Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện, thì trong lần sửa đổi này của BLTTHS, điều gây ra tranh cãi nhiều nhất là điều 183, có nội dung bắt buộc phải ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can, đã được thông qua với đa số đại biểu tán thành.
Cụ thể là “Việc hỏi cung bị can tại cơ sở giam giữ hoặc tại trụ sở cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.
Việc hỏi cung bị can tại các địa điểm khác được ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh theo yêu cầu của bị can, của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng”.
Nghị quyết của Quốc hội được thông qua sau đó, đã giao cho Bộ trưởng Bộ Công an quy định cụ thể nơi có điều kiện để thực hiện việc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung bị can kể từ ngày 1/1/2017. Chậm nhất đến ngày 1/1/2019, việc này phải được thực hiện trên toàn quốc.
Việc thông qua BLTTHS lần này là một bước tiến dài trong hoạt động tư pháp của nước ta, trong đó đáng chú ý nhất là việc điều 183 được thông qua.
Những quan điểm cho rằng làm như vậy sẽ gây tốn kém, hay ở những vùng sâu, vùng xa không có điều kiện để thực hiện việc ghi âm, ghi hình… đã phải chấp nhận theo đa số. Những ý kiến tâm huyết của các luật sư và chuyên gia pháp luật đã được Quốc hội tiếp thu.
Tới đây, hoạt động ghi âm, ghi hình khi hỏi cung bị can được thực hiện theo nghị quyết của Quốc hội, thì chắc chắn là những hình thức dùng nhục hình để bức cung, ép cung bị can sẽ khó còn đất để tồn tại nữa.
Dư luận không lạ gì trong những phiên tòa hình sự đã kéo dài nhiều năm nay, rất nhiều bị cáo đã phản cung, cho rằng những lời cung tại cơ quan điều tra là do họ bị điều tra viên dùng nhục hình để buộc phải khai như thế.
Để bảo toàn mạng sống hay sức khỏe, họ buộc phải khai theo ý điều tra viên, với hy vọng khi ra tòa sẽ có điều kiện nói lên sự thật. Nhưng khổ thay, HĐXX các phiên tòa lại cứ đòi bằng chứng của việc bị dùng nhục hình đó, điều mà các bị cáo không thể nào có được, trong điều kiện một mình đối diện với điều tra viên, không có bất cứ phương tiện nào có thể lưu lại chứng cứ.
Nên tại tòa, có bị cáo đã cay đắng thốt lên: Trong phòng hỏi cung chỉ có bị cáo và điều tra viên. Việc bị cáo bị dùng nhục hình để bức cung là có thật. Nếu HĐXX đòi bằng chứng, thì chỉ có… những con muỗi có thể làm chứng được thôi. Kết quả là những lời tố cáo bị dùng nhục hình để bức cung đó đều bị HĐXX cho là “không có căn cứ”.
Tới đây, những bản cung không kèm theo băng ghi âm, ghi hình sẽ không có giá trị pháp lý nữa. Nhờ đó, những phiên tòa sẽ trở nên minh bạch hơn.
Và những điều tra viên trung thực, thẳng thắn trong hoạt động điều tra cũng yên tâm, hoàn toàn không sợ bị bị cáo “đổ vấy” cho việc mình đã dùng nhục hình để ép cung, bức cung bị can nữa. Để chứng minh, HĐXX chỉ cần mở băng ghi âm hoặc ghi hình, là mọi chuyện sáng tỏ.
Chỉ còn chờ thời gian.
