2 
Hai cán bộ hải quan ở Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang bị tố nhận tiền để xe hàng hóa qua không cần làm tờ khai. Ảnh: PV.
“Bảo kê”
“Tôi cho rằng việc chị H. chiếm đoạt hơn 600 tấn gạo và mang sang Lào trót lọt qua cửa khẩu Tây Trang có sự tiếp tay của cán bộ hải quan. Bởi nếu không có sự thông đồng, giúp sức, thì làm sao hàng trăm tấn hàng có thể qua cửa khẩu mà không cần tờ khai hải quan”, tiểu thương Vũ Thị Giang, trú tại Đội 2 Pom Lót, xã Sam Mứn, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên, cho biết.
Sự việc xảy ra vào tháng 8/2019, song cho đến nay hải quan Điện Biên vẫn chưa thể cung cấp giấy tờ thông quan liên quan đến ít nhất 7 xe tải chở hàng trăm tấn hàng được cho là gạo.
Bà Giang cho biết năm 2019, qua các mối quan hệ, bà gặp và bắt đầu buôn gạo cho H., người có “nhiều mối quan hệ” với cơ quan hải quan cửa khẩu Tây Trang.
Sau nhiều lần làm ăn suôn sẻ, số lượng lên đến hàng nghìn tấn gạo đi qua cửa khẩu Tây Trang mà không cần tờ khai, H. tiếp tục đặt hàng bà Giang thu mua hơn 600 tấn gạo để bán sang Lào.
Ngày 23/8, bà Giang thuê xe tải vận chuyển số gạo trên đến cửa khẩu Tây Trang giao cho H. rồi ra về. Tuy nhiên, H. sau đó bán gạo sang Lào rồi dùng số tiền này trang trải nợ nần, không trả cho bà Giang.
Bà Giang tố cáo cán bộ hải quan cửa khẩu Tây Trang đã giúp đỡ H. để xe hàng qua mà không cần tờ khai. Về việc này, ngày 7/7, chúng tôi đã làm việc với Cục Hải quan Điện Biên, cung cấp biển số xe, tải trọng mỗi xe, song đến ngày 15/7, cơ quan hải quan vẫn chưa thể cung cấp chứng từ liên quan do “nhạy cảm”.
Theo tài liệu PV có được, ngày 09/03/2020, Đồn trưởng Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Tây Trang, Trung tá Phương Công Quý, đã có giấy xác nhận số 152/GXN-ĐTT về việc có 7 xe tải, mang biển kiểm soát của các tỉnh Sơn La, Hưng Yên, Điện Biên, Hà Nội chở hơn 400 tấn hàng vào khu vực cửa khẩu. Bà Giang xác nhận với chúng tôi về số hàng này.
“Toàn bộ là gạo tôi bán cho H., người này nói có quan hệ với lãnh đạo Chi cục Hải quan Tây Trang, nhiều lần trước bán hàng suôn sẻ nên tôi không nghi ngờ gì. Lần này cũng vậy, H. đưa hàng qua Lào mà không phải làm tờ khai hải quan”.
Trao đổi với chúng tôi, H. cho biết để thông quan trót lọt, H. chi tiền cho cán bộ hải quan Tây Trang. H. còn cung cấp cho chúng tôi bản ghi âm có nội dung đàm phán giá tiền cho mỗi xe hàng đi qua cửa khẩu.
Khi xe hàng đến đầu cửa khẩu Tây Trang, xe sẽ được bàn giao cho H. để làm thủ tục. Khi tập kết đủ 11 đến 12 xe, biển xe sẽ được thông báo tới cán bộ hải quan ở Tây Trang. H. gọi điện báo hải quan: “xe gạo của chị Giang”. Xe sẽ được đi qua thuận lợi mà không cần qua bất kỳ bước kiểm tra nào. Lái xe mang giấy tờ xe vào trình hải quan, không làm thủ tục xuất khẩu, sau đó lái lên bãi tập kết.
Sau đó, xe sẽ di chuyển vào bãi tập kết hàng của Việt Nam ở cách cửa khẩu khoảng 1 km. Tại đó, xe Lào đã chờ sẵn để nhận hàng.
Cửa khẩu Quốc tế Tây Trang thời gian gần đây vắng lặng. Ảnh: Quang Dũng.
Việc các cán bộ hải quan cửa khẩu Tây Trang có nhận tiền của H. để cho xe tải chở hàng qua biên giới hay không cần được cơ quan điều tra làm rõ. Nhưng rõ ràng 7 xe tải với hàng trăm tấn hàng vượt qua biên giới thì hải quan cửa khẩu Tây Trang không thể không biết. Và đến nay lãnh đạo hải quan cửa khẩu Tây Trang vẫn chưa thể giải thích được chuyện này.
Có dấu hiệu buôn lậu
Bà Giang cho biết lượng gạo nêu trên có trị giá khi mua tại xã Sam Mứn là hơn 10 tỷ đồng. “Mấy trăm tấn gạo qua cửa khẩu mà cứ như con voi chui lọt lỗ kim. Cơ quan công an Lào cũng đã có văn bản cho thấy H. đã lấy gạo từ phía cửa khẩu Tây Trang của Việt Nam bán cho người Lào, vậy tại sao hải quan Việt Nam không có số liệu đối chứng? Chẳng lẽ chị H. thuê trực thăng chở gạo bay qua cửa khẩu?”, bà Giang nêu câu hỏi.
Chúng tôi đã đặt vấn đề với Cục Hải quan Điện Biên, song chưa nhận được câu trả lời vì đại diện đơn vị này cho biết “cần thêm thời gian xác minh số liệu”.
Một cán bộ công tác lâu năm trong ngành hải quan, cho biết khi xe đã được làm thủ tục thông quan, thì trong vòng 24 tiếng, toàn bộ số liệu liên quan sẽ được cập nhật lên hệ thống của Tổng cục Hải quan.
Do đó, việc xe qua cửa khẩu mà không có số liệu đối chứng cho thấy sự việc “rất có vấn đề”.
Mặt khác, với việc buông lỏng quản lý, rất có thể lái xe hoặc chủ hàng sẽ tận dụng để đưa hàng cấm, thậm chí ma túy qua lại vùng biên giới.
Điều 12, Luật Hải quan, ghi rõ: “Hải quan Việt Nam có nhiệm vụ thực hiện kiểm tra, giám sát hàng hóa, phương tiện vận tải; phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; tổ chức thực hiện pháp luật về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; thống kê hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan; kiến nghị chủ trương, biện pháp quản lý nhà nước về hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu”.
Trong các “hành vi bị nghiêm cấm trong lĩnh vực hải quan”, được quy định tại Điều 10, Luật Hải quan, có đoạn: “Cấm bao che, thông đồng để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, gian lận thương mại, gian lận thuế”.
Điều kỳ lạ trong vụ việc này, là Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Tây Trang xác nhận có xe tải chở hàng qua, cụ thể ngày tháng, biển kiểm soát; Giấy tờ thỏa thuận giữa bà Giang và H. có đủ chữ ký các bên; bản thân H. cũng thừa nhận sự việc, song không hiểu vì lý do gì, cơ quan hải quan Điện Biên suốt một tuần không thể cung cấp chứng từ liên quan, chỉ với lý do “nhạy cảm”.
“Tôi kiến nghị các cơ quan chức năng nhanh chóng vào cuộc xác minh vụ việc, điều tra xem có hành vi buôn lậu và lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ để tiếp tay cho buôn lậu”, bà Giang cho biết.
