Phấn đấu tỷ lệ tiêm vacxin 80%
Theo Cục Thú y (Bộ NN-PTNT), những tỉnh thực hiện tốt công tác tiêm vacxin phòng bệnh viêm da nổi cục (tiêm đạt trên 80% tổng đàn gia súc) như Sơn La, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Ngãi… đã ngăn chặn hiệu quả dịch bệnh.
Nhờ tiêm vacxin, số ổ dịch trên địa bàn giảm rõ rệt từ 30 đến 60% và không phát sinh thêm gia súc mắc bệnh. Ngược lại, những tỉnh có tỷ lệ tiêm vacxin chưa đạt ngưỡng này đã gặp hậu quả nặng nề.
Tại Hội nghị Phòng chống bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò diễn ra ngày 27/5, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh điểm này.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến biểu dương một số tỉnh, trong đó có Thanh Hóa, đã chủ động, lên sẵn kịch bản phòng chống dịch viêm da nổi cục trên trâu, bò. Ảnh: Bảo Thắng.
Ông Phùng Đức Tiến cho biết: "Đây là bệnh đã có từ lâu nhưng mới xuất hiện tại Việt Nam. Đặc điểm của bệnh là chỉ xảy ra trên trâu, bò và không lây sang người. Theo hướng dẫn của Cục Thú y, tỷ lệ tiêm phải đạt 80%, nhưng một số tỉnh chưa nắm điều này mà chỉ tập trung tiêm cho các ổ dịch. Tiêm như thế liệu có ngăn được dịch bệnh lây truyền?".
Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, Bộ NN-PTNT đang phối hợp cùng chính quyền các tỉnh, thành sử dụng nhiều biện pháp song song để phòng chống dịch. Trong đó gồm: Rà soát sớm, khoanh vùng ổ dịch. Phun sát trùng, khử véc-tơ truyền bệnh như ve, mò... Kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển, giết mổ trâu, bò ở địa phương, đặc biệt là các tỉnh có chợ gần biên giới.
Tuy nhiên, Thứ trưởng khẳng định, cách nhanh và hiệu quả nhất để đẩy lui bệnh viêm da nổi cục vẫn là tiêm vacxin.
Bộ NN-PTNT hiện cho nhập 3 loại vacxin của 3 nhà sản xuất tại Jordan, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập, số lượng là 4,12 triệu liều, bảo đảm đủ tiêm phòng cho trên 50% tổng đàn trâu, bò của Việt Nam.
Từ tháng 12/2020, hơn 2 triệu liều vacxin đã được tiêm tại 33 tỉnh, thành và 28 cơ sở chăn nuôi. Dù vậy, tỷ lệ tiêm của các cơ sở, giữa các tỉnh, thành không đồng đều.
Thanh Hóa là một trong những tỉnh bị thiệt hại bởi bệnh viêm da nổi cục, khi có 314 xã, 6.575 gia súc nhiễm bệnh và 1.329 con chết hoặc tiêu hủy. Tuy nhiên, tỉnh này lại đi đầu trong công tác tiêm phòng.
Ông Lê Đức Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, Thanh Hóa đạt tỷ lệ tiêm vacxin viêm da nổi cục khoảng 97%, đứng đầu cả nước. Bên cạnh việc đẩy mạnh tuyên truyền, đề nghị người dân ký cam kết không giết mổ gia súc nhiễm bệnh, Thanh Hóa còn lập 256 chốt kiểm soát lưu động trên toàn tỉnh. Nhờ những biện pháp đồng bộ, tích cực này, tỉnh kiểm soát được dịch bệnh.
Nan giải chuyện kinh phí
Bệnh viêm da nổi cục lần đầu tiên được phát hiện tại Zambia vào năm 1929, sau đó lây lan khắp các châu lục. Hiện bệnh được xem là dịch bệnh địa phương ở hầu hết các nước châu Phi. Hơn 90 năm qua, nhân loại đã phát triển được nhiều vacxin đặc trị cho bệnh, đảm bảo hoàn toàn việc ngăn ngừa.
Vacxin có hiệu quả rõ rệt, với giá chỉ 35.000 đồng/ liều, nghĩa là chỉ khoảng 0,2% giá trị một con trâu, bò trưởng thành. Tuy nhiên, thực tế ở Việt Nam, tỷ lệ tiêm vacxin viêm da nổi cục chỉ ở mức 40%, cách xa vùng an toàn.
Đây là điều khiến Thứ trưởng Phùng Đức Tiến không hài lòng. "Tôi nhận thấy, tỷ lệ tiêm vacxin rất chậm. Mấy hôm trước, lượng trâu, bò tiêu hủy mới khoảng 10% số nhiễm bệnh. Nhưng giờ, con số này lên tới 16%. Thiệt hại cho bà con nông dân rất lớn", ông nói.
Lý giải vấn đề này, ông Nguyễn Văn Bách, Giám đốc Công ty Cổ phần Kinh doanh Thuốc thú y Amavet, đơn vị cung cấp khoảng 3 triệu liều vacxin phòng bệnh viêm da nổi cục, cho biết: "Chúng tôi hiện cung ứng cho 40 tỉnh, nhưng chỉ có 5 tỉnh có tỷ lệ vacxin cao so với tổng đàn trâu, bò. 35 tỉnh còn lại, đa phần đặt hàng nhỏ lẻ, hoặc chờ kinh phí từ trên rót xuống".
Cũng theo ông Bách, một đơn hàng Amavet nhập từ nước ngoài về tối thiểu là 500.000 liều. Số này đủ dùng cho hai, ba tỉnh, thành. Từ lúc có đơn đặt hàng đến khi vacxin về tay bà con nông dân, ít nhất phải hai tháng, thậm chí hơn. Nếu không có kế hoạch, công ty rất khó cung ứng đúng, đủ, kịp thời số lượng vacxin.
"Dựa trên đơn đặt hàng, tỷ lệ tiêm vacxin của đàn trâu, bò trong doanh nghiệp và trâu, bò của người dân chênh nhau khá nhiều. Nhiều công ty bò sữa đạt tỷ lệ tiêm 100%. Về phía bà con, tôi cùng đồng nghiệp từng lặn lội đến những huyện vùng cao ở Điện Biên, Lai Châu, phát từng liều vacxin cho nông dân. Lý do bởi ở đó không có mạng lưới thú y", ông Bách bày tỏ.
Tại nhiều tỉnh khó khăn, chẳng hạn Sơn La, nơi có đàn gia súc lớn, việc chi hàng tỷ đồng mua vacxin tiêm phòng viêm da nổi cục là vấn đề nan giải.
Giải pháp trước mắt của tỉnh, là ưu tiên tiêm cho những vùng khó khăn, dễ lây lan dịch bệnh. Lãnh đạo nông nghiệp tỉnh nói, mức hỗ trợ 45.000 đồng/kg cho gia súc bị tiêu hủy còn thấp, gây khó khăn trong việc kiểm soát dịch, nhất là khi gia súc trên địa bàn chủ yếu được nuôi theo kiểu chăn thả.
Ông Pawin Padungtod, Điều phối viên Kỹ thuật cao cấp của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) cho rằng, Việt Nam cần chú ý thêm về quy trình tiêm phòng. Trước khi vận chuyển gia súc hoặc nhập đàn gia súc mới, cần tiêm vacxin và đợi đủ 28 ngày.
"Tôi biết, điều này sẽ đội chi phí lên khá nhiều. Nhưng nó sẽ giúp ích trong việc phát hiện những ca bệnh đầu tiên, vốn rất khó xác định ở những khu vực chưa có dịch", ông chia sẻ.
Ông Pawin cũng tư vấn thêm, rằng muốn phòng bệnh viêm da nổi cục hiệu quả, cần tiêm khu vực thay vì tiêm bao vây. Toàn bộ gia súc, từ trưởng thành, đang mang thai và gia súc non, đều nên tiêm. Nếu gia súc mẹ đã được tiêm vacxin, hoặc nhiễm bệnh tự nhiên, bê, nghé con nên được tiêm sớm khi 3 - 4 tháng tuổi.
Xã hội hóa việc tiêm vacxin
Tại Việt Nam, bệnh viêm da nổi cục phát hiện lần đầu vào tháng 10/2020. Đến ngày 25/5/2021, bệnh xảy ra tại 2.306 xã của 32 tỉnh, thành, với tổng số 60.176 gia súc mắc bệnh và 9.539 con chết và bị tiêu hủy.
Ban đầu, dịch chỉ xuất hiện ở miền Bắc, nhưng khi lan vào miền Trung - nơi có đàn gia súc lớn - dịch bùng phát ở một loạt tỉnh như: Hà Tĩnh (208 xã, 17.420 trâu, bò mắc bệnh, 2.541 con chết, tiêu hủy); Quảng Bình (112 xã, 8.571 gia súc bệnh, 921 gia súc chết, tiêu hủy); Nghệ An (323 xã, 7.296 gia súc bệnh, 1.559 gia súc chết, tiêu hủy). Hiện cả nước có 1.388 ổ dịch chưa qua 21 ngày tại 200 huyện của 27 tỉnh, thành, với 48.465 gia súc mắc bệnh.
Tiêm vacxin là cách nhanh và hiệu quả nhất để dập dịch bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò. Ảnh: TL.
Với nguyên tắc phòng hơn chữa bệnh, Phó Cục trưởng Cục Thú y Nguyễn Văn Long nói: “Cần tiêm vacxin cho trâu, bò càng sớm càng tốt. Nếu đủ kinh phí, có thể tiêm cho bê, nghé từ một tháng tuổi".
Ông Long cũng kiến nghị, cần quy trách nhiệm phòng chống dịch cho từng tỉnh, để chủ động sử dụng ngân sách dự phòng trong việc hỗ trợ người dân. Nếu vượt, tỉnh cần gửi báo cáo Bộ Tài chính và trình Thủ tướng.
Trong lúc chờ các tỉnh xây dựng kế hoạch và đấu thầu mua vacxin, một số tỉnh như Sơn La, Hà Tĩnh... đã chủ động xã hội hóa chuyện này. Thay vì chờ ngân sách tỉnh, phòng thú y cấp xã, huyện chủ động liên kết với người dân, có thể theo hình thức 50-50, để sớm có vacxin sử dụng.
Đây là cách làm hay, được Bộ NN-PTNT ghi nhận nhằm chống lại nguy cơ dịch viêm da nổi cục lây lan trên diện rộng.
