Nguy cơ mất làng
Cả thôn Tân Xuân có vài căn nhà nằm cạnh mé nước. Nơi đây vẫn còn dấu vết của những căn nhà bị sóng biển kéo sập, lộ chân móng, trồi trên bãi cát.
Cách mé nước vài chục mét là căn nhà ông Nguyễn Văn Đượng (55 tuổi) ở Tân Xuân, Hoằng Phụ, Hoằng Hóa, Thanh Hóa. Cạnh nhà ông Đượng trước đây là rừng phi lao chắn sóng, nay chỉ toàn rác, củi khô, chất thải từ biển đưa vào. Phía dưới mé nước là bờ kè vừa bị vùi sụt vì những đợt sóng liên tục vỗ bờ.
Ông Đượng đã bỏ nghề cào ngao, đãi dắt trên biển mấy tháng nay một phần vì biển lấn làng, nuốt đất và cũng bởi do ông đã có tuổi, nên khó đủ sức gắng gượng.
Tại thôn Tân Xuân, hàng nghìn gốc phi lao "phơi xác" ven bờ do biển xâm thực vào bờ. Ảnh: Quốc Toản.
Lão ngư đã dành hai phần ba cuộc đời lênh đênh trên sóng nước không giấu nổi vẻ lo lắng trên khuôn mặt chai sạn trước nguy cơ biển “nuốt” làng. Ông lão đứng bần thần một hồi lâu nhìn về phía bờ kè vừa bị sóng đánh tan nát, giọng có vẻ gượng gạo trước sự xuất hiện của các vị khách lạ.
“Trước đây, mé nước cách bờ vài trăm mét nên ngư dân còn chỗ để cào ngao, bắt cá. Nhưng một vài năm nay, biển cứ lấn dần, ăn mòn cả đất của người dân. Mỗi khi dân làng nghe tin bão xa, lập tức thu xếp đồ đạc, chạy vào trong làng tránh trú. Mới từ cơn bão số 10 năm ngoái đến nay mà biển lấy đi của người dân nhiều như thế đấy! Cả khu này không biết ngày mai sẽ ra sao nếu biển cứ lấn dần vào đất liền. Chưa bao giờ tôi chứng kiến cảnh tượng cảnh nước biển xâm thực mạnh như bây giờ”, ông Đượng chia sẻ.
Bà Bùi Thị Hương (vợ ông Đượng) ngồi kế bên thủ thỉ: “Dân biển khá hiểu chu kỳ con nước lên xuống. Có lúc biển bồi cát, có lúc lại xói lở. Một vài năm trở lại đây, nước biển xâm lấn mạnh vào bờ mà không thấy bồi cát như trước nữa. Gia đình cũng muốn đi khỏi nơi này lắm rồi, nhưng không có tiền nên đành chấp nhận. Biển yên ả ngày nào thì tốt ngày đó, còn không thì…”.
Theo lời kể của nhiều người dân thôn Tân Xuân, khoảng 10 năm về trước cũng tại nơi này, có vài hộ gia đình bị sóng biển đánh sập cả móng nhà, phải vội vàng dắt díu nhau vào trong làng. Nhiều gia đình khác muốn đi khỏi nơi này, nhưng cứ dùng dằng mãi vì không có tiền mua đất làm nhà nên đành chấp nhận số phận.
“Có năm, mưa bão kết hợp với biển động khiến nước ngập sâu vào nhà dân. Trước tình thế khẩn cấp, nhiều người dân xóm Tân Xuân cùng Bộ đội biên phòng phải trèo lên ngọn hải đăng để tránh trú. Số dân còn lại thì phải di chuyển vào sâu trong làng để tránh ngập. Người dân thôn Tân Xuân mong mỏi chính quyền nhanh chóng có phương án khắc phục sự cố để ổn định tâm lý và đời sống nhân dân”, bà Nguyễn Thị Kim, người dân thôn Tân Xuân cho biết.
Theo quan sát, dãy rừng phòng hộ với những rặng phi lao xanh mướt chạy dọc bờ biển, đoạn qua thôn Tân Xuân dần bị biển “nuốt chửng”. Bờ biển ngổn ngang hàng nghìn gốc phi lao và thân cây bị sóng đánh dạt vào bờ. Người dân thôn Tân Xuân không dám tiến gần khu vực này vì lo ngại sạt lở. Theo lời kể của người dân, trước đó vào năm 2007, tình trạng nước biển xâm thực vào đất liền cũng diễn ra nhưng không mạnh như bây giờ.
Do nhân tai hay thiên tai?
Báo cáo của UBND xã Hoằng Phụ cho hay, thời gian gần đây, đặc biệt vào khoảng tháng 6, tháng 7/2022, do ảnh hưởng của triều cường, sóng lớn vỗ bờ với tần suất cao nên hiện tượng sạt lở đất do xâm thực tại vị trí bờ biển tiếp giáp với Sông Mã (thôn Tân Xuân) diễn ra mạnh.
Diện tích đất bị sạt lở do biển xâm thực khoảng 15ha. Trong đó diện tích nuôi trồng thủy sản khoảng 15.000m2; diện tích thuộc quy hoạch cụm công nghiệp bị xâm thực khoảng 22.000m2; diện tích rừng sản xuất khoảng 112.000m2... Đặc biệt, tình trạng sạt lở đã làm mất đất ở của 3 hộ dân với khoảng 1.000m2 đất và ảnh hưởng tới khuôn viên làm việc của Trạm kiểm soát Biên phòng Lạch Hới. Đáng nói là hiện nay tình trạng sạt lở đang tiếp diễn, có nơi sạt lở tới 150m chiều rộng tính từ mé nước vào bờ.
Cũng theo UBND xã Hoằng Phụ, tại khu vực thôn Tân Xuân có 21 hộ và 77 nhân khẩu bị ảnh hưởng bởi tình trạng sạt lở. Tại đây, lực lượng chức năng túc trực 24/24h để theo dõi, nắm bắt tình hình và sẵn sàng ứng phó với sự cố bất thường có thể xảy ra. Tại khu vực sạt lở đã được cắm biển cảnh báo và khuyến cáo người dân không được tự ý di chuyển tới khu vực này. Trường hợp triều cường lên cao kết hợp với gió lớn sẽ tiến hành di dời các hộ dân vào trong làng.
Người dân thôn Tân Xuân lo lắng trước nguy cơ biển "nuốt" làng. Ảnh: Quốc Toản.
Ông Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch UBND xã Hoằng Phụ cho biết: “Đây là sự việc vượt quá tầm và khả năng xử lý của địa phương. Chúng tôi đã có kiến nghị tới cấp có thẩm quyền, đề nghị có phương án xử lý tình trạng trên. Để ổn định đời sống người dân, cần đầu tư công trình phòng chống sạt lở, xâm thực bờ biển để người dân yên tâm, ổn định đời sống...”.
Theo đánh giá của UBND huyện Hoằng Hóa, nếu tình trạng sạt lở, xâm thực tiếp tục diễn ra với tốc độ nhanh như thời gian vừa qua sẽ gây nguy hiểm và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống các hộ dân trong khu vực và Trạm kiểm soát Biên phòng Lạch Hới.
Khi được hỏi về việc tại sao chưa di chuyển các hộ dân khỏi khu vực bị ảnh hưởng do nước biển xâm thực, ông Lê Thanh Hải, Chủ tịch UBND huyện Hoằng Hóa cho biết: “Trước mắt, nếu di dời các hộ dân đến nơi ở mới sẽ rất tốn kém và cần thời gian, kế hoạch cụ thể. Lực lượng chức năng đang tính toán và đưa ra phương án hợp lý, trong đó có việc đầu tư hệ thống đê kè tại khu vực sạt lở để đảm bảo đời sống cho bà con cũng như phát triển du lịch của huyện. Nếu thời tiết diễn biến bất lợi trong thời gian tới, gây ảnh hưởng tới cuộc sống người dân, sẽ thực hiện phương án di dời tạm thời các hộ dân vào khu vực an toàn”, ông Hải cho biết.
Trong khi đó, theo phản ánh của bà con thôn Tân Xuân, ngoài ảnh hưởng của thời tiết, hiện tượng biển xâm thực có thể do tình trạng khai thác cát trái phép tại khu vực cửa biển Lạch Hới và tác động của từ việc hút cát để thực hiện dự án của Tập đoàn FLC từ nhiều năm trước khiến dòng chảy bị thay đổi, xâm lấn, gây sạt lở.
“Có thời điểm, tàu hút cát vừa đi dọc bờ biển vừa hút cát. Họ dùng máy móc hiện đại nên tiếng máy hút rất êm, nên khó phát hiện và ngăn chặn hành vi này. Khi người dân phát hiện thấy tàu hút cát thì họ đã chạy xa”, bà Bùi Thị Hương (thôn Tân Xuân cho hay).
Đại úy Nguyễn Đình Hoàn – Trạm trưởng Trạm kiểm soát Biên phòng Lạch Hới cho biết, đầu năm 2022 xảy ra một vụ hút cát trái phép nhưng không nằm trong dòng chảy cửa Lạch Hới. Do đó, rất khó có cơ sở khẳng định hành vi hút cát gây ra hiện tượng biển xâm thực.
Ông Phạm Văn Hoành, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Thanh Hóa cho rằng, cần có đánh giá khoa học mới có thể kết luận được nguyên nhân gây sạt lở tại khu vực này.
"Đến nay, biển ở khu vực này vẫn đang tiến vào bờ, nhưng mức độ chậm nên rất khó phát hiện. Chúng tôi sẽ tham mưu cho tỉnh, đề nghị mở hội thảo có sự tham gia của các nhà khoa học để đánh giá cấu trúc địa chất tại khu vực. Về lâu dài, cần xây dựng bờ kè chắn sóng để đảm an toàn cho khu vực này”, ông Hoành nói.
Hôm 21/10, đoàn công tác của Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo quốc gia về Phòng chống thiên tai do ông Trần Công Tuyên, Vụ trưởng Vụ Quản lý đê điều (Tổng cục phòng chống thiên tai - Bộ NN-PTNT) làm trưởng đoàn đã trực tiếp có mặt tại điểm sạt lở do biển xâm thực tại khu vực thôn Tân Xuân (xã Hoằng Phụ, Hoằng Hóa, Thanh Hóa).
Qua kiểm tra thực tế, đoàn công tác đánh giá, đây là sự cố sạt lở nghiêm trọng uy hiếp an toàn tính mạng, tài sản của nhà nước và người dân trong khu vực. Vì vậy, đoàn công tác đề nghị địa phương và các cơ quan đơn vị liên quan khẩn trương thực hiện đồng bộ các giải pháp.
Cụ thể: Thông tin về tình hình sạt lở đến người dân và các đơn vị có liên quan; tổ chức khoanh vùng nguy hiểm, cắm biển cảnh báo và canh gác không cho người dân đi vào khu vực nguy hiểm, nhất là trong những ngày triều cường, sóng lớn; chủ động di dời các hộ dân trong khu vực có nguy cơ mất an toàn; Báo cáo UBND tỉnh Thanh Hóa xem xét, ban bố tình huống khẩn cấp về thiên tai; tổ chức khảo sát đánh giá nguyên nhân sạt lở; xác định giải pháp xử lý phù hợp và huy động mọi nguồn lực để tổ chức xử lý sự cố sạt lở nêu trên, đảm bảo ổn định, lâu dài.
