Bà con nông dân huyện Ba Bể thu hoạch bí xanh thơm năm 2021. Ảnh: Toán Nguyễn.
Vụ xuân 2021, Ba Bể trồng 122ha bí xanh thơm, tập trung tại các xã Địa Linh, Yến Dương, Chu Hương, Mỹ Phương và Thượng Giáo. Năng suất 40 tấn/ha, tổng sản lượng gần 5.000 tấn. So với năm 2020, diện tích tăng 46ha và sản lượng tăng khoảng 1.800 tấn.
Bí xanh thơm trồng tại Ba Bể có hai loại, bí có vỏ xanh phủ phấn trắng và bí có vỏ xanh đậm khi đến kì thu hoạch. Tuy nhiên, cả hai giống bí đều chung đặc điểm là tất cả từ thân, lá, hoa, quả đều có mùi thơm, thịt quả đặc, chắc.
Bí xanh thơm có thể hấp, luộc, phơi khô hay xay sinh tố rất ngọt, thơm và bổ dưỡng. Nhiều người dân đã đưa bí xanh thơm đi trồng nơi khác nhưng không hợp khí hậu, thổ nhưỡng nên bí không còn mùi thơm ngào ngạt như trồng ở đất Ba Bể. Chính vì vậy, mặc dù có giá đắt hơn bí xanh thường ở nơi khác 3 đến 4 lần, nhưng bí thơm Ba Bể vẫn được những người sành ăn ưa chuộng và yêu thích.
Thị trường bí xanh thơm Ba Bể hiện không chỉ tiêu thụ trong tỉnh Bắc Kạn như trước mà đã được mở rộng ra khắp đất nước. Hình thức vận chuyển cũng rất đa dạng như: thông qua vận chuyển trực tiếp bằng xe tải, gửi hàng theo xe khách, hoặc bằng các hình thức của bưu điện và các công ty chuyển phát nhanh.
Từ cuối tháng 4, các hộ dân trồng bí xanh thơm tại huyện Ba Bể đã được thu hoạch những trà bí đầu tiên và kéo dài khoảng 3 - 4 tháng, cao điểm nhất là tháng 6 và tháng 7 hàng năm. Bí xanh thơm Ba Bể có ưu điểm nếu được thu hoạch đúng cách, bảo quản tốt sẽ lưu giữ được đến cuối năm.
Nhưng vụ thu hoạch năm nay diễn ra vào đúng thời điểm dịch Covid-19 bùng phát, việc vận chuyển rất khó khăn, hàng hóa rất khó tiêu thụ. Điều này khiến cho người dân lo lắng, lãnh đạo UBND huyện Ba Bể đến gặp các hộ dân và các đơn vị bao tiêu sản phẩm để tìm cách tháo gỡ.
Tưởng chừng bí xanh thơm sẽ rơi vào cảnh ế ẩm, thối hỏng phải bỏ, đến nay việc tiêu thụ cơ bản đã được giải quyết và hiện không còn hàng để bán. Người trồng bí thơm Ba Bể đã nở nụ cười vì một vụ mùa khó khăn đã đi qua, mặc dù giá cả có giảm hơn so với các năm trước, nhưng vẫn có lãi khá sau thu hoạch.
Giám đốc HTX Thanh Đức, ông Nguyễn Thanh Đức cho biết, HTX có 7 thành viên, trồng được 6ha, cộng với liên kết với 3 tổ hợp tác khác được thêm 15ha bí xanh. Khi dịch Covid-19 bùng phát., HTX Thanh Đức đã liên hệ đi nhiều nơi, quảng bá bằng nhiều hình thức để tìm đầu ra sản phẩm. Đến nay đã tiêu thụ được hơn 300 tấn, chỉ còn hơn 20 tấn nữa, không lo bị ế hàng vì chỉ khoảng 2 tuần nữa là không còn quả bí nào để bán.
HTX Nhung Lũy, xã Yến Dương, huyện Ba Bể xuất bán được hơn 1.000 tấn bí ra thị trường. Ảnh: Toán Nguyễn.
Tương tự HTX Thanh Đức, chị Đinh Tuyết Nhung, Giám đốc HTX Nhung Lũy thông tin: Đơn vị hiện liên kết với 230 hộ dân trên toàn huyện, ký bao tiêu sản phẩm cho mỗi hộ hơn 1.000m2, tương đương với khoảng 1.000 tấn bí. Đến nay cũng đã tiêu thụ hết, nhiều đơn hàng đã đặt phải xin hủy vì không còn hàng để xuất nữa.
Theo tính toán của người dân trồng bí xanh thơm Ba Bể, giá bí năm nay do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên còn khoảng 6.000đ/kg, thấp hơn 2.000 đ/kg so với năm 2020. Tuy nhiên vẫn đem lại lợi nhuận tốt cho người dân, với doanh thu khoảng 250 triệu đồng/ha, cao hơn rất nhiều so với trồng lúa hoặc cây màu khác.
Bí xanh thơm là cây trồng bản địa có đặc điểm quý là tất cả thân, lá, hoa, quả đều có mùi thơm. Vỏ bí cứng dày nên bà con để được rất lâu, thường để làm rau xanh dự trữ ăn mùa mưa bão, mùa đông giá rét khan hiếm rau...
Loại bí này đặc biệt thích hợp trồng trên đất ruộng 1 vụ, đất soi bãi. Thời gian từ khi trồng đến khi thu hoạch chỉ khoảng 120 ngày, trọng lượng trung bình đạt khoảng 1,5 - 3kg/quả. Khi đến kỳ thu hoạch, bí có vỏ màu xanh đậm hoặc xanh phủ phấn trắng, thịt quả đặc nên rất chắc, và đặc biệt là không có vị chua, có màu xanh phớt, khi chế biến có độ dẻo và có mùi thơm đặc trưng.
Vì giống lạ, ngon và quý nên nhiều người dân đã đưa bí xanh thơm đi trồng nơi khác, hoặc trồng trên sân thượng, nhưng không hợp khí hậu, nước tưới, thổ nhưỡng nên không thành công, nếu ra quả thì mùi không thơm ngào ngạt như trồng ở đất Ba Bể.
Từ những quả bí xanh thơm này, đồng bào Tày ở Ba Bể đã chế biến được nhiều món ăn ngon, độc đáo và ngon nhất phải kể là món bí xanh nhân thịt hấp.
Các hộ dân ở đây coi bí xanh thơm là rau sạch, trồng tại vườn nhà, ăn hàng ngày không chán. Nhiều người mệt mỏi, mất ngủ chỉ ăn bí xanh thơm cảm thấy sung sức và có sinh lực lại ngay.
Bí xanh thơm có thể hấp, luộc, phơi khô hay xay sinh tố rất ngọt, thơm và bổ dưỡng. Thân bí sau thu hoạch cũng cắt khúc ép lấy nước uống, giải nhiệt, tiêu đờm.
Để gián tiếp trên giá kệ không được để trực tiếp xuống đất, bảo quản nơi thoáng mát
Thời gian bảo quản được 04 tháng.
