Xe nông sản và hàng hóa khác xếp hàng chờ thông quan tại khu vực cửa khẩu Tân Thanh, Lạng Sơn. Ảnh: Văn Việt.
Nâng cấp cửa khẩu, nâng cấp chữ tín
"Cửa khẩu Tân Thanh và Cốc Nam sắp được công bố chính thức là các cửa khẩu đường chuyên dụng, thuộc cặp cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị (Việt Nam) và Hữu Nghị Quan (Trung Quốc). Chúng tôi dự đoán sắp tới lưu lượng hàng hóa sẽ được nâng lên, bởi phương tiện hai nước có thể qua lại lãnh thổ lẫn nhau", Trung tá Trịnh Quang Hưng, Đồn trưởng đồn biên phòng Tân Thanh, nói.
Tuy nhiên, đồng nghĩa với lưu lượng hàng hóa được tăng định mức là tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm cũng sẽ tăng. Doanh nghiệp, thương lái bắt buộc phải nâng cao chất lượng sản phẩm, tính chuyên nghiệp trong quá trình làm thủ tục. Bởi lẽ, thời gian tới Tân Thanh và Cốc Nam không còn mang tính "cặp chợ".
Về các lưu ý với lĩnh vực xuất nhập khẩu nông sản, Trung tá Hưng cho biết yếu tố tiên quyết là trung thực, chuẩn chỉnh về nguồn gốc, chất lượng, đóng gói. Thứ hai là chuyên nghiệp trong khai báo hải quan, cần tuyệt đối chính xác để không phát sinh vấn đề xe bị tạm dừng, thậm chí tạm giữ.
"Một số trường hợp cứ bảo sao chậm thế, lâu thế. Là vì khai báo không chính xác, nhiều khi chỉ là sai một số trong biển số xe, phía bạn cũng không đồng ý. Thông lệ quốc tế cũng không có ai cho phép như vậy", Trung tá Hưng nói.
Mặt khác, thực tế ở Lạng Sơn vẫn còn nhiều dịch vụ trung gian (dân buôn hay gọi là "nhà luật"). Những người làm dịch vụ có thể đã khai báo nhầm thông tin do lái xe cung cấp. Hoặc có lái xe thuê (dân buôn gọi là "tài bo") cũng khai nhầm. Lý do bởi lái xe muốn qua biên giới phải có sổ thông hành, do Phòng Xuất nhập cảnh, Công an tỉnh Lạng Sơn cung cấp. Một số lái xe trong miền Nam, do ngại làm, hoặc không kịp làm, nên thuê tài bo với giá khoảng 800.000đ đến 1.000.000 đồng cho việc lái xe cả đi lẫn về qua biên giới.
Khi phát sinh sai sót, tài bo lại gọi điện cho lái xe để xác minh lại. Nhiều khi còn vòng vèo qua vài dịch vụ trung gian, dẫn đến rất mất thời gian. Việc này thậm chí còn ảnh hưởng tới hàng loạt xe hàng phía sau.
Với nhiều năm gắn bó cùng cửa khẩu, Đồn trưởng đồn biên phòng Tân Thanh khẳng định "nhanh chậm do doanh nghiệp". Lực lượng chức năng ở cửa khẩu, bao gồm lực lượng biên phòng, luôn tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp. "Chúng tôi rất hiểu nông sản chỉ chậm một ngày là đủ vấn đề, chi phí phát sinh. Tuy nhiên, có những thứ thuộc về quy chuẩn, quy định, không thể làm tắt được. Có làm được thì sang bên kia cũng bị bắt buộc quay về".
Trung tá Hưng nói nhiều khi sai sót đến từ những thứ "trời ơi đất hỡi", như khai nhầm chữ P thành chữ B, dẫn đến cảnh hàng hóa bị chậm. "Doanh nghiệp và lái xe phải tự đào tạo, tự chuyên nghiệp. Cửa khẩu số bây giờ chỉ cần có mạng Internet là vào khai báo được. Cứ làm đúng chuẩn thì mọi thứ sẽ nhanh".
Lưu ý thứ ba là nên có hợp đồng mua bán từ trước giữa hai bên, tránh tình trạng "tham vặt", mang nông sản qua biên giới rồi bán sỉ ngoài chợ, trông chờ vào may mắn. "Một số thương lái vẫn theo kiểu có người quen bên Trung Quốc, nhờ mối quen đó nhận hàng, bán hộ. Nhiều khi được không đủ bù mất", ông Hưng nói.
Lưu ý cuối cùng là về chữ tín. Trung tá Hưng cho biết có hiện tượng một số doanh nghiệp ở Việt Nam nhận đủ tiền cọc từ bạn hàng Trung Quốc, song sau đó lại đưa hàng kém chất lượng sang. Khi đó, phía Trung Quốc có thể tạm giữ phương tiện, hoặc hàng hóa, dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện phức tạp.
Thanh long Việt Nam chuẩn bị xuất khẩu sang Trung Quốc. Hiện thanh long và xoài vẫn chiếm tỷ lệ hàng hóa cao trong số nông sản Việt Nam tại cửa khẩu Tân Thanh. Ảnh: Văn Việt.
Không ùn ứ nông sản
Ông Hoàng Khánh Duy - Phó trưởng Ban quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng - Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn, cho biết: "Số lượng xe hàng tồn rất ít, có thể giải quyết thủ tục trong sáng hôm sau vì nguyên tắc là xe hàng gối nhau lên cửa khẩu. Không có hiện tượng ùn ứ hàng hóa".
Theo ông Duy, Lạng Sơn không xuất hiện tình trạng ùn ứ hàng hóa sang Trung Quốc ngay sau kỳ nghỉ Tết dài ngày do các ngành chức năng như biên phòng, hải quan, thuế... đã có phương án điều tiết, hỗ trợ doanh nghiệp khai báo trực tuyến qua phần mềm cửa khẩu số. Hạ tầng các bãi xe cũng được nâng cấp, đầu tư, đảm bảo ít nhất 1.000 xe/bãi xe xuất nhập khẩu mỗi ngày.
"Cửa khẩu số là giải pháp căn cơ, lâu dài, giúp doanh nghiệp khai báo mọi lúc mọi nơi, tiết kiệm chi phí, biết được hàng hóa đang được giải quyết tại khâu nào. Thời gian khai báo chỉ khoảng 2-5 phút/xe", ông Duy nói.
Ban quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng - Lạng Sơn cũng thường xuyên trao đổi với cơ quan chức năng phía Trung Quốc để tối ưu hóa quy trình kiểm tra, kiểm soát.
Trường hợp xe hàng container lên các khu vực cửa khẩu tăng đột biến, hai bên sẽ trao đổi, thống nhất kéo dài thời gian thông quan hàng hóa, ví dụ tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị là đến 20h hằng ngày (giờ Việt Nam).
Ban quản lý Khu kinh tế cửa khẩu Đồng Đăng và Sở Công Thương tỉnh Lạng Sơn cũng chủ động thông báo cho các sở ngành, địa phương có hoa quả xuất khẩu tại để điều tiết xe xuất khẩu phù hợp, tránh dồn lại một thời điểm, giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí.
Lượng hàng hóa giảm, lượng người tăng
Trạm trưởng trạm biên phòng Hữu Nghị, Thiếu tá Phạm Tuấn Hùng, cho biết hàng hóa xuất nhập khẩu hai nước qua cửa khẩu Hữu Nghị giảm so với năm 2023. Trung bình cả xuất khẩu và nhập khẩu trên 300 xe, tức giảm 50% so với cùng kỳ năm ngoái.
Tuy nhiên, khách xuất nhập cảnh tăng gấp đôi, khoảng trên 6.000 lượt. Trong giai đoạn Tết Nguyên đán, cao điểm lên tới 8.000 lượt xuất nhập cảnh/ngày. Nguyên nhân do năm ngoái, Trung Quốc mới nới lỏng phòng chống dịch nên mới chỉ có một số nhóm người xuất nhập cảnh. Năm nay, nước bạn cơ bản nới lỏng các biện pháp phòng chống dịch, cộng thêm hoạt động du lịch, thăm thân, chúc Tết của người dân hai nước nên tăng số lượng. Hàng hoá giảm so với năm ngoái có thể là chưa tới chính vụ nông sản, thuế Tân Thanh - Pò Chài thấp hơn bên cặp Hữu Nghị - Hữu Nghị Quan, dẫn đến việc doanh nghiệp, thương lái đưa hàng sang Tân Thanh nhiều hơn.
Theo Thiếu tá Hùng, năm ngoái, có 3 đợt cao điểm về nông sản lên Lạng Sơn, giai đoạn một là từ tháng 4 đến giữa tháng 5, giai đoạn hai giữa tháng 6 đến hết tháng 7 và giai đoạn 3 là trong tháng 10. Đến thời điểm này, cơ bản các cửa khẩu kết nối với Trung Quốc được thông quan nên thông thương hàng hóa thuận lợi, đến nay chưa ùn ứ.
