Buôn lậu qua Lào: 'Luật ngầm' ở biên giới

“Luật ngầm”

Đầu tháng 7, PV báo NNVN nhận được đơn thư tố giác của tiểu thương V. về việc “lợi dụng chức vụ quyền hạn” và “buôn lậu” tại cửa khẩu quốc tế Tây Trang, tỉnh Điện Biên.

Tiểu thương V. nói đã bán cho đối tác là H. hơn 2.000 tấn, trong đó từ ngày 19/8/2019 đến 23/8/2019 bán 627,327 tấn gạo với tổng số tiền hàng khoảng 10 tỷ đồng cho H., người được cho là có “quan hệ mật thiết” với các cán bộ hải quan tại cửa khẩu quốc tế Tây Trang, tỉnh Điện Biên.

Nhiều tiểu thương tại Điện Biên xác nhận với chúng tôi về H., người đã buôn bán nhiều năm nay tại cửa khẩu Tây Trang và khu vực đường mòn, lối mở ở biên giới Việt – Lào.

“Từ hồi tháng 8/2019 về trước, mỗi xe gạo (khoảng 50 tấn) muốn qua cửa khẩu Tây Trang thì phải nộp 5 triệu đồng cho cán bộ hải quan. Sau vụ lùm xùm tại cửa khẩu này về việc có tờ báo đưa tin hải quan “làm luật” thì mức thu bị nâng lên 12 triệu đồng mỗi xe”, các tiểu thương nói.

Cửa khẩu quốc tế Tây Trang nằm gần bản Ka Hâu, xã Nà Ư, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên, thông thương sang cửa khẩu Pang Hok, còn gọi là cửa khẩu Sop Hun ở huyện May, tỉnh Phongsaly, Lào.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, thời điểm tháng 8/2019, các tiểu thương thường bán gạo qua Lào từ kho bãi ở xã Pom Lót, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Giá gạo tẻ phổ biến là 8.400 đồng/kg, giá gạo nếp là 16.200 đồng/kg. Để buôn sang Lào, tiểu thương thường thuê xe tải với tải trọng 50 - 70 tấn mỗi xe.

“Các xe được thông quan theo kiểu 1 kèm 1, hoặc 1 kèm 2, nghĩa là trung bình 3 xe qua cửa khẩu, chỉ 1 xe phải làm tờ khai”, tiểu thương V. nói.

Để xác minh thông tin, chúng tôi đã tìm gặp H., và được xác nhận sự việc nêu trên. “Em có quan hệ tốt với các chú hải quan ở cửa khẩu Tây Trang nên thường thì gạo của em được thông quan ngay, không cần làm thủ tục. Không chỉ có hàng em mua của V., mà hàng của người khác khi mua bán với em đều thế, lượng tiền hàng thông quan được vào năm ngoái lên là vài chục tỷ đồng”.

Theo lời H., khi tập trung đủ 11 - 12 xe tại cửa khẩu, H. sẽ thông báo cho cơ quan hải quan Tây Trang. Sau đó, lái xe chỉ cần vào xuất trình giấy tờ xe là được đi qua.

Chọn “luật ngầm” vì giá rẻ?

Doanh nghiệp xuất khẩu gạo phải được cấp phép với các điều kiện về kho bãi, cơ sở xay xát đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, đáp ứng Nghị định 107/2018/NĐ-CP về Kinh doanh xuất khẩu gạo.

Gạo muốn xuất khẩu phải có nguồn gốc xuất xứ, không phải nộp thuế, mà chỉ mất tiền phí tờ khai là 20.000 đồng. Theo quy định, mỗi chuyến hàng qua cửa khẩu Tây Trang phải có tờ khai và có thời gian trong 15 ngày.

Câu hỏi đặt ra là vì sao tiểu thương phải chấp nhận “luật ngầm” khi chỉ tốn 20.000 đồng làm tờ khai, không phải nộp thuế? “Nếu nhờ các doanh nghiệp có đủ tư cách pháp nhân, thì họ “cắt phế” mỗi kg gạo là 200 đồng, vị chi nếu muốn nhờ họ đứng ra bán 100 tấn gạo thì mất 20 triệu đồng, đắt hơn chi tiền bôi trơn ở cửa khẩu”, tiểu thương V. cho biết.

Mặt khác, gạo là mặt hàng khó để được lâu, ai cũng muốn đưa hàng sang kho bãi bên Lào nhanh nhất có thể, nên tiểu thương chấp nhận “chung chi”.

Không rõ có phải vì liên quan việc hải quan “làm luật” ở cửa khẩu Tây Trang không, mà tháng 2/2020, Cục Hải quan Điện Biên đã điều chuyển cán bộ. Cụ thể, ông Nguyễn Minh, Chi cục trưởng, Bí thư Chi bộ Chi cục Hải quan Cửa khẩu quốc tế Tây Trang được điều về Chánh văn phòng Cục Hải quan Điện Biên; ông Vũ Nguyên Hùng, Phó Chi cục trưởng, được điều về Phó Đội trưởng Đội kiểm soát hải quan; ông Phan Văn Huyền, công chức thuộc Chi cục Hải quan Cửa khẩu quốc tế Tây Trang được điều về Đội Kiểm soát ma túy, Cục Hải quan tỉnh Điện Biên.

Ngày 9/7, chúng tôi đã làm việc với Cục Hải quan Điện Biên, cung cấp cho cơ quan này đơn tố giác của công dân, một số chứng cứ liên quan trong vụ việc.

Tuy nhiên, đến hôm nay (14/7), Cục Hải quan Điện Biên vẫn chưa cung cấp thông tin xác minh phần lớn trong số hàng nghìn tấn gạo mà tiểu thương V. đã bán cho H. thì làm cách nào số lượng lớn gạo như vậy của H. qua được cửa khẩu Tây Trang.

“Giấy tờ mua bán gạo của tôi với H. vẫn còn đây, có cả giấy tờ xác minh một đầu mối của phía Lào ít nhất là hơn 1.000 tấn gạo.”, tiểu thương V. nói.

Tòa thụ lý vụ kiện

Ngày 14/2/2020, Tòa án nhân dân tỉnh Điện Biên đã thụ lý vụ án hành chính số 14/2020/TLST-HC về việc: “Khiếu kiện Quyết định hành chính của Cục Hải quan tỉnh Điện Biên và Hành vị hành chính của Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh Điện Biên trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại”, giữa người khởi kiện là bà Bùi Thị Huyền Trang và bên bị kiện là Cục Hải quan tỉnh Điện Biên. Phiên tòa dự kiến diễn ra vào tháng 8/2020.

Bà Trang cũng đã có đơn tố giác tội phạm, kiến nghị khởi tố vụ án hình sự về hành vi “đòi tiền” của các cán bộ hải quan tại cửa khẩu Tây Trang thời kỳ 2019 như các ông Nguyễn Minh, Vũ Nguyên Hùng, Phan Văn Huyền - là 3 cán bộ đã được điều chuyển công tác.

Bà Trang cho biết nguyên nhân khởi kiện vì cho rằng ông Trần Vũ Hoàng - Cục trưởng Cục Hải quan Điện Biên có hành vi “bao che” cấp dưới với ông Minh, ông Hùng, ông Huyền.

Bà Trang nói từng được Cục Hải quan Điện Biên mời lên làm việc về đơn tố giác. Tại buổi làm việc, cơ quan hải quan giải thích việc nhận tiền tại cửa khẩu Tây Trang là “do các cá nhân vay tiền của nhau”. Không đồng ý với giải trình này của cơ quan hải quan, bà Trang tiếp tục làm đơn tố cáo gửi cơ quan công an, viện kiểm sát, với cáo buộc cơ quan hải quan Tây Trang có hành vi tiếp tay cho buôn lậu, đòi tiền thương lái.

“Tôi có đầy đủ hình ảnh, file ghi âm, ghi hình liên quan đến hành vi đòi tiền của một số cán bộ hải quan và biên phòng tại cửa khẩu Tây Trang. Tôi đã nhiều lần kiến nghị lên cơ quan hải quan Điện Biên”, bà Trang nói.