạo thơm bán giá thấp, ông Trần Ngọc Trung, TGĐ Cty CP Đầu tư Vinh Phát, cho rằng, gạo thơm Việt Nam không cần phải hạ giá xuống chỉ còn 510 - 520 USD/tấn để bán. Vì hiện nay, ở nhiều thị trường chính, gạo thơm Việt Nam đã gần như đẩy gạo thơm Thái Lan ra ngoài. Các nước XK lớn khác thì không có chủng loại gạo thơm tương tự. Do đó, các DN không nên trộn gạo OM 4900 vào gạo Jasmine để bán giá thấp, bởi điều này đã ảnh hưởng lớn tới giá lúa thơm của nông dân. Qua đó có thể dẫn tới tình trạng nhiều nông dân sẽ bỏ, không sản xuất lúa thơm nữa.

Bởi vậy, để cứu giá gạo thơm XK, và quan trọng hơn là giữ như uy tín của gạo thơm Việt Nam trên thị trường thế giới, cần phải xiết chặt việc kiểm tra chất lượng gạo thơm XK và đưa ra giá sàn XK đối với chủng loại gạo này. Đồng thời, các tỉnh cần phải chủ động định hướng cho nông dân sản xuất lúa thơm theo hướng không sản xuất tràn lan, hạn chế lẫn tạp ở mức thấp nhất.